Xlorheksidin : Kimyəvi Quruluşu,İstifadə Qaydası

Xlorheksidin müasir tibbdə ən çox istifadə olunan antiseptik və dezinfeksiyaedici maddələrdən biridir. Onun əsas fəaliyyəti mikroblara, bakteriyalara, göbələklərə və bəzi viruslara qarşı güclü təsirə malik olması ilə izah olunur. Xlorheksidin həm tibbi müəssisələrdə, həm də gündəlik məişətdə yara və dərinin təmizlənməsi, cərrahi müdaxilələr öncəsi antiseptika, ağız boşluğunun gigiyenası, alət və səthlərin dezinfeksiyası üçün istifadə edilir. Onun tətbiqi çox genişdir və müxtəlif dozalarda, məhlul, sprey, gel və krem formalarında apteklərdə satışa çıxarılır.

Xlorheksidinin kimyəvi quruluşu və xüsusiyyətləri

Xlorheksidin diglükonat əsaslı antiseptik birləşmədir. Rəngsiz və ya açıq sarı rəngdə olan bu maddə suda, etanolda, bəzi hallarda isə sabun tərkibli məhlullarda həll edilə bilər. Onun əsas xüsusiyyəti hüceyrə membranlarını parçalamaq və mikrobların strukturunu məhv etmək qabiliyyətidir. Xlorheksidin preparatlarının müxtəlif konsentrasiyaları olur – ən çox 0,05%, 0,2%, 0,5%, 1% və 2% məhlullar geniş istifadə edilir. Daha yüksək konsentrasiyalar yalnız peşəkar tibbi şəraitdə tətbiq olunur.

Xlorheksidinin təsir mexanizmi

Xlorheksidin bakterisid, fungisid və qismən virucid təsirə malikdir. Maddə mikrobların hüceyrə divarını və sitoplazmik membranını zədələyərək onların məhvinə səbəb olur. Bu təsir nəticəsində hüceyrədaxili maddələrin axını pozulur və mikroorqanizmlər ölür. Xlorheksidin ən aktiv olaraq gram-müsbət bakteriyalara, bir qədər az dərəcədə isə gram-mənfi bakteriyalara qarşı effektivdir. Göbələklərə və bəzi viruslara (məsələn, herpes virusu) qarşı da təsiri var, lakin bəzi patogen viruslar və sporlar xlorheksidin təsirindən tam qorunmamış qala bilər.

Xlorheksidinin istifadə sahələri

Xlorheksidin müxtəlif tibbi sahələrdə geniş tətbiq olunur. Onun əsas istifadə istiqamətləri aşağıdakılardır:

• Yaraların, kəsiklərin, sıyrıqların dezinfeksiyası
• Cərrahi əməliyyatdan əvvəl dəri antiseptikası
• Tibb alətləri və səthlərin dezinfeksiyası
• Ağız boşluğunun və diş ətlərinin gigiyenası
• Ginekoloji və urologiya praktikası
• Kateterlərin, şuntların və digər invaziv alətlərin işlənməsi
• Məişət gigiyenası, əl təmizliyi və s.
  Ağız boşluğunda əsasən 0,05-0,2% məhlul istifadə edilir, dəri və alət dezinfeksiyasında isə daha yüksək konsentrasiyalar tətbiq oluna bilər.

Xlorheksidinin istifadəsi: ümumi qaydalar

Xlorheksidin istifadə olunacaq sahəyə və məqsədə uyğun seçilməli, doza və tətbiq üsulu həkim və ya təlimatda göstərildiyi şəkildə aparılmalıdır.

• Dərinin və ya yaranın dezinfeksiyası üçün məhlul steril tampon və ya pambıq vasitəsilə birbaşa tətbiq edilir, sahə 30-60 saniyə ərzində tam islanır və qurumağa buraxılır.
• Ağız boşluğunda qarqara üçün məhlul ağıza alınıb, 30-60 saniyə yuyulur və sonra tüpürülür. Udmaq və ya su ilə yumaq olmaz.
• Alət və səthlərin dezinfeksiyasında lazımi konsentrasiya və vaxt gözlənilməlidir.
• Uşaqlarda və həssas dərili insanlarda xüsusi ehtiyatla, həkim məsləhəti ilə istifadə olunmalıdır.

Xlorheksidin məhlulunun hazırlanması və istifadəsi

Xlorheksidin məhlulu apteklərdə hazır formada satılır və ya konsentratdan istifadə üçün su ilə qarışdırılır. Konsentrasiyanın düzgün seçilməsi çox vacibdir:

• 0,05-0,2% məhlullar ağız boşluğu və yaraların yuyulması üçün uyğundur.
• 0,5%-2% məhlullar dərinin və alətlərin dezinfeksiyası, cərrahi antiseptika üçün istifadə edilir.
  Məhlul açıldıqdan sonra steril və qaranlıq yerdə saxlanılmalıdır. Məhlulun üzərinə heç bir başqa dərman və ya sabun qarışdırmaq olmaz, çünki təsiri zəifləyə bilər.

Xlorheksidinin təhlükəsizliyi və əks-göstərişləri

Xlorheksidin düzgün istifadə olunduqda çox təhlükəsizdir. Lakin bəzi insanlarda yerli allergik reaksiyalar (dəridə qızartı, qaşınma, səpki) müşahidə oluna bilər. Həddindən artıq yüksək konsentrasiyadan və ya uzun müddət istifadə olunduqda dərinin quruluğu, qıcıqlanması, ağız boşluğunda ləkələr, dad hissinin dəyişməsi ola bilər.
Xlorheksidinin gözdə, qulaqda, açıq selikli qişalarda istifadəsi tövsiyə edilmir. Uşaqlarda, hamilə və süd verən qadınlarda yalnız həkim məsləhəti ilə istifadə edilməlidir.

Xlorheksidinlə əlaqəli tez-tez buraxılan səhvlər və onların qarşısı

Bir çox insan xlorheksidini məsləhətsiz və ya yanlış konsentrasiyada istifadə etdikdə yan təsirlər və effektivliyin azalması mümkündür. Aşağıdakılara diqqət yetirmək vacibdir:

• Məhlulu heç vaxt udmaq və ya daxilə qəbul etmək olmaz
• Selikli qişalarda uzun müddət saxlamaq olmaz
• Digər antiseptik və yod tərkibli preparatlarla qarışdırmaq olmaz
• Hər istifadədən sonra məhlulun qabını möhkəm bağlamaq lazımdır
• Qızdırılmış və ya işıqda saxlanılmış məhlulun istifadəsi effektivliyi azaldır

Xlorheksidin istifadəsinin üstünlükləri və məhdudiyyətləri

Xlorheksidin sürətli və geniş spektrli təsiri, istifadənin rahatlığı, nisbətən ucuz başa gəlməsi və müxtəlif formalarda əlçatan olması onun əsas üstünlüklərindəndir. Dezinfeksiyaedici təsiri uzun müddət saxlanılır, təkrari tətbiqə ehtiyac azdır. Ancaq bəzi mikrobların və virusların müəyyən növlərinə qarşı tam təsirli olmaya bilər və sporlar üzərində zəif təsirlidir. Uzun müddət təkrar istifadə yan təsir riskini artırır.

Xlorheksidinin gündəlik və peşəkar praktikada istifadəsinin əhəmiyyəti

Müasir xəstəxanalarda xlorheksidin infeksiyaların qarşısının alınması, əməliyyat zamanı və ya sonrası yara infeksiyalarının azaldılması, diş həkimliyində və ginekologiyada infeksiya riski olan hallarda istifadə edilir. Eyni zamanda, ev şəraitində uşaqlarda, yaşlılarda, xüsusi baxım tələb edən şəxslərdə gündəlik gigiyena və profilaktika məqsədilə xlorheksidin istifadəsi praktik və təhlükəsiz seçimdir.

Xlorheksidin istifadəsinin perspektivləri və elmi yeniliklər

Son illərdə xlorheksidin daha müasir formulları, kombinə edilmiş preparatları və xüsusi örtüklü alətlərin hazırlanması istiqamətində elmi tədqiqatlar aparılır. Xlorheksidin nanohissəcikləri, bioaktiv materiallara əlavə edilməsi və yeni doza formaları onun tibbdə istifadəsinin perspektivlərini genişləndirir. Gələcəkdə daha effektiv, daha təhlükəsiz və istifadəçi dostu antiseptiklər üçün yeni preparatların yaradılması gözlənilir.

Xlorheksidin müasir tibbin və məişətin ayrılmaz hissəsinə çevrilmiş effektiv, sürətli təsirli və təhlükəsiz antiseptikdir. Onun istifadəsi üçün təlimata və ya həkim məsləhətinə riayət edilməli, doza və tətbiq üsulu dəqiq seçilməlidir. Xlorheksidin infeksiyaların qarşısının alınmasında, gigiyena və tibbi təhlükəsizlikdə ən etibarlı və əlçatan vasitələrdən biridir.

Ən Çox Verilən Suallar