Müasir dövrdə əmək haqqı yalnız maddi gəlir deyil, həm də insanın əməyinə verilən qiymət, sosial təminat və hüquqi statusun göstəricisidir. Hər bir işçinin əsas maraqlarından biri aldığı əmək haqqının necə və hansı əsasla hesablandığını dəqiq bilməkdir.2025-ci ildə Azərbaycanda əmək haqqının hesablanması Mülki Məcəllə, Əmək Məcəlləsi və Vergi Məcəlləsiçərçivəsində aparılır. Eyni zamanda, rəqəmsallaşan idarəetmə sistemləri və yeni iqtisadi çağırışlar da əmək haqqının strukturu və hesablanmasına təsir edir.
Əmək haqqı nədir və hansı formaları var?
Əmək haqqı – işçinin gördüyü işə görə müqavilə əsasında aldığı pul vəsaitidir. Bu vəsait birbaşa əmək müqaviləsində müəyyən olunur və iş vaxtına, nəticəyə və iş şəraitinə əsaslanaraq hesablanır.
Əmək haqqı aşağıdakı formalarda ola bilər:
- Tarif (aylıq) əmək haqqı – sabit maaş
- Saatlıq əmək haqqı – işlənilən saat sayına görə
- Əmək məhsuldarlığına əsaslanan əmək haqqı – istehsal olunan məhsulun sayına görə
- Akkord sistem – görülən işin həcminə görə
2025-ci ildə minimal əmək haqqı nə qədərdir?
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərəncamı ilə 2025-ci ilin yanvar ayından etibarən ölkə üzrə minimum aylıq əmək haqqı 345 manat müəyyən edilmişdir.
Bu məbləğ heç bir halda daha az ödənilə bilməz, yəni işçi tam ştatla çalışırsa, bu məbləğ onun maaşının aşağı həddi hesab olunur.
Əmək haqqının əsas tərkib hissələri
Əmək haqqı aşağıdakı hissələrdən formalaşır:
- Əsas əmək haqqı – işçinin vəzifə maaşı (tarif üzrə)
- Əlavə əmək haqqı – gecə növbəsi, bayram, həftəsonu və artıq saatlar
- Mükafatlar və bonuslar – illik nəticələrə, layihə tamamlanmasına görə
- Digər əlavələr – staj, peşəkarlıq, təhlükəli iş şəraiti əlavələri
- Kompensasiya ödənişləri – məzuniyyət, ezamiyyət, kompensasiya günləri
Əmək haqqının hesablanması – Addım-addım 2025
Misal: Aylıq maaşı 700 AZN olan bir işçini götürək.
1. Brüt əmək haqqı (ümumi məbləğ)
Bu işçinin maaşı: 700 AZN
2. Sosial sığorta haqları
- İşçinin əməkhaqqından 3% tutulur (21 AZN)
- İşəgötürən tərəfindən əlavə 22% ödənilir (154 AZN – amma işçidən tutulmur)
3. İcbari Tibbi Sığorta
- İşçinin əməkhaqqından 2% tutulur (14 AZN)
- Əlavə 2% isə işəgötürəndən (14 AZN)
4. Gəlir vergisi (fiziki şəxslər üzrə)
2025-ci ilə görə, 800 AZN-ə qədər əmək haqqı vergidən azaddır (gənclər və dövlət dəstəyi proqramlarında bu hədd artırıla bilər).
700 AZN → gəlir vergisi tutulmur
5. Təmiz əmək haqqı (net maaş)
700 – 21 – 14 = 665 AZN
Əlavə hallarda əmək haqqı necə dəyişir?
✅ Bayram və istirahət günlərində iş
Əgər işçi rəsmi bayram və istirahət günündə çalışıbsa, əmək haqqı ikiqat hesablanır və ya istəyi ilə əlavə istirahət günü təklif olunur.
✅ Gecə növbəsi və artıq saatlar
Əlavə saatlar üçün əmək haqqının ən az 125%-i, gecə növbəsi üçün isə ən az 120%-i məbləğində ödəniş edilir.
✅ Ezamiyyə və kompensasiya ödənişləri
İşçi ezamiyyətə gedibsə, maaş saxlanılır və yol xərcləri, yaşayış və gündəlik yemək pulu əlavə ödənilir.
Əmək haqqı artımı və indeksasiya 2025
2025-ci ilin dövlət büdcəsinə əsasən:
- Dövlət sektorunda əməkhaqqı artımı orta hesabla 10–15% təşkil edir.
- İnflyasiyaya uyğun pensiyalar və əmək haqları indeksləşdirilir.
- Müəllimlər, həkimlər və sosial sahədə çalışanlar üçün əlavə artımlar nəzərdə tutulub.
Əmək müqaviləsi və maaşın hüquqi qorunması
Əmək haqqı yalnız rəsmi əmək müqaviləsi əsasında ödənilməlidir. Bu sənəd işçi və işəgötürən arasında əmək münasibətlərinin hüquqi əsasıdır.
Əmək müqaviləsində aşağıdakılar göstərilməlidir:
- Maaş məbləği və ödəniş qaydası
- Əlavə və bonus şərtləri
- İş vaxtı və istirahət vaxtı
- Mübahisələrin həlli mexanizmi
2025-ci ildə əmək haqqının hesablanması sistemi daha şəffaf, ədalətli və texnoloji əsaslarla qurulmuşdur. Hər bir işçi bilməlidir ki, əldə etdiyi məbləğ sadəcə əmək deyil, həm də hüququnun təzahürüdür.İşçilər və işəgötürənlər əmək münasibətlərində qanunvericiliklə tənzimlənən prinsiplərə əsaslanmalı, əmək haqqı isə maliyyə sabitliyinin və sosial rifahın əsas dayaqlarından biri kimi qiymətləndirilməlidir.
✅ Ən çox verilən suallar və cavablar (FAQ)
1. Əmək haqqım niyə kəsilir?
Yalnız qanuni əsaslarla (gecikmələr, intizam pozuntusu, vergilər, sosial sığorta haqları) kəsilmə mümkündür.
2. Gecikən əmək haqqımı necə tələb edə bilərəm?
Əmək Müfəttişliyi və DSMF-yə yazılı və ya elektron qaydada şikayət edə bilərsiniz.
3. Minimum maaş alıram, əlavə gəlir əldə edə bilərəmmi?
Əgər iş müqaviləniz buna icazə verirsə, ikinci iş yeri və ya freelance fəaliyyət mümkündür.
4. Maaş kartı ilə bağlı problemim var. Hara müraciət edim?
Bankla yanaşı, işəgötürən və DSMF-nin regional idarəsinə də müraciət edə bilərsiniz.
5. Əmək haqqım niyə hər ay fərqli çıxır?
Əlavə iş saatları, gecikmələr, bonuslar və tutulmalar səbəbindən aylıq fərqlər normaldır. Ətraflı əmək haqqı cədvəlinitələb edin.
6. Əmək haqqı tam ştatda və yarımştatda necə fərqlənir?
Yarımştat işləyən şəxsin əmək haqqı tam maaşın nisbəti ilə hesablanır. Məsələn, aylıq 700 AZN maaşı olan işçi 0.5 ştatla işləyirsə, ona 350 AZN ödənilir.
7. Artıq iş saatları üçün nə qədər ödəniş verilməlidir?
Əmək Məcəlləsinə görə artıq iş saatlarına görə əmək haqqı ən azı 1.5 qat (150%) hesablanmalıdır. Məsələn, 1 saatlıq maaş 5 AZN-dirsə, artıq iş saatı üçün 7.5 AZN ödənilməlidir.
8. İş günü bayrama düşərsə, əmək haqqı necə hesablanır?
Bayram günlərində görülən işlər ikiqat əmək haqqı ilə ödənilir və ya işçi istəyə görə əlavə istirahət günü ala bilər.
9. Əmək haqqım nə zaman ödənilməlidir?
Əmək haqqı hər ayın sonunda, maksimum 1 ay gec olmayaraq işçiyə ödənilməlidir. Gecikmələr əmək qanunvericiliyinin pozulması sayılır.
10. Əmək haqqı kartla yox, nəğd verilə bilərmi?
Qanunvericiliyə əsasən əmək haqqının rəsmi bank hesabı vasitəsilə ödənilməsi məcburidir. Nəğd ödəniş yalnız istisna hallarda və vergi orqanlarının razılığı ilə mümkündür.
