Azərbaycanda dövlətin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, strateji əhəmiyyətli obyektlərin, yüksək vəzifəli dövlət rəsmilərinin və xüsusi əhəmiyyət daşıyan digər obyektlərin qorunması, müasir dövrün tələblərinə uyğunlaşdırılmış xüsusi dövlət mühafizə orqanlarının fəaliyyəti ilə birbaşa bağlıdır. Bu istiqamətdə fəaliyyət göstərən əsas qurumlardan biri də Xüsusi Dövlət Mühafizə Xidməti (XDMX) hesab olunur. Xüsusi Dövlət Mühafizə Xidməti müstəqil Azərbaycan dövlətçiliyinin formalaşması və inkişafı prosesində dövlətin əsas sütunlarından biri olmuşdur. Bu xidmətin yaradılması və fəaliyyəti, milli təhlükəsizliyin qorunmasında, ictimai sabitliyin təmin edilməsində və dövlətin strateji maraqlarının müdafiəsində böyük rol oynamışdır.
XDMX yalnız fiziki təhlükəsizlik tədbirləri ilə məhdudlaşmır, həm də informasiya təhlükəsizliyi, müasir texnoloji həllərin tətbiqi, müxtəlif səviyyəli risklərin idarə olunması və beynəlxalq təcrübənin öyrənilməsi istiqamətində də fəaliyyət göstərir. Dövlətin sabitliyinin və inkişafının davamlılığı, cəmiyyətin və dövlət rəhbərliyinin təhlükəsizliyi üçün bu xidmətin fəaliyyəti xüsusi əhəmiyyət daşıyır.
Xüsusi Dövlət Mühafizə Xidmətinin Tarixi İnkişaf Yolu
Xüsusi Dövlət Mühafizə Xidmətinin əsasını 1990-cı illərin əvvəllərində Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyi bərpa edildikdən sonra dövlətin təhlükəsizlik və mühafizə ehtiyaclarının artırılması yaratdı. 1991-ci ildən etibarən yeni təhlükəsizlik konsepsiyasına uyğun olaraq, ölkədə bir sıra xüsusi təhlükəsizlik orqanları formalaşdırıldı və məhz həmin dövrdə xüsusi dövlət mühafizə sistemi yenidən təşkil olundu. Xidmətin fəaliyyətinin əsas hüquqi bazası Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası və “Xüsusi Dövlət Mühafizə Xidməti haqqında” Qanunla tənzimlənir. Bu normativ aktlar xidmətin əsas vəzifələrini, hüquqlarını və məsuliyyətlərini dəqiq şəkildə müəyyən edir.
Xidmətdə təşkilati baxımdan strukturun ardıcıl təkmilləşdirilməsi, müasir tələblərə uyğunlaşdırılması məqsədilə müxtəlif islahatlar həyata keçirilib. 2000-ci illərdən sonra XDMX daha geniş və kompleks fəaliyyət sahələrini əhatə etməyə başlayıb. Beynəlxalq təcrübəyə əsaslanan idarəetmə modellərinin tətbiqi, qabaqcıl texnologiyaların xidmətdə istifadəsi, şəxsi heyətin peşəkar səviyyədə hazırlanması və xüsusi hazırlıq proqramlarının reallaşdırılması bu orqanın etibarlılığını və peşəkarlığını artırıb. Xüsusi Dövlət Mühafizə Xidməti dövlət quruculuğunda və ictimai asayişin qorunmasında getdikcə daha böyük əhəmiyyət kəsb etməyə başlayıb.
16 mart 2020-ci ildə prezidentin sərəncamına əsasən Xüsusi Dövlət Mühafizə Xidməti ləğv edilərək, əvəzində isə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Təhlükəsizlik Xidməti, Xüsusi Rabitə və İnformasiya Təhlükəsizliyi Dövlət Xidməti və Strateji Obyektlərin Mühafizəsi Dövlət Agentliyi yaradılıb.
Xidmətin Əsas Vəzifə və Səlahiyyətləri
Xüsusi Dövlət Mühafizə Xidmətinin funksiyaları genişdir və dövlətin təhlükəsizlik sistemində xüsusi yer tutur. Xidmətin əsas vəzifələrini bir neçə hissəyə bölmək olar:
- Dövlət Rəhbərliyinin Mühafizəsi
Prezidentin, Milli Məclisin sədri, Baş Nazir, digər ali dövlət rəsmilərinin, eləcə də ölkəyə rəsmi səfər edən yüksək səviyyəli xarici qonaqların təhlükəsizliyinin təmin edilməsi xidmətdə prioritet təşkil edir. Onların yaşayış və iş yerlərində, səfərləri zamanı, kütləvi tədbirlərdə təhlükəsizlik tam təmin edilir. - Strateji Obyektlərin Qorunması
XDMX-in əsas funksiyalarından biri də dövlət əhəmiyyətli obyektlərin və infrastrukturların fiziki mühafizəsini təşkil etməkdir. Buraya rabitə, enerji, su, nəqliyyat, kütləvi informasiya, maliyyə və digər mühüm obyektlərin mühafizəsi daxildir. - İnformasiya və Rəqəmsal Təhlükəsizliyin Təşkili
Müasir dövrdə informasiya təhlükəsizliyi xüsusi əhəmiyyət daşıyır. XDMX həm dövlət informasiya resurslarının qorunmasını, həm də dövlət rəhbərliyinin informasiya təhlükəsizliyini təmin etmək üçün xüsusi texnoloji həllər tətbiq edir. - Kütləvi Tədbirlərin Təhlükəsizliyi
Dövlət səviyyəli tədbirlər, beynəlxalq toplantılar, idman yarışları və digər kütləvi tədbirlər zamanı yüksək təhlükəsizlik tədbirləri həyata keçirilir. Bu tədbirlərdə müxtəlif bölmələr koordinasiyalı şəkildə fəaliyyət göstərir. - Şəxsi Heyətin Hazırlığı və Təlimi
Xidmətin peşəkar və hazırlıqlı şəxsi heyətə malik olması üçün daimi təlimlər, xüsusi proqramlar, beynəlxalq təcrübə mübadiləsi və psixoloji hazırlıq sessiyaları keçirilir.
Xidmətin Strukturunda Bölmələrin İxtisaslaşması
Xüsusi Dövlət Mühafizə Xidmətinin strukturu müxtəlif ixtisaslaşdırılmış bölmələrdən ibarətdir. Bu bölmələr funksional istiqamətlərinə görə fəaliyyət göstərir və onların hər biri dövlətin təhlükəsizliyinin müxtəlif aspektlərini əhatə edir.
| Bölmənin Adı | Əsas Fəaliyyət Sahəsi |
|---|---|
| Prezident Mühafizə Bölməsi | Dövlət rəhbərliyinin fiziki mühafizəsi |
| Strateji Obyektlərin Mühafizəsi | İctimai və dövlət əhəmiyyətli obyektlərin qorunması |
| Elektron Təhlükəsizlik Bölməsi | Rəqəmsal və informasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi |
| Operativ Təhlükəsizlik Bölməsi | Kəşfiyyat, monitorinq və operativ reaksiya |
| Təlim və Hazırlıq Mərkəzi | Şəxsi heyətin peşəkar təlimi və hazırlığı |
| Analitik-Tədqiqat Şöbəsi | Təhlükəsizlik risklərinin təhlili və yeni yanaşmaların işlənməsi |
Bu strukturun hər bir hissəsi öz funksional roluna görə dövlətin təhlükəsizliyinin müxtəlif seqmentlərini əhatə edir. İxtisaslaşma və koordinasiya sayəsində XDMX çevik və operativ şəkildə fəaliyyət göstərir.
Müasir Texnologiyaların Tətbiqi və İnovasiyalar
Son illərdə Xüsusi Dövlət Mühafizə Xidmətində innovativ texnologiyaların tətbiqi əsas prioritetlərdən birinə çevrilib. Ən müasir video-müşahidə sistemləri, süni intellekt alqoritmləri, sürətli informasiya analiz platformaları və rəqəmsal təhlükəsizlik həlləri xidmətdə istifadə olunur. Bu texnologiyalar sayəsində real vaxt rejimində təhlükə riskləri müəyyən edilir, obyektlərin və şəxslərin qorunmasında yüksək dəqiqlik təmin olunur.
Texnoloji yeniliklərə misal olaraq aşağıdakıları göstərmək olar:
- Biometrik identifikasiya sistemləri
- Drone və pilotsuz nəzarət vasitələri
- Mərkəzləşdirilmiş idarəetmə panelləri
- Kiberhücumların aşkarlanması üçün xüsusi proqram təminatı
İnnovasiyaların tətbiqi XDMX-in operativliyini, çevikliyini və təhlükəsizliyin keyfiyyətini yüksəldir.
Beynəlxalq Əməkdaşlıq və Təcrübə Mübadiləsi
Xüsusi Dövlət Mühafizə Xidməti yalnız ölkə daxilində deyil, həm də beynəlxalq miqyasda bir sıra təhlükəsizlik orqanları ilə əməkdaşlıq edir. Xidmət BMT, Avropa İttifaqı, ATƏT və digər beynəlxalq təşkilatların xüsusi təhlükəsizlik strukturları ilə məlumat mübadiləsi aparır, ortaq təlimlər keçirir və yeni metodologiyaların tətbiqində lider dövlətlərin təcrübəsindən faydalanır. Azərbaycan Respublikasının təhlükəsizlik konsepsiyasında beynəlxalq əməkdaşlıq prioritet istiqamət kimi qeyd olunur. Bu sahədə xüsusi proqramlar, birgə tədbirlər və təlimlər davamlı şəkildə həyata keçirilir.
Xidmətin Cəmiyyətdə və Dövlət İdarəçiliyində Rolu
Xüsusi Dövlət Mühafizə Xidməti ölkə vətəndaşlarının gündəlik həyatında birbaşa görünməsə də, dövlətin sabitliyi, ictimai təhlükəsizlik və idarəçiliyin səmərəliliyi üçün əvəzolunmaz rola malikdir. Cəmiyyətdə XDMX-in fəaliyyəti yüksək etibar və hörmətlə qarşılanır. Dövlət rəhbərliyinin, diplomatik korpusun və strateji obyektlərin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, vətəndaşların özlərini daha təhlükəsiz hiss etməsinə şərait yaradır. Xidmətin fəaliyyəti ictimai-siyasi sabitliyin qorunması baxımından da mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
XDMX-in Gələcək İnkişaf Perspektivləri
Qlobal təhlükəsizlik çağırışları, texnoloji yeniliklər və dəyişən geosiyasi vəziyyət Xüsusi Dövlət Mühafizə Xidmətinin qarşısında yeni tələblər və imkanlar yaradır. Xidmət öz inkişaf strategiyasında şəffaflıq, çeviklik, qabaqcıl texnologiyalara inteqrasiya və kadr potensialının gücləndirilməsi kimi hədəfləri əsas götürür. Gələcəkdə daha geniş miqyasda beynəlxalq təcrübənin tətbiqi, milli təhlükəsizlik strategiyasının təkmilləşdirilməsi və cəmiyyətin təhlükəsizlik mədəniyyətinin yüksəldilməsi xidmətdə əsas prioritetlərdən olacaq.
Xüsusi Dövlət Mühafizə Xidmətinin Fəaliyyəti
1. Fiziki Təhlükəsizlik:
Dövlət rəhbərliyinin, strateji obyektlərin və diplomatik missiyaların qorunması üçün xüsusi mühafizə bölmələri tərəfindən çevik nəzarət və mühafizə tədbirləri həyata keçirilir.
2. Elektron Təhlükəsizlik:
Dövlətin informasiya resurslarının, məlumat bazalarının və rabitə sistemlərinin qorunması üçün yüksək səviyyəli texnoloji həllər tətbiq edilir. Kiberhücumların qarşısının alınması üçün xüsusi monitorinq və müdaxilə qrupları fəaliyyət göstərir.
3. Risklərin Analizi və Təhlili:
Təhlükəsizlik riskləri peşəkar analitik qruplar tərəfindən araşdırılır və qabaqlayıcı tədbirlər müəyyən edilir. Bunun üçün xüsusi proqram təminatları və beynəlxalq standartlara uyğun analitik metodologiyalar tətbiq olunur.
4. Kadrların Peşəkarlığı:
Xidmətin bütün bölmələrində işləyən əməkdaşlar xüsusi seçim mərhələlərindən keçir, yüksək fiziki və psixoloji hazırlığa malik olurlar. Daimi təlim və beynəlxalq təcrübə mübadiləsi kadrların peşəkarlığını artırır.
XDMX-in Əsas Fəaliyyət Sahələri və Prioritetləri
| Fəaliyyət Sahəsi | Prioritetlər və Yeniliklər |
|---|---|
| Fiziki təhlükəsizlik | Mühafizə taktikalarının optimallaşdırılması |
| Elektron təhlükəsizlik | Kiberhücumların önlənməsi üçün qabaqcıl proqram təminatı |
| Risklərin təhlili | Analitik alətlərin və proqramların tətbiqi |
| Beynəlxalq əməkdaşlıq | Ortamübadilə proqramları və birgə təlimlər |
| Şəxsi heyətin hazırlanması | Daimi təlim, peşəkarlıq və psixoloji hazırlıq |
Dövlətin təhlükəsizliyinin və davamlılığının təmin olunması üçün müasir tələblərə cavab verən, yüksək peşəkarlığa və texniki imkanlara malik Xüsusi Dövlət Mühafizə Xidməti hər zaman Azərbaycanın strateji maraqlarının qorunmasında əsas rol oynayır. XDMX-in fəaliyyəti təkcə fiziki təhlükəsizlik tədbirləri ilə məhdudlaşmır, bu struktur eyni zamanda informasiya təhlükəsizliyi, qabaqcıl texnologiyaların tətbiqi və beynəlxalq əməkdaşlıq istiqamətlərində də fəal iştirak edir. Dövlətin inkişafı, ictimai-siyasi sabitliyin qorunması və cəmiyyətin təhlükəsizlik hissinin təmin olunmasında bu xidmətin əvəzsiz rolu danılmazdır. Azərbaycan vətəndaşları üçün XDMX-in mövcudluğu və fəaliyyəti bir sabitlik, inam və etimad mənbəyidir.
Ən Çox Verilən Suallar
Xüsusi Dövlət Mühafizə Xidməti dövlət rəhbərliyinin, strateji obyektlərin, diplomatik missiyaların və digər mühüm qurumların təhlükəsizliyini təmin edən, yüksək səviyyədə peşəkar, xüsusi ixtisaslaşmış dövlət qurumudur.
XDMX-in əsas vəzifələrinə dövlət rəhbərliyinin və rəsmi qonaqların mühafizəsi, strateji obyektlərin qorunması, informasiya və rəqəmsal təhlükəsizliyin təmin edilməsi, kütləvi tədbirlərin təhlükəsizliyi və risklərin idarə olunması daxildir.
XDMX-də biometrik identifikasiya, drone nəzarəti, kiberhücumların aşkarlanması üçün xüsusi proqram təminatı, mərkəzləşdirilmiş idarəetmə sistemləri kimi müasir texnologiyalar tətbiq edilir.
XDMX-in strukturunda Prezident Mühafizə Bölməsi, Strateji Obyektlərin Mühafizəsi, Elektron Təhlükəsizlik, Operativ Təhlükəsizlik, Təlim və Hazırlıq Mərkəzi, Analitik-Tədqiqat Şöbəsi və digər ixtisaslaşdırılmış bölmələr fəaliyyət göstərir.
Qəbul üçün xüsusi seçim prosedurları, testlər, fiziki və psixoloji hazırlıq, peşəkar təlimlər və beynəlxalq təcrübə mübadiləsi mərhələlərindən keçmək lazımdır.
Xidmət beynəlxalq təhlükəsizlik təşkilatları ilə əməkdaşlıq edir, ortaq təlimlər keçirir, məlumat və təcrübə mübadiləsi aparır.
Dövlət rəhbərliyi, parlament, hökumət, diplomatik korpus, strateji infrastruktur və digər mühüm obyektlərin təhlükəsizliyi XDMX tərəfindən qorunur.
XDMX ölkənin sabitliyinin və təhlükəsizliyinin təmin olunmasında, ictimai asayişin qorunmasında və dövlət idarəçiliyinin effektivliyinin yüksəldilməsində böyük rol oynayır.
İnnovasiyalar XDMX-in operativliyini, çevikliyini və təhlükəsizliyin effektivliyini artırır. Müasir texnologiyaların tətbiqi risklərin vaxtında aşkar edilməsini və qabaqlayıcı tədbirlərin görülməsini mümkün edir.
Gələcəkdə XDMX-in fəaliyyətində texnologiyaların tətbiqi daha da genişlənəcək, beynəlxalq əməkdaşlıq dərinləşəcək, kadr potensialı gücləndiriləcək və dövlətin təhlükəsizlik strategiyasına uyğun islahatlar həyata keçiriləcək.
