Xlorofil : Funksiyaları,Bioloji Xüsusiyyətləri

Xlorofil təbiətdə həyatın möcüzəsi kimi qiymətləndirilən, bitkilərə və bir çox yosunlara yaşıl rəng verən, fotosintez prosesinin əsasını təşkil edən unikal piqmentdir. O, bitkilərin, yosunların, bəzi bakteriyaların hüceyrələrində yerləşir və günəş işığının enerjisini mənimsəyərək onu kimyəvi enerjiyə çevirir. Xlorofilin sayəsində bütün yaşıl bitkilər günəş enerjisini qida və oksigenə çevirmə qabiliyyəti qazanır. Yer üzündə həyatın və oksigenin yaranması, ekosistemlərin sabitliyi məhz xlorofilin mövcudluğu ilə əlaqədardır.

Xlorofilin kəşfi və elmi tarixçəsi

Xlorofil ilk dəfə 1817-ci ildə Fransız kimyaçıları Pyer Peletye və Jozef Kaventou tərəfindən təmizlənib və öyrənilib. Onlar bitkilərdən yaşıl piqmenti çıxarıb onun xassələrini araşdırıblar. Daha sonra 20-ci əsrdə Nobel mükafatlı alimlər xlorofilin kimyəvi quruluşunu, onun işıq enerjisini mənimsəmə mexanizmini və fotosintezdə oynadığı əsas rolu elmi cəhətdən izah ediblər. Xlorofilin bioloji əhəmiyyəti, təkamüldə və canlı aləmin enerji dövranında rolu dünyanın aparıcı alimləri tərəfindən uzun illər boyu araşdırılıb və təsdiqlənib.

Xlorofilin kimyəvi quruluşu və növləri

Xlorofil kimyəvi cəhətdən mürəkkəb makromolekuldur. Onun əsasını “porfirin həlqəsi” və onun mərkəzində yerləşən maqnezium (Mg) atomu təşkil edir. Xlorofilin bir neçə növü mövcuddur: xlorofil a, xlorofil b, xlorofil c, xlorofil d və xlorofil f. Ən geniş yayılmış növü xlorofil a-dır və bütün yaşıl bitkilərdə, yosunlarda rast gəlinir. Xlorofil b isə əsasən ali bitkilərdə və yaşıl yosunlarda, c və d növləri isə bəzi yosun və bakteriyalarda tapılır. Xlorofilin müxtəlif növləri işığın fərqli spektrini mənimsəyir və bu, fotosintezin effektivliyini artırır.

Xlorofilin funksiyaları və bioloji əhəmiyyəti

Xlorofil fotosintez prosesinin əsas oyunçusudur. Onun əsas funksiyası günəş işığının fotonlarını mənimsəyib enerji şəklində saxlanılması və bu enerjinin su və karbon qazının parçalanmasında istifadə olunmasıdır. Fotosintez zamanı xlorofil işıq enerjisini istifadə edərək su molekulunu parçalayır və nəticədə oksigen ayrılır. Eyni zamanda karbon qazı orqanik birləşmələrə — şəkərlərə çevrilir. Bütün qida zəncirinin təməlində dayanan bu proses canlıların həyatı üçün əsas oksigen və enerji mənbəyidir. Xlorofilin olmadığı təqdirdə Yer üzündə nə yaşıl bitkilər, nə də oksigenli həyat ola bilməz.

Xlorofilin fotosintezdə rolu və mexanizmi

Fotosintez iki əsas mərhələdən ibarətdir: işıq fazası və qaranlıq faza (Kəlvin sikli). Xlorofil məhz işıq fazasında aktiv iştirak edir. Bitkinin yarpaq hüceyrələrinin xloroplast adlanan orqanoidində yerləşən xlorofil molekulları günəş işığını udur, nəticədə enerji elektronların hərəkətinə çevrilir. Bu elektronlar bir zəncir üzrə hərəkət edərək, nəticədə ATP və NADPH adlı enerji daşıyıcılarını yaradır. Oksigen isə suyun parçalanması nəticəsində ayrılır və atmosferə daxil olur. Qaranlıq fazada bu enerji karbohidratların sintezində istifadə edilir. Xlorofil olmasaydı, bitkilər işıqdan enerji ala bilməz və fotosintez baş verməzdi.

Xlorofilin təbiətdə və ekosistemlərdə rolu

Xlorofil ekosistemlərin enerji dövranının əsasını təşkil edir. Yer üzündə yaşayan bütün canlıların qidası birbaşa və ya dolayı yolla xlorofil və fotosintezə bağlıdır. O, yalnız bitkilərdə deyil, həm də yosunlar və bəzi bakteriyalarda var. Dənizdə və okeanlarda planktonların, göllərdə su bitkilərinin yaşaması və oksigen istehsal etməsi xlorofilin mövcudluğu ilə əlaqədardır. Xlorofil biosferin oksigen tarazlığını qoruyur, karbon qazını udaraq iqlim dəyişikliyinin qarşısının alınmasında mühüm rol oynayır.

Xlorofilin təbabət və sənayedə tətbiqləri

Xlorofil təkcə bitkilərin deyil, həm də insan sağlamlığının qorunmasında və müxtəlif sənaye sahələrində istifadə olunur. Tibbdə xlorofilin antibakterial, antioksidant və detoksikasiyaedici xüsusiyyətlərindən istifadə edilir. Onun preparatları ağız qoxusunun aradan qaldırılması, yaraların sağalmasının sürətləndirilməsi, bağırsaq mikroflorasının yaxşılaşdırılması və bədənə toksinlərin təsirinin azaldılması üçün istifadə olunur. Sənayedə isə xlorofil qida boyası (E140), kosmetik məhsullar, təbii dərmanlar və hətta tekstil boyası kimi tətbiq edilir.

Xlorofilin insan orqanizminə təsiri və sağlamlıq faydaları

Xlorofil insan sağlamlığı üçün faydalı komponentlərdən biridir. O, qanın oksigenlə zənginləşməsinə, orqanizmdə toksinlərin və ağır metalların təmizlənməsinə kömək edir, immunitet sistemini gücləndirir, həzmi yaxşılaşdırır, bədəndə qələvi tarazlığın qorunmasında iştirak edir. Xlorofil həm də xərçəngə qarşı profilaktik təsir göstərən təbii antioksidant sayılır. Araşdırmalar göstərir ki, gündəlik rasionda yaşıl yarpaqlı tərəvəzlərin (ispanaq, kahı, brokoli, cəfəri və s.) çoxluğu insan orqanizminə xlorofil və digər faydalı maddələr verir.

Xlorofilin alınması, saxlanması və əlavə istifadəsi

Xlorofil əsasən yaşıl bitkilərdən, yosunlardan və bəzi mikroorqanizmlərdən təbii üsullarla əldə edilir. Qida əlavəsi, su və ya kapsul şəklində preparatlar kimi apteklərdə və sağlam qida mağazalarında satılır. Əlavə şəklində qəbul edilərkən gündəlik doza və həkim məsləhətinə diqqət yetirilməlidir. Saxlanma zamanı işıq və havadan qorumaq vacibdir, çünki oksidləşmə prosesi xlorofilin təsirini azalda bilər. Qida sənayesində və tibdə istifadə üçün xlorofilin təmiz, yüksək keyfiyyətli növləri seçilir.

Xlorofilin gələcək tədqiqatları və elmi yeniliklər

Elm və texnologiyanın inkişafı ilə xlorofilin xüsusiyyətləri, yeni funksiyaları, bədəndəki təsiri, ekosistemlərin qorunması və sənaye üçün yeni tətbiq sahələri araşdırılır. Bəzi müasir tədqiqatlar xlorofilin nanoteknologiya, yaşıl enerji, bioaktiv dərman preparatlarının yaradılması sahələrində geniş tətbiq imkanlarını göstərir. Gələcəkdə xlorofil əsaslı innovativ məhsulların gündəlik həyatda daha geniş yayılması gözlənilir.

Xlorofil bitki aləminin, yer üzündə həyatın və insan sağlamlığının ən vacib təbii komponentlərindən biridir. Onun sayəsində fotosintez, qida və oksigen dövranı baş verir, ekosistemlər sabit qalır. Xlorofilin bioloji, tibbi və sənaye əhəmiyyəti getdikcə artır və onun insan həyatında rolu danılmazdır. Gündəlik rasionda yaşıl qidaların artırılması, təbiətin və ekoloji tarazlığın qorunması üçün xlorofilin əhəmiyyəti böyükdür.

Ən Çox Verilən Suallar