Ürəkbulanma bir çox insanın həyatında ən azı bir dəfə qarşılaşdığı narahatedici bir haldır. Bu vəziyyət bəzən sadə bir səbəbdən qaynaqlansa da, bəzən də ciddi sağlamlıq problemlərinin göstəricisi ola bilər. Mədə-bağırsaq xəstəliklərindən tutmuş, stress və emosional gərginliyə, hamiləlikdən dərmanların təsirinə qədər ürəkbulanmanın yaranmasına səbəb olan amillər müxtəlifdir. Adətən, ürəkbulanma ilə yanaşı zəiflik, başgicəllənmə, tərləmə kimi digər simptomlar da müşahidə oluna bilər. Hər kəsin həyat keyfiyyətinə təsir edən bu narahatlıq düzgün diaqnoz və müalicə ilə aradan qaldırıla bilər. Ürəkbulanmanın səbəblərini, simptomlarını, diaqnostikasını və ev şəraitində qarşısını alma yollarını bilmək, vaxtında həkimə müraciət etmək üçün vacibdir. Müxtəlif müalicə üsulları və profilaktika tədbirləri ilə ürəkbulanmanın öhdəsindən gəlmək mümkündür.

Ürəkbulanma nədir?

Ürəkbulanma, insanın mədəsində narahatlıq hissi yaratması ilə xarakterizə olunan vəziyyətdir. Bu hal tez-tez mədənin boşalmasına və ya qusma ehtiyacına səbəb ola bilər, lakin hər zaman qusma ilə nəticələnmir. Ürəkbulanma, əksər hallarda, orqanizmdə baş verən müxtəlif proseslərin və ya xəstəliklərin əlaməti kimi ortaya çıxır. İnsanlar ürəkbulanmanı tez-tez avtomobil, gəmi, təyyarə kimi nəqliyyat vasitələrində hərəkət zamanı və ya müəyyən qoxulara, yeməklərə və vəziyyətlərə reaksiya olaraq hiss edə bilərlər.

Ürəkbulanma bəzən müvəqqəti, bəzən isə davamlı şəkildə baş verə bilər. Onun yaranma səbəbi və intensivliyi müxtəlif amillərdən asılıdır. Hamiləlik dövründə qadınlarda ürəkbulanma tez-tez rast gəlinən bir haldır və hormonal dəyişikliklər nəticəsində meydana çıxır. Bundan əlavə, stres, narahatlıq və ya psixoloji faktorlar da ürəkbulanmanın yaranmasına səbəb ola bilər. Ümumilikdə ürəkbulanma, sağlamlıq vəziyyətində bir dəyişiklik olduğunun göstəricisi kimi qəbul edilir və diqqətlə yanaşılması vacibdir.

Ürəkbulanmanın əsas səbəbləri

Ürəkbulanmanın yaranmasına səbəb olan amillər olduqca müxtəlifdir. Həzm sistemi ilə əlaqədar problemlər, məsələn, qastrit, mədə xorası və ya qida zəhərlənməsi kimi hallar ürəkbulanmanın əsas səbəbləri arasında yer alır. Viral və ya bakterial infeksiyalar, xüsusilə də mədə-bağırsaq infeksiyaları zamanı da ürəkbulanma tez-tez müşahidə olunur. Həmçinin, bəzi dərman preparatlarının qəbulundan sonra yan təsir olaraq ürəkbulanma baş verə bilər.

Bundan əlavə, baş beyində və ya daxili qulaqda yaranan problemlər, məsələn, başgicəllənmə və ya qulaq infeksiyaları da ürəkbulanmanın yaranmasına səbəb ola bilər. Hamiləlik dövründə hormonal dəyişikliklər, kimyəvi və ya psixoloji faktorlar, güclü stress və narahatlıq halları da ürəkbulanmanın əsas səbəbləri sırasındadır. Hərəkət xəstəliyi (motion sickness) və ya migren kimi nevroloji problemlər də ürəkbulanmanın ortaya çıxmasına şərait yarada bilər. Bütün bu səbəblər nəzərə alındıqda, ürəkbulanmanın yaranma qaynağını müəyyən etmək üçün həkimə müraciət etmək önəmlidir.

Ürəkbulanmanın simptomları

Ürəkbulanmanın əsas simptomu mədədə narahatlıq hissidir ki, bu da tez-tez qusma ehtiyacı ilə müşayiət olunur. Bəzi hallarda ağızda acılıq və ya xoşagəlməz dad, soyuq tər basma və iştahsızlıq da müşahidə oluna bilər. İnsanlar ürəkbulanma zamanı bəzən başgicəllənmə, zəiflik və halsızlıq hiss edirlər. Ürəkbulanmanın şiddətinə görə bu simptomlar yüngül və ya daha ağır formada özünü göstərə bilər.

Əlavə olaraq, ürəkbulanma zamanı bədən temperaturunda dəyişiklik, dərinin solğunlaşması və sürətli nəbz də baş verə bilər. Xüsusilə də uzun müddət davam edən və ya şiddətli ürəkbulanma hallarında insanın gündəlik fəaliyyətinə təsir edə biləcək narahatlıqlar ortaya çıxır. Qusma baş verərsə, bədənin maye və mineral balansında pozğunluq yaranma riski artır. Bütün bu simptomlar müşahidə edilərsə, ciddi səbəblərin olub-olmadığını müəyyən etmək üçün tibbi yardıma müraciət etmək tövsiyə olunur.

Ürəkbulanma diaqnostikasında istifadə olunan üsullar

Ürəkbulanmanın səbəbini dəqiq müəyyən etmək üçün həkimlər bir sıra diaqnostik üsullardan istifadə edirlər. Əvvəlcə, xəstənin anamnezi toplanır və ürəkbulanmanın başlama vaxtı, davametmə müddəti, müşayiət olunan simptomlar və əvvəlki xəstəliklər barədə ətraflı məlumat alınır. Bundan əlavə, fiziki müayinə aparılır və xəstənin qarnı, ürəyi və sinir sistemi diqqətlə yoxlanılır. Həkim, xəstənin ümumi vəziyyətini qiymətləndirməklə yanaşı, həyati vacib göstəricilərə də diqqət edir.

Diaqnozu dəqiqləşdirmək üçün laborator analizlər və instrumental müayinə üsullarına da ehtiyac ola bilər. Qan analizləri, qaraciyər və böyrək funksiyalarının yoxlanılması, elektrolit balansının öyrənilməsi tez-tez aparılan testlərdəndir. Həmçinin, mədə-bağırsaq traktının vəziyyətini qiymətləndirmək üçün ultrasəs müayinəsi, endoskopiya və ya kompüter tomoqrafiyası kimi görüntüləmə metodlarından istifadə olunur. Bəzi hallarda isə, ürəkbulanmanın psixogen səbəblərini araşdırmaq üçün psixoloji testlər də tətbiq oluna bilər.

Ürəkbulanmanı artıran və azaldan amillər

Ürəkbulanmanı artıran amillər arasında bəzi qidalar, kəskin iy və ya dadlar, yüksək temperatur, stress və müəyyən dərman preparatları xüsusi qeyd olunur. Həmçinin, mədə-bağırsaq xəstəlikləri, hamiləlik, miqren, daxili orqanlarda baş verən iltihabi proseslər və ya infeksiyalar da ürəkbulanmanı gücləndirə bilər. Bəzən uzun müddət ac qalmaq, yorğunluq və ya nəqliyyatda hərəkət etmək kimi vəziyyətlər də ürəkbulanmanı artıran faktorlardandır.

Digər tərəfdən, ürəkbulanmanı azaldan amillər arasında təmiz hava qəbul etmək, sakit və sərin mühitdə olmaq, maye qəbulunu artırmaq və yüngül qida məhsulları ilə qidalanmaq tövsiyə olunur. Mədə-bağırsaq sistemi üçün rahat olan, az yağlı və asan həzm olunan qidalar da ürəkbulanmanın azalmasına kömək edir. Bəzən, dərin nəfəs almaq, qısa müddət istirahət etmək və ya diqqəti başqa bir yerə yönəltmək də ürəkbulanmanı yüngülləşdirə bilər.

Ev şəraitində ürəkbulanmanın qarşısını alma yolları

Ev şəraitində ürəkbulanmanın qarşısını almaq üçün ilk növbədə düzgün qidalanma rejimi qurmaq vacibdir. Az-az və tez-tez yemək, yağlı və ağır qidalardan uzaq durmaq, təzə tərəvəz və meyvələrdən istifadə etmək mədə-bağırsaq sisteminə müsbət təsir göstərir. Bundan əlavə, yemək zamanı tələsməmək, yeməkləri yaxşıca çeynəmək və yeməkdən dərhal sonra uzanmamaq kimi vərdişlər də ürəkbulanmanın qarşısını almağa kömək edir.

Təmiz havada gəzmək, otağı tez-tez havalandırmaq və stressdən uzaq durmaq ürəkbulanma riskini azaldan digər vacib tədbirlərdəndir. Maye qəbulunu artırmaq, xüsusilə ilıq su və ya bitki çayları içmək mədə narahatlığını yüngülləşdirə bilər. Əgər ürəkbulanma tez-tez təkrarlanırsa və ya digər narahatedici əlamətlərlə müşayiət olunursa, ev şəraitində sadə tədbirlərlə kifayətlənməyib, mütləq həkimə müraciət etmək məsləhətdir.

Həkimə nə vaxt müraciət etmək lazımdır?

Ürəkbulanma əksər hallarda yüngül və müvəqqəti olur, lakin bəzi hallarda ciddi tibbi yardım tələb oluna bilər. Əgər ürəkbulanma ani və güclü şəkildə başlayırsa, xüsusilə də yüksək hərarət, davamlı qusma, qarın ağrısı və ya başgicəllənmə ilə müşayiət olunursa, bu vəziyyətə laqeyd yanaşmaq olmaz. Həmçinin, ürəkbulanma ilə yanaşı, sinə ağrısı, nəfəs almaqda çətinlik və ya huşun itməsi kimi simptomlar meydana çıxarsa, dərhal tibbi yardıma ehtiyac duyulur. Belə hallar həyati təhlükəli vəziyyətlərin göstəricisi ola bilər.

Əgər ürəkbulanma bir neçə gündən çox davam edirsə və ya arıqlama, susuzluq, sidiyə getmədə azalmanın müşahidə olunduğu hallarda da həkimə müraciət etmək lazımdır. Xüsusilə uşaqlarda, yaşlılarda və xroniki xəstəliyi olan şəxslərdə ürəkbulanma daha ciddi fəsadlara səbəb ola bilər. Orqanizmdə maye itkisi və elektrolit balansının pozulması kimi ağırlaşmaların qarşısını almaq üçün vaxtında peşəkar tibbi yardımın alınması önəmlidir. Hər hansı dərman qəbulundan sonra ürəkbulanma yaranırsa, bu barədə də həkimə məlumat verilməlidir.

Ürəkbulanmanın müalicə üsulları

Ürəkbulanmanın müalicəsi səbəbdən asılı olaraq fərqlənir. Əgər ürəkbulanma yüngül və keçici xarakterlidirsə, adətən sadə tədbirlər yetərli olur. Belə hallarda maye qəbulunu artırmaq, yüngül və asan həzm olunan qidalar yemək, kəskin qoxulu və yağlı yeməklərdən uzaq durmaq faydalı ola bilər. Eyni zamanda, istirahət etmək və stress faktorlarından uzaq durmaq da vəziyyəti yüngülləşdirə bilər. Bəzi hallarda zəncəfil və ya nanə kimi təbii vasitələrdən istifadə etmək də ürəkbulanmanı aradan qaldırmağa kömək edir.

Əgər ürəkbulanmanın səbəbi müəyyən bir xəstəlik və ya dərman preparatı ilə əlaqəlidirsə, müalicə həmin səbəbin aradan qaldırılmasına yönəldilir. Həkim tərəfindən simptomları yüngülləşdirmək üçün xüsusi antiemetik preparatlar təyin oluna bilər. Zəruri hallarda, orqanizmin maye və elektrolit balansını bərpa etmək üçün damardaxili məhlullardan istifadə olunur. Əgər ürəkbulanma infeksiya və ya digər ciddi tibbi vəziyyətlə bağlıdırsa, əsas xəstəliyin müalicəsi ön plana keçir. Unutmaq olmaz ki, hər hansı dərman və ya müalicə üsuluna başlamazdan əvvəl həkimlə məsləhətləşmək vacibdir.

Ürəkbulanma gündəlik həyatda rast gəlinən bir narahatlıq olsa da, onun səbəbləri və müşayiət olunan simptomları fərqli və bəzən ciddi ola bilər. Hər kəs üçün əlçatan olan sadə profilaktik tədbirlər və düzgün həyat tərzi ilə ürəkbulanmanın qarşısını almaq mümkündür. Ancaq simptomlar uzun müddət davam edərsə, şiddəti artırsa və ya digər narahatedici əlamətlərlə müşayiət olunarsa, vaxtında həkimə müraciət etmək böyük əhəmiyyət kəsb edir. Sağlam həyat tərzi və diqqətli yanaşma ilə ürəkbulanmanın öhdəsindən gəlmək, həyat keyfiyyətini qorumaq mümkündür. Özünüzə və sağlamlığınıza diqqət yetirin, lazım gəldikdə isə peşəkar tibbi yardımdan çəkinməyin.