Müasir dövrdə yanğın təhlükəsizliyi məsələləri hər bir cəmiyyət üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. Texniki inkişaf, yaşayış və iş yerlərinin çoxalması ilə paralel olaraq yanğın hadisələrinin başvermə riski də artır. Bu riski minimuma endirmək və baş vermiş yanğınların fəsadlarını azaltmaq üçün bir sıra profilaktik tədbirlər həyata keçirilir. Onlardan ən səmərəlisi və yayılmışı isə məhz yanğınsöndürən balonların tətbiqidir. Yanğınsöndürən balonlar istənilən ictimai və şəxsi müəssisədə, ticarət obyektlərində, məktəblərdə, xəstəxanalarda və məişətdə əsas təhlükəsizlik avadanlığı kimi qəbul edilir.
Yanğınsöndürən balonların cəmiyyət üçün əhəmiyyəti ilk növbədə insan həyatının və maddi sərvətlərin qorunmasında özünü göstərir. Bu balonlar ilkin mərhələdə kiçik və orta miqyaslı yanğınların sürətli və effektiv şəkildə qarşısının alınması üçün nəzərdə tutulub. Müasir normativ hüquqi aktlar istənilən müəssisə və obyekt üçün yanğınsöndürən balonların mütləq olmasını tələb edir. Statistik məlumatlara əsasən, yanğın hadisələrinin ilkin mərhələsində balonlardan düzgün istifadə olunması hadisənin böyüməsinin və daha ciddi nəticələrə səbəb olmasının qarşısını alır.
Əhali arasında yanğınsöndürən balonların istifadəsi ilə bağlı maarifləndirmənin artırılması böyük əhəmiyyət daşıyır. Bu avadanlıqların necə işlədiyini, hansı növ balonun hansı yanğın tipinə uyğun gəldiyini və istifadə zamanı hansı qaydalara riayət edilməli olduğunu bilmək hər kəs üçün vacibdir. Çünki düzgün istifadə olunmayan və ya vaxtında tətbiq edilməyən yanğınsöndürən balon effektivliyini tamamilə itirə bilər.
Yanğınsöndürən Balonların Əsas Növləri
Yanğınsöndürən balonların müxtəlif növləri mövcuddur və bu növlər adətən içərisindəki maddənin tərkibinə, yanğın növünə və tətbiq sahəsinə görə fərqləndirilir. Ən geniş yayılmış yanğınsöndürən balon növlərinə tozlu, karbon qazlı (CO2), su əsaslı, köpüklü və xüsusi qazlarla doldurulan balonlar aiddir.
Tozlu yanğınsöndürən balonlar ən çox yayılmış və universal sayılan növdür. Onlar müxtəlif növ yanğınların – bərk maddələr, mayelər və elektrik avadanlıqlarında baş verən yanğınların söndürülməsi üçün istifadə olunur. İçərisində xüsusi yanğınsöndürən toz qarışığı olur ki, bu toz yanğının oksigenlə təmasını kəsərək alovun yayılmasının qarşısını alır.
Karbon qazlı balonlar daha çox elektrik avadanlıqlarının və yüksək gərginlikli obyektlərin söndürülməsində istifadə edilir. Onların tərkibində sıxılmış karbon qazı olur. CO2 balonları istifadə edildikdə qaz çıxışı zamanı ətrafda temperatur sürətlə azalır, bu da yanğının sönməsinə və elektrik cihazlarının zədələnmədən qorunmasına imkan verir.
Su əsaslı balonlar daha çox bərk maddələr, məsələn, taxta, kağız və parça kimi materialların yanğınında tətbiq edilir. Lakin onların elektrik və maye yanğınlarda istifadəsi qadağandır. Köpüklü balonlar əsasən maye yanğınlar – benzin, yağ və s. üçün uyğundur. Köpük maddəsi yanacaq səthinin üzərinə yayılır və alovu oksigendən təcrid edərək yanğını boğur.
Bəzi xüsusi yanğınsöndürən balonlar isə metal yanğınları və ya kimyəvi maddələrin alovlanması halları üçün nəzərdə tutulub. İstənilən növ yanğınsöndürən balonun üzərində onun hansı tip yanğın üçün yararlı olduğu barədə məlumatlar yerləşdirilir.
Yanğınsöndürən Balonların Quruluşu və İş Prinsipi
Yanğınsöndürən balonlar sadə, lakin effektiv quruluşa malikdir. Onların əsas hissələri gövdə, başlıq (qapaq), buraxıcı düymə və içərisində olan yanğınsöndürən maddədən ibarətdir. Balonun gövdəsi adətən möhkəm, təzyiqə davamlı metaldan hazırlanır ki, yüksək təzyiqə dözümlü olsun. Başlıq hissəsində çıxış borusu, buraxıcı düymə və sızma əleyhinə rezin detalları yerləşir.
İçərisindəki maddə növündən asılı olaraq balonların iş prinsipi fərqlənə bilər. Ən çox istifadə olunan tozlu balonlarda sıxılmış qaz balonun içindəki tozu yüksək təzyiqlə çıxış borusundan çölə püskürür. Karbon qazlı balonlarda isə xüsusi valı sıxmaqla balonun içindəki CO2 qazı böyük sürətlə çıxış edir və yanğını boğur. Su və köpüklü balonlarda maye və ya köpük sıxılmış qazın təzyiqi hesabına püskürdülür.
Yanğınsöndürən balonların effektivliyi onların doğru seçilməsindən, düzgün saxlanmasından və vaxtında texniki baxışdan keçirilməsindən asılıdır. Hər bir balonun üzərində onun işə yararlılıq müddəti, təzyiq göstəriciləri və istifadə qaydaları qeyd olunur. Müntəzəm yoxlanışdan keçməyən və ya bitmə tarixi keçmiş balonlar yanğın zamanı işə düşməyə bilər.
Yanğınsöndürən Balonların Seçilməsi və Quraşdırılması
Yanğınsöndürən balonların seçilməsi və obyektə düzgün quraşdırılması təhlükəsizliyin əsas prinsiplərindəndir. Hər bir obyekt üçün yanğın təhlükəsizliyi qaydalarında balonların tipi, sayı və yerləşdiyi məntəqələr konkret şəkildə göstərilir. Bu qaydalar əhali çoxluğu, obyektin sahəsi və oradakı potensial yanğın risklərinə uyğun tənzimlənir.
Seçim zamanı əsas məqamlardan biri, balonun hansı tip yanğın üçün istifadə olunduğudur. Məsələn, ofis və mənzillər üçün adətən universal, yəni tozlu və ya CO2 balonlar daha çox məsləhət görülür. Sənaye obyektlərində və emalatxanalarda isə bir neçə fərqli növdə balonun olması tələb olunur. Balonların quraşdırılması isə o qədər vacibdir ki, istənilən fövqəladə vəziyyətdə hər kəs onu tez tapa və asan istifadə edə bilsin.
Yanğınsöndürən balonlar heç vaxt gizli, qapalı və ya bloklanmış yerlərdə saxlanmamalıdır. Balonların yerləşdiyi yerə aydın nişanlar qoyulmalı, heç bir halda qarşısı əşyalarla tutulmamalıdır. Obyekt daxilində balonların yerləri barədə işçilər və sakinlər məlumatlandırılmalı, hətta qısa təlimat da verilməlidir.
Yanğınsöndürən Balonların İstifadə Qaydaları
Yanğınsöndürən balonların düzgün istifadəsi ilk növbədə təhlükəsizliyin təmin olunmasında ən mühüm addımlardan biridir. Yanğın baş verdikdə panikaya düşmədən balona yaxınlaşmaq, ilk növbədə təhlükəsizlik pinini çıxarmaq lazımdır. Daha sonra balonu yanğının başlanğıc nöqtəsinə yönəltmək, buraxıcı düyməni sıxaraq yanğınsöndürən maddəni püskürtmək gərəkdir.
Balonun istifadə qaydası tipindən asılı olaraq dəyişə bilər. Məsələn, tozlu balonda püskürtmə qısa aralıqlarla və alovun əsas mənbəyinə yönəldilərək edilməlidir. CO2 balonlarında isə balonun çıxış hissəsinə əllə toxunmaq olmaz, çünki qaz çıxışı zamanı dəmir hissələr çox soyuyur və əl üçün təhlükəli ola bilər.
Yanğınsöndürən balon istifadə edərkən əsas qayda – alovu tamamilə örtmək, yəni alovun oksigenlə təmasını kəsməkdir. Əgər balonun həcmi kiçikdirsə və ya yanğın böyüyübsə, dərhal təxliyə və peşəkar yanğınsöndürmə xidmətinə müraciət olunmalıdır. İstifadədən sonra balonun təkrar dolumu və texniki baxışı mütləq təmin edilməlidir.
Yanğınsöndürən Balonların Baxımı və Texniki Yoxlanışı
Yanğınsöndürən balonların etibarlı olması onların vaxtında texniki baxışdan keçməsi ilə bilavasitə bağlıdır. Balonların təzyiq səviyyəsi, içərisindəki maddənin miqdarı, buraxıcı mexanizmin işləkliyi mütəmadi olaraq yoxlanmalıdır. Xüsusi sertifikatlı şirkətlər ildə azı bir dəfə obyektlərdə balonların texniki baxışını aparır, lazım gələrsə dolum və ya dəyişiklik edir.
Baxım zamanı ən vacib məqamlar balonun sızmasının yoxlanılması, buraxıcı val və düymələrin rahat işləməsi, təzyiq göstəricisinin normal səviyyədə olması və balonun etiketindəki müddətin keçib-keçməməsidir. Əgər balonda korroziya, çat və ya digər fiziki zədələr aşkar edilirsə, o, təcili əvəz olunmalıdır.
Eyni zamanda balonların saxlandığı şərait də önəmlidir. Onlar birbaşa günəş işığından, istilik mənbələrindən uzaqda, quru və sərin yerdə saxlanmalıdır. Belə olduqda, balonun ömrü və effektivliyi uzun müddət təmin olunur.
Yanğınsöndürən Balonlardan İstifadənin Hüquqi və Təşkilati Tərəfləri
Azərbaycan Respublikasında yanğınsöndürən balonların tətbiqi və istifadəsi birbaşa qanunvericilik və normativ aktlarla tənzimlənir. Əmək Məcəlləsi, Fövqəladə Hallar Nazirliyinin qərarları və yanğın təhlükəsizliyi qaydaları balonların alınması, quraşdırılması, istismarı və texniki baxışını məcburi edir. Hər bir obyekt üzrə bu tələblərə əməl olunması mütləqdir və pozuntular qanuni məsuliyyət yaradır.
Bütün müəssisə və təşkilatlarda yanğın təhlükəsizliyi üzrə xüsusi təlimlər keçirilir, balonların istifadəsi, onlara qulluq və təxliyə qaydaları insanlara izah olunur. Hər hansı fövqəladə vəziyyət zamanı bütün əməkdaşlar nə etməli olduqlarını bilməlidirlər. Bu tədbirlər dövlət səviyyəsində mütəmadi yoxlamalarla dəstəklənir.
Şəxsi ev və mənzillərdə isə balonların alınması məcburi olmasa da, profilaktik məqsədlə onların saxlanması tövsiyə edilir. Xüsusilə çoxmərtəbəli binalarda, qarajlarda, anbar və məişət otaqlarında balonların olması ailənin və əmlakın təhlükəsizliyi baxımından vacib sayılır.
Yanğınsöndürən balonlar müasir cəmiyyətin təhlükəsizliyində, insan həyatının və maddi sərvətlərin qorunmasında ən etibarlı vasitələrdən biri hesab edilir. Onların növləri, iş prinsipi, istifadə qaydası və texniki baxımı haqqında dəqiq biliklərin olması hər kəs üçün vacibdir. Düzgün seçilmiş, vaxtında texniki baxışdan keçirilən və ehtiyac anında düzgün istifadə olunan balon yanğının qarşısını almaqda mühüm rol oynayır. Bu biliklərin cəmiyyətə aşılamaq, maarifləndirmə tədbirlərinin gücləndirilməsi və qanuni tələblərə riayət etmək təhlükəsiz həyat üçün əsas şərtdir.
Ən Çox Verilən Suallar
Yanğınsöndürən balon yanğınların ilkin mərhələsində onların söndürülməsi üçün nəzərdə tutulan portativ təhlükəsizlik avadanlığıdır.
Ən çox yayılmış növlər tozlu, karbon qazlı (CO2), su əsaslı və köpüklü balonlardır.
Tozlu balonlar universaldır, CO2 balonları elektrik avadanlıqları üçün, su əsaslılar bərk maddələr, köpüklü isə maye yanğınlar üçün uyğundur.
Adətən 5-10 il arası, lakin hər il texniki baxışdan keçirilməlidir.
Bəli, istifadə olunmasa belə, balonlar hər il mütləq texniki baxışdan keçirilməlidir.
Təhlükəsizlik pinini çıxarın, balonu alova yönəldin və buraxıcı düyməni sıxaraq yanğını örtməyə çalışın.
Universal tozlu və ya CO2 balonlar evlər üçün daha əlverişlidir.
Təkrar dolum və texniki baxış üçün müvafiq ixtisaslaşmış şirkətə müraciət etmək lazımdır.
Rəsmi sertifikatlı təhlükəsizlik avadanlığı mağazalarından və ya distribütorlardan almaq tövsiyə olunur.
Quru, sərin, birbaşa günəş işığı və istilik mənbələrindən uzaqda, hər kəsin tez tapa biləcəyi yerdə saxlanılmalıdır.
