Müasir cəmiyyətlərdə ictimai asayişin və təhlükəsizliyin qorunmasında müxtəlif dövlət strukturlarının rolu olduqca böyükdür. Xüsusilə, şəhərlərdə və magistral yollar boyunca hərəkət edən milyonlarla nəqliyyat vasitəsinin təhlükəsiz, qaydalara uyğun və səliqəli şəkildə idarə olunması birbaşa Yol Patrul Xidmətinin (YPX) üzərinə düşür. Azərbaycanda YPX artıq illərdir ki, vətəndaşların həyatında ayrılmaz və əvəzolunmaz bir yer tutur. Bəzən sürücülər və piyadalar YPX əməkdaşlarını yalnız cərimə yazan və ya qaydalara nəzarət edən bir qurum kimi görsələr də, əslində YPX ölkədə yol hərəkəti təhlükəsizliyinin təmin edilməsində, qəzalara qarşı profilaktik tədbirlərin həyata keçirilməsində və sürücülük mədəniyyətinin formalaşmasında əsas qüvvədir.
YPX nədir? Tarixi və Hüquqi Baza
Yol Patrul Xidməti (YPX) Azərbaycan Respublikasında ictimai qaydanın, yol hərəkəti təhlükəsizliyinin təmin olunması, nəqliyyat vasitələrinin və piyadaların hərəkətinin tənzimlənməsi, qayda pozuntularının qarşısının alınması və profilaktik işlərin görülməsi məqsədilə yaradılmış xüsusi polis qurumudur. YPX-in əsas hüquqi bazası Azərbaycan Respublikası Daxili İşlər Nazirliyi (DİN) tərəfindən müəyyən olunmuş “Yol Hərəkəti Haqqında Qanun” və müvafiq normativ-hüquqi aktlardır.
XX əsrin ortalarından etibarən Azərbaycan yollarında nəqliyyat vasitələrinin sayı artdıqca, yol hərəkəti təhlükəsizliyi və qayda-qanunlara riayət məsələsi daha da aktuallaşdı. 1960-cı illərdən etibarən SSRİ dövründə də fəaliyyət göstərmiş Yol Milis Dəstələri 1991-ci ildə Azərbaycanın müstəqillik əldə etməsindən sonra Yol Polisi (sonra isə YPX) adını aldı və müasir struktur formasına keçdi.
YPX-in əsas vəzifələri
YPX-in vəzifələri qanunvericiliklə müəyyən edilmiş aşağıdakı istiqamətləri əhatə edir:
- Yol hərəkətinin təhlükəsizliyinin təmin olunması.
- Qaydaların pozulmasının qarşısının alınması və profilaktik tədbirlər.
- Yol-nəqliyyat hadisələrinin araşdırılması və sənədləşdirilməsi.
- Nəqliyyat vasitələrinin hərəkətinin tənzimlənməsi.
- Xüsusi nəzarət zolaqlarının və obyektlərin qorunması.
- Sürücülərin və vətəndaşların maarifləndirilməsi.
- Yol hərəkətinə mane olan amillərin aradan qaldırılması.
- Xüsusi tədbirlər və əməliyyatlar zamanı ictimai asayişin qorunması.
Bu vəzifələr YPX-in sadəcə cərimə yazan deyil, eyni zamanda maarifləndirici, profilaktik və təhlükəsizlik tədbirləri həyata keçirən bir orqan olduğunu göstərir.
YPX əməkdaşlarının geyimi və avadanlıqları
Azərbaycan YPX əməkdaşları xüsusi geyim formasına malikdir. Standart forma adətən mavi və ya tünd rəngli şalvar, xüsusi emblemlə təchiz olunmuş ağ və ya mavi köynək, reflektorlu gödəkçə və kepkadan ibarətdir. Əməkdaşların üzərində adətən xidməti vəsiqə, xüsusi rütbə nişanı və bəzən fərdi nömrə olur. Avadanlıqlara isə rabitə cihazı (walkie-talkie), radar, alkoqol test cihazı, protokol dəftəri və xidmət silahı daxildir. Onların əsas vəzifələrindən biri də hər zaman ictimai asayişi qorumaq, sürücülərlə etik münasibət saxlamaq və nəzakətli davranmaqdır.
YPX avtomobilləri
Azərbaycanda YPX-in istifadə etdiyi avtomobillər təkcə nəqliyyat vasitəsi deyil, həm də xidmətin nüfuzunun və operativliyin göstəricisidir. YPX avtomobilləri arasında ən çox rast gəlinən və sürücülər tərəfindən tez-tez diqqətə alınan modellərdən biri Mercedes və BMW markalarıdır.
Mercedes-Benz YPX avtomobilləri
Mercedes-Benz markalı avtomobillər uzun illərdir ki, YPX-in istifadə etdiyi ən əsas maşın modellərindən biridir. Bu maşınlar əsasən aşağıdakı üstünlüklərə görə seçilir:
- Yüksək etibarlılıq və davamlılıq: Mercedes-Benz avtomobilləri intensiv istifadə rejiminə davamlıdır, gündəlik xidmət üçün idealdır.
- Təhlükəsizlik texnologiyaları: Yüksək təhlükəsizlik sistemləri ilə təchiz olunmuşdur.
- Komfort və texniki təchizat: YPX əməkdaşlarının rahat işləməsi üçün zəruri olan hər cür şərait mövcuddur.
- Çevik və sürətli idarəetmə: Yol hərəkətinin sıx olduğu yerlərdə belə operativ şəkildə hərəkət etmək mümkündür.
Mercedes-Benz E-Class və C-Class modelləri Bakıda və digər böyük şəhərlərdə tez-tez rast gəlinir.
BMW YPX avtomobilləri
Son illərdə YPX avtomobilləri sırasında BMW markası da populyarlaşmışdır. Xüsusilə BMW 5 Series və 3 Series modelləri əsas xidmət vasitələri sırasına daxildir. BMW markalı YPX maşınlarının üstünlükləri:
- Güclü mühərrik və dinamik idarəetmə: YPX əməkdaşlarına sürətli reaksiya və təcili hallarda operativ müdaxilə imkanı yaradır.
- Müasir təhlükəsizlik sistemləri: Yol hərəkətində riskləri minimuma endirir.
- Rahatlıq və yüksək texnologiya: Maşınların daxilində təchiz olunmuş xüsusi elektronika YPX xidmətini asanlaşdırır.
- Nüfuz və estetik: BMW markalı avtomobillər YPX-in modern və güclü görünüşünü simvollaşdırır.
Azərbaycan yollarında BMW və Mercedes markalı YPX avtomobillərinə rast gəlmək artıq adi hal alıb. Bu isə ölkədə yol polisi xidmətinin texniki bazasının yüksək səviyyədə olduğunun göstəricisidir.
YPX və cərimə sistemi
Yol hərəkəti qaydalarının pozulması hallarında YPX əməkdaşları tərəfindən inzibati cərimələr tətbiq olunur. Bu cərimələr həm sürücülərə, həm də piyadalara aid ola bilər və “Yol Hərəkəti Haqqında Qanun” və digər müvafiq normativ sənədlərlə tənzimlənir.
Ən çox tətbiq olunan cərimələr
- Sürət həddinin aşılması: Sürücü müəyyən edilmiş maksimal sürət həddini aşdıqda, radar vasitəsilə qeydə alınır və protokol tərtib olunur.
- Yol nişanlarına əməl etməmək: Xüsusilə “Stop” nişanında dayanmamaq, birbaşa qırmızı işıqda keçmək və s.
- Alkoqollu vəziyyətdə avtomobil idarə etmək: Sürücünün alkoqol test cihazı ilə yoxlanılması və normadan artıq nəticə çıxarsa, sərt cərimə və hətta sürücülük hüququndan məhrumetmə.
- Kəmər taxmamaq: Sürücülər və sərnişinlər üçün təhlükəsizlik kəməri məcburidir.
- Telefonla danışmaq: Sürmə zamanı mobil telefondan istifadə etmək inzibati qaydada cərimələnir.
- Sıxlıqda qəza vəziyyəti yaratmaq və yol hərəkətinə mane olmaq: Xüsusilə böyük şəhərlərdə bu qayda pozuntularına görə cərimə yazılır.
- Piyada keçidində piyadanı buraxmamaq: Qanunla qorunan piyada hüquqları pozularsa, sürücü cərimə edilir.
Cərimələrin tətbiqi və ödəmə qaydası
YPX əməkdaşı qayda pozuntusunu aşkar etdikdə, sürücüyə inzibati protokol tərtib edir. Cərimə barədə məlumat sürücüyə təqdim olunur və rəsmi bildiriş göndərilir. Azərbaycanda cərimələrin ödənilməsi üçün elektron platformalar, banklar və poçt şöbələri vasitəsilə asan imkanlar yaradılmışdır. Sürücü cəriməni ödəmədikdə, məhkəmə icraçıları tərəfindən məcburi ödəniş və əlavə sanksiyalar tətbiq oluna bilər.
YPX təlimatları və etik davranış prinsipləri
YPX əməkdaşlarının fəaliyyəti rəsmi təlimatlar və daxili nizamnamələrlə tənzimlənir. Ən vacib məqamlar bunlardır:
- Ədalətlilik və obyektivlik: Hər bir qayda pozuntusu fakt əsasında, şəxsi münasibətdən asılı olmayaraq qeydə alınır.
- Nəzakət və etik davranış: Sürücülərlə və piyadalarla mədəni və hörmətli davranış əsas şərtdir.
- Qanunçuluq və şəffaflıq: Protokollar yalnız qanun əsasında tərtib edilir, əsassız cəriməyə və ya sürücüyə təzyiqə yol verilmir.
- Maarifləndirmə: YPX əməkdaşları tez-tez kütləvi tədbirlərdə iştirak edərək ictimaiyyəti yol təhlükəsizliyi və qaydalara riayət barədə maarifləndirir.
- İctimai etimad: YPX-in peşəkar və ədalətli fəaliyyəti cəmiyyətin inamını gücləndirir.
YPX-in ictimai və sosial fəaliyyəti
YPX yalnız cərimə və nəzarət orqanı deyil, eyni zamanda yol hərəkəti təhlükəsizliyi, ictimai asayiş və sürücülük mədəniyyətinin formalaşması üçün maarifləndirici və profilaktik tədbirlər həyata keçirir. Bu tədbirlərə aşağıdakılar daxildir:
- Məktəblərdə və ali təhsil müəssisələrində təlimlər və seminarlar: Yol təhlükəsizliyi, piyada və sürücü davranışı ilə bağlı maarifləndirici tədbirlər keçirilir.
- İctimai aksiyalar və kampaniyalar: “Kəmərini bağla, həyatını qoru”, “Sürət həddini aşma”, “Qayda pozma, cərimə ödəmə” kimi aksiyalar geniş yayılıb.
- Sosial şəbəkələr və media: YPX ictimaiyyətə informasiya ötürülməsi üçün sosial şəbəkələrdə və televiziya vasitəsilə daim maarifləndirici məqalə və videolar paylaşır.
- Fövqəladə hallar zamanı xidmət: Təbii fəlakətlər və ya xüsusi tədbirlər zamanı yol hərəkətinin tənzimlənməsi və təhlükəsizliyin təmin edilməsi üçün YPX-in rolu əvəzsizdir.
Yol hərəkəti mədəniyyətinin formalaşmasında YPX-in rolu
Azərbaycanda yol hərəkəti mədəniyyətinin yüksək səviyyədə olmasında YPX-in əvəzolunmaz rolu vardır. Hər gün milyonlarla insan yol hərəkətində iştirak edir və yol hərəkətinin təhlükəsizliyinin qorunması həm dövlətin, həm də hər bir vətəndaşın borcudur. YPX əməkdaşlarının peşəkar fəaliyyəti nəticəsində yol qəzalarının sayı azalır, sürücülər arasında intizam artır və ümumi yol mədəniyyəti yüksəlir.
Sürücülər və piyadalar üçün yol hərəkəti qaydalarına əməl etmək, təhlükəsizliyin əsas şərtidir. Hər bir vətəndaş bu qaydalara riayət etməklə, özünün və ətrafdakıların həyatını qoruyur. YPX isə bu prosesin əsas nəzarətçi və təşviqatçısıdır.
YPX-in gələcək inkişaf perspektivləri
Son illər Azərbaycanda YPX-in maddi-texniki bazası daha da gücləndirilir, innovativ texnologiyalar tətbiq olunur. Yol kameraları, radarlar, elektron cərimə sistemi, sürücülərin və avtomobillərin avtomatik identifikasiyası bu sahədə görülən ən yeni işlərdəndir. YPX əməkdaşlarının peşəkar inkişafı üçün müasir təlim kursları, etik davranış, xarici dillər və yeni texnologiyaların mənimsənilməsi üzrə seminarlar təşkil olunur.
Bu sahədə beynəlxalq təcrübənin öyrənilməsi və yerli reallıqlara uyğun tətbiqi, Azərbaycanda yol hərəkəti təhlükəsizliyinin ən yüksək səviyyəyə çatdırılmasına xidmət edir.
Azərbaycan Yol Patrul Xidməti – YPX ölkədə yol hərəkəti təhlükəsizliyinin, ictimai asayişin və yüksək yol mədəniyyətinin əsas təminatçısıdır. YPX-in fəaliyyəti təkcə cərimə və qayda pozuntularının qarşısını almaqla məhdudlaşmır, o həm də cəmiyyət üçün maarifləndirici, formalaşdırıcı və nümunəvi bir instituta çevrilib. YPX əməkdaşlarının gündəlik zəhməti, peşəkar davranışı və ədalətli yanaşması nəticəsində yollarımız daha təhlükəsiz, şəhərlərimiz daha nizamlı və ictimai asayiş daha möhkəm olur.
Sonda qeyd etmək lazımdır ki, yol hərəkəti təhlükəsizliyi təkcə YPX-in deyil, hər bir sürücünün, piyadanın və vətəndaşın birgə məsuliyyətidir. Qaydalara riayət etmək, YPX əməkdaşlarının tövsiyələrini dinləmək və bir-birimizi hörmətlə yanaşmaq, daha təhlükəsiz və firavan bir cəmiyyətin əsasını təşkil edir.
Ən Çox Verilən Suallar
YPX – Yol Patrul Xidməti, Azərbaycan Respublikasında yol hərəkəti təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, qayda pozuntularının qarşısının alınması və ictimai asayişin qorunması məqsədi ilə fəaliyyət göstərən xüsusi polis qurumudur. Əsas funksiyaları arasında yol hərəkətini tənzimləmək, qəza və qayda pozuntularını qeydə almaq, profilaktik tədbirlər keçirmək, sürücüləri və piyadaları maarifləndirmək dayanır.
Azərbaycanda YPX tərəfindən ən çox tətbiq olunan cərimələrə sürət həddinin aşılması, yol nişanlarına əməl etməmək, alkoqollu vəziyyətdə maşın idarə etmək, təhlükəsizlik kəmərindən istifadə etməmək, piyada keçidində piyadanı buraxmamaq və mobil telefondan istifadə daxildir.
YPX-in istifadə etdiyi əsas avtomobil markaları Mercedes-Benz və BMW-dir. Xüsusilə Mercedes-Benz E-Class və BMW 5 Series modelləri ən çox istifadə olunanlardandır. Bu markalar texniki etibarlılığı, sürəti və təhlükəsizliyi ilə seçilir.
YPX əməkdaşları xüsusi forma, kepka, rütbə nişanı və xidməti vəsiqə ilə təchiz olunurlar. Avadanlıqlara isə rabitə cihazı, radar, alkoqol test cihazı, protokol dəftəri və xidməti silah daxildir.
Cərimələri bankların kassalarında, onlayn bankçılıq xidmətlərində, rəsmi dövlət portallarında (www.e-pul.az, www.asanpay.az və s.), poçt şöbələrində və ödəniş terminallarında ödəmək mümkündür. Həmçinin, cərimə barədə bildiriş SMS və ya poçt vasitəsilə sürücüyə göndərilir.
Cəriməni müəyyən edilmiş müddətdə ödəməyən sürücülərə qarşı əlavə sanksiyalar tətbiq oluna bilər. Ödəniş gecikdikdə, məhkəmə icraçıları tərəfindən borcun məcburi tutulması, sürücülük hüququnun məhdudlaşdırılması və s. tədbirlər görülə bilər.
Sürücü dərhal və təhlükəsiz şəkildə dayanmalıdır. Əməkdaş özünü təqdim etməli, xidməti vəsiqəni göstərməli və dayanma səbəbini izah etməlidir. Sürücü etik və sakit şəkildə əməkdaşın tələblərini yerinə yetirməli, soruşduğu sənədləri təqdim etməlidir.
Bəli, xüsusi reydlər, əməliyyat tədbirləri, ictimai asayişin qorunması və şübhəli hallar zamanı YPX əməkdaşları qayda pozuntusu olmadan da sürücünü dayandıra bilər. Bu, əsasən təhlükəsizliyin təmin edilməsi və profilaktik yoxlamalar məqsədilə edilir.
Sürücülər cərimələr haqqında Daxili İşlər Nazirliyinin rəsmi saytından, “AsanPay” və ya “e-pul” elektron xidmətlərindən, eləcə də bankların müştəri xidmətləri vasitəsilə məlumat əldə edə bilərlər.
Sürücü və ya vətəndaş haqsız cərimə, kobudluq və ya qanunsuzluq halları ilə üzləşərsə, Daxili İşlər Nazirliyinin “Qaynar xətt”inə, YPX-in yerli idarəsinə və ya prokurorluğa rəsmi şəkildə müraciət edə bilər. Həmçinin, şikayət onlayn formada da qəbul olunur və hər bir müraciət araşdırılır.
