Ümumi Orta Müvəffəqiyyət Göstəricisinin (ÜOMG) Hesablanması:

Ümumi Orta Müvəffəqiyyət Göstəricisi (ÜOMG) Azərbaycan təhsil sistemində şagird və ya tələbənin akademik fəaliyyətini qiymətləndirmək üçün istifadə olunan əsas göstəricilərdən biridir. Bu göstərici tədris müddəti ərzində toplanan fənn qiymətlərinin statistik ortalamasını əks etdirir. Təhsilalanın bilik, bacarıq və nəticələrinin ümumi göstəricisi kimi qəbul olunan ÜOMG ali və orta ixtisas təhsili müəssisələrinə qəbul, dövlət proqramlarına seçilmə, təqaüd ayrılması və işə qəbul proseslərində də mühüm rol oynayır. Xüsusilə dövlət ali məktəblərinə qəbul zamanı abituriyentin orta məktəbdə göstərdiyi nəticələr sistemli şəkildə qiymətləndirilir və bu nəticələrin əsas ölçü vahidi kimi ÜOMG çıxış edir. Həmçinin bu göstərici yalnız akademik deyil, həm də şəxsi məsuliyyət və sistemli çalışmanın göstəricisi hesab olunur. Ona görə də valideynlər, müəllimlər və şagirdlər üçün ÜOMG-nin düzgün hesablanması və izlənməsi olduqca vacibdir.

ÜOMG necə hesablanır: əsas prinsiplər və düstur

ÜOMG-nin hesablanması üçün əsas baza şagirdin və ya tələbənin dərs ili ərzində aldığı qiymətlərdir. Hesablama zamanı hər bir fənn üzrə ilin sonunda çıxarılan yekun qiymətlər əsas götürülür. Bu qiymətlər cəmlənərək dərs fənlərinin sayına bölünür. Bu isə bir növ sadə ədədi ortalama prinsipi ilə həyata keçirilir. Məsələn, bir şagirdin 5 fənn üzrə yekun qiymətləri 5, 4, 5, 3 və 4 olarsa, bu qiymətlərin cəmi 21 edir. Bu rəqəm fənn sayına (5) bölünür və nəticədə ÜOMG 4.2 olaraq müəyyən olunur. Digər tərəfdən, bəzi hallarda fənlərin saat yükünə əsasən çəkili orta hesablanması tətbiq oluna bilər. Bu zaman hər fənn üzrə qiymət onun dərs saatı ilə vurulur, alınan ədədlər toplanır və ümumi dərs saatına bölünür. Bu metod daha dəqiq nəticə verir, çünki fənnin tədris intensivliyi nəzərə alınır. Beləliklə, ÜOMG sadə ədədi ortalamadan ibarət kimi görünsə də, bəzi hallarda daha kompleks düsturlarla hesablanması tələb oluna bilər.

Çəkili ortalama ilə hesablanma üsulu

Çəkili ortalama prinsipi daha sistemli və obyektiv hesab edilən metodlardan biridir. Bu üsulda hər bir fənn üzrə yekun qiymət həmin fənnin illik dərs saatı ilə vurulur. Daha sonra bütün fənlər üzrə bu hesablamalar toplanır və alınan ümumi məbləğ bütün fənlərin dərs saatlarının cəminə bölünür. Məsələn, əgər bir şagirdin riyaziyyatdan qiyməti 5 və həmin fənn üzrə illik dərs saatı 140-dırsa, bu zaman çəkili göstərici 700 olur (5 × 140). Bu prinsip digər fənlərə də tətbiq edilir və ümumilikdə bütün nəticələr birləşdirilərək yekun göstərici alınır. Bu cür hesablamanın üstünlüyü ondan ibarətdir ki, daha çox tədris olunan fənlərin nəticələri daha çox təsirə malik olur. Çünki bəzi fənlər həftədə 5 dəfə, digərləri isə yalnız 1 və ya 2 dəfə keçirilə bilər. Bu səbəbdən sadə ortalama ilə müqayisədə çəkili ortalama daha real nəticə verir və şagirdin akademik performansını daha dəqiq əks etdirir. Bəzi ali məktəblər və təqaüd proqramları məhz bu üsulla hesablanan ÜOMG nəticələrinə üstünlük verirlər.

ÜOMG göstəricisinin tətbiq sahələri

ÜOMG göstəricisi təkcə təhsil dövründə deyil, həmçinin sonrakı mərhələlərdə də əhəmiyyətli rol oynayır. İlk növbədə, bu göstərici şagirdin ümumi akademik uğurunu əks etdirdiyindən, ali təhsil müəssisələrinə qəbul zamanı qiymətləndirici amil kimi istifadə olunur. Bir çox universitetlər abituriyentin attestat balını da nəzərə alır və burada ÜOMG əsas göstəricidir. Digər tərəfdən, müxtəlif dövlət və özəl təqaüd proqramları, xüsusən də beynəlxalq təqaüdlər və mübadilə proqramları şagirdin və ya tələbənin ÜOMG balına ciddi yanaşır. Əgər bu bal yüksəkdirsə, namizədin seçim şansı artır. Bundan əlavə, bəzi işə qəbul proseslərində də təhsil göstəriciləri soruşulur və ÜOMG burada namizədin məsuliyyətini və sabitliyini ifadə edən statistik göstərici kimi çıxış edir. Beləliklə, bu göstərici təkcə qiymətləri deyil, həm də təhsil prosesində davamlılıq və sabitliyi əks etdirən vacib alətə çevrilir.

ÜOMG-nin şagird psixologiyasına təsiri

ÜOMG göstəricisi tədris prosesində motivasiyaedici rol oynasa da, bəzi hallarda şagirdlər üzərində təzyiq yarada bilər. Yüksək ÜOMG gözləntiləri bəzi şagirdlərdə psixoloji gərginlik və özünə inamsızlıq hissi formalaşdıra bilər. Xüsusilə ailə və məktəb tərəfindən yüksək nəticə gözlənilən şagirdlərdə bu təzyiq nəticələrə mənfi təsir göstərə bilər. Digər tərəfdən, ÜOMG yüksək olan şagirdlər özlərini daha inamlı hiss edir və bu da onların gələcəkdə daha uğurlu qərarlar qəbul etməsinə kömək edir. Müəllim və valideynlərin bu prosesi düzgün idarə etməsi, şagirdə yalnız rəqəmlə yox, ümumi inkişaf kontekstində yanaşması mühüm əhəmiyyət daşıyır. Təbii ki, qiymətləndirmə və rəqabət motivasiya üçün əsasdır, lakin bu motivasiyanın müsbət məcrada yönləndirilməsi üçün dəstək mühiti yaradılmalıdır. Belə yanaşma şagirdin təhsil həyatında balans yaratmağa və ÜOMG-ni sağlam şəkildə dəyərləndirməyə imkan verir.

ÜOMG-nin ali məktəblərə qəbul prosesində rolu

Ali məktəblərə qəbul zamanı ÜOMG göstəricisinin əhəmiyyəti ildən-ilə artmaqdadır. Qəbul imtahanlarının nəticələri əsas seçim meyarı olsa da, bir çox hallarda abituriyentin orta təhsil müəssisəsindəki akademik göstəriciləri də nəzərə alınır. Məsələn, bəzi universitetlər müsabiqə balını hesablarkən imtahan nəticələri ilə yanaşı, attestat balını da daxil edirlər və bu zaman ÜOMG əsas baza kimi çıxış edir. Xüsusilə müəllimlik, pedaqogika, sosial iş və psixologiya kimi sahələrdə bu göstərici namizədin ümumi akademik səviyyəsini müəyyənləşdirmək üçün əhəmiyyətlidir. Bundan əlavə, dövlət proqramları çərçivəsində xaricdə təhsil almaq istəyən gənclər üçün də ÜOMG yüksək olmalıdır, çünki beynəlxalq proqramlar müvafiq göstəricilərin analizinə əsaslanır. Eyni zamanda bəzi universitetlərdə fərqlənmə diplomu almaq üçün tələbələrin ÜOMG müəyyən həddən yuxarı olmalıdır. Beləliklə, bu göstərici yalnız keçmiş nəticələrin əksi deyil, gələcək uğurlar üçün də açar rolunu oynayır.

Texniki peşə təhsili və ÜOMG göstəricisinin uyğunlaşdırılması

Texniki və peşə yönümlü təhsil alan tələbələr üçün də ÜOMG əhəmiyyətli göstəricidir, lakin burada bəzi fərqli yanaşmalar tətbiq olunur. Bu təhsil forması həm nəzəri, həm də praktiki tədris mərhələlərindən ibarət olduğuna görə, qiymətləndirmə zamanı həm akademik biliklər, həm də bacarıqlar nəzərə alınır. Nəticədə, ÜOMG hesablanarkən yalnız imtahan və dərs fəaliyyəti yox, həm də praktik məşğələlərdə əldə olunan nəticələr də cəlb olunur. Bu isə tələbənin peşə hazırlığı səviyyəsini daha obyektiv şəkildə göstərir. Məsələn, texniki ixtisas üzrə təhsil alan bir tələbənin istehsalat təcrübəsində topladığı nəticələr də ümumi qiymətləndirməyə təsir edir. Beləliklə, bu sahədə ÜOMG həm akademik, həm də praktik göstəricilərin ümumiləşmiş forması kimi çıxış edir. Bu yanaşma xüsusilə işə qəbul zamanı işəgötürənlər üçün faydalıdır, çünki onlar tələbənin həm nəzəri, həm də real iş bacarıqlarını əks etdirən bir rəqəmlə tanış olurlar.

ÜOMG-nin səhv və qeyri-dəqiq hesablanma halları

Bəzən məktəblərdə və ya texniki təhsil müəssisələrində ÜOMG-nin səhv və ya qeyri-dəqiq hesablanması hallarına rast gəlinir. Bu səhvlər əsasən texniki çatışmazlıqlardan, qeyri-dəqiq hesablama metodlarından və ya insan faktorundan qaynaqlanır. Ən çox rast gəlinən hallardan biri sadə ortalama ilə çəkili ortalama arasındakı fərqin nəzərə alınmamasıdır. Əgər məktəb riyaziyyat və ədəbiyyat kimi çox saatlı fənlərlə təsviri incəsənət və ya fiziki tərbiyə kimi az saatlı fənləri eyni çəki ilə hesablasa, nəticədə obyektivlik itə bilər. Digər tərəfdən, bəzi müəllimlər yanlış qiymət daxil etdikdə və ya hesablama zamanı texniki səhvlərə yol verdikdə, ümumi göstərici dəyişə bilər. Bu isə şagirdin hüquqlarını pozur və onun gələcək planlarına mənfi təsir göstərir. Bu səbəbdən ÜOMG-nin rəsmi olaraq təsdiqlənməsi və şəffaf şəkildə valideynlərə və şagirdlərə təqdim olunması vacib sayılır. Təhsil idarələri və məktəb rəhbərlikləri bu sahədə xüsusi diqqətli olmalıdır.

Elektron sistemlərdə ÜOMG izlənməsi və şəffaflıq

Son illərdə təhsil sistemində rəqəmsallaşma prosesi sürətlənib və bu da ÜOMG-nin hesablanması və izlənməsi üçün yeni imkanlar yaradıb. Elektron məktəb sistemləri (məsələn, “Şagird-Məktəb-Valideyn” platforması) valideynlərə, müəllimlərə və şagirdlərə real vaxtda məlumat əldə etməyə şərait yaradır. Bu sistemlər vasitəsilə hər bir fənn üzrə mövsümi qiymətlər, imtahan nəticələri və yekun göstəricilər rahatlıqla izlənilə bilər. Bu, həm də ÜOMG-nin hesablama prosesində şəffaflığın təmin olunmasına kömək edir. Əlavə olaraq, sistemdə səhv daxil edilmiş məlumatlar dərhal aşkarlanaraq düzəldilə bilər. Eyni zamanda, elektron sistemlər arxiv funksiyası daşıdığından, əvvəlki illərə aid nəticələrin müqayisəsi mümkündür. Beləliklə, həm valideyn, həm də şagird öz inkişafını uzunmüddətli baxışda izləyə bilir. Bu şəffaflıq şagirdə daha məsuliyyətli olmaq, valideynə isə nəzarət funksiyasını effektiv icra etmək imkanı verir.

Ümumi Orta Müvəffəqiyyət Göstəricisi (ÜOMG) şagird və tələbələrin təhsil həyatında mühüm yer tutan, onların akademik səviyyəsini obyektiv şəkildə əks etdirən bir göstəricidir. Bu göstərici yalnız illik qiymətlərin sadə ortalaması deyil, eyni zamanda çəkili sistemlə daha dəqiq və ədalətli formada hesablana bilər. Ali məktəblərə qəbul, təqaüd proqramlarında iştirak, xaricdə təhsil imkanları və hətta bəzi hallarda işə qəbul proseslərində ÜOMG əhəmiyyətli meyar kimi çıxış edir. Bununla yanaşı, psixoloji və sosial baxımdan da bu göstəricinin şagirdlərə təsiri az deyil. Ona görə də valideynlər, müəllimlər və təhsil müəssisələri bu göstəricinin həm düzgün, həm də şəffaf formada hesablanmasına ciddi yanaşmalıdır. Elektron nəzarət sistemləri, dəqiq statistika və obyektiv yanaşma ÜOMG-nin keyfiyyətini artırmaqla yanaşı, təhsilin ümumi səviyyəsinin də yüksəlməsinə kömək edir. Şagirdlərin bu göstəriciyə yönəlik motivasiyasını artırmaq və onların fərdi inkişafını dəstəkləmək təhsildə uzunmüddətli uğurun açarıdır. ÜOMG yalnız rəqəmlər toplusu deyil, bir gəncin təhsilə münasibətini, məsuliyyət hissini və gələcək uğurlara olan hazırlığını əks etdirən vacib ölçü vahididir.

Ən Çox Verilən Suallar