Azərbaycan tarixində vətənə xidmət hər zaman şərəfli və müqəddəs bir vəzifə kimi qəbul olunub. Bu müqəddəs vəzifəni yerinə yetirənlər isə xalq arasında “əsgər” adı ilə tanınır. Əsgərlik təkcə hərbi xidmət deyil, eyni zamanda bir məktəb, tərbiyə ocağı, kişilik və məsuliyyət simvoludur. Azərbaycan Respublikasında hər bir gəncin həyatında əsgərlik mərhələsi xüsusi yer tutur. Bu mərhələ gəncləri vətən sevgisi, nizam-intizam və dözümlülüklə formalaşdırır. Əsgər forması, marşı, məktubu, kəməri, mahnısı və hətta əsgər tortu – bütün bu elementlər bu vəzifənin əhəmiyyətini bir daha vurğulayır.
Əsgər kimdir?
“Əsgər” sözü Osmanlı və ərəb mənşəli olub “asker” formasında işlənmişdir və “orduya xidmət edən şəxs” mənasını verir. Müasir Azərbaycanda “əsgər” anlayışı, əsasən, müddətli həqiqi hərbi xidmət keçən gənclərə aid edilir. Onlar Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin müxtəlif qoşun növlərində – quru qoşunlarında, hava hücumundan müdafiə bölmələrində, sərhəd xidmətində və digər strukturlarda xidmət edir.
Əsgər forması
Əsgər forması rəsmi dövlət simvolikası ilə bəzədilmiş xüsusi geyimdir. Rəng, tikiliş və nişanlar xidmət növünə və rütbəyə uyğun dəyişir. Standart olaraq, paltarlar kamuflyaj (kamuflyaj geyimi), çəkmə, papaq, kəmər və nişanlardan ibarətdir. Bu geyim döyüş şəraitində qoruyuculuq funksiyasını daşımaqla yanaşı, hərbi nizam-intizamı və rəmzi təmsil edir.
Əsgər kəməri
Əsgər kəməri həm praktik, həm də simvolik əhəmiyyət daşıyır. Bu kəmər silah və digər hərbi avadanlıqları daşımaq üçün istifadə olunur. Eyni zamanda, kəmər hərbi formasının ayrılmaz hissəsidir və onu tamamlayır. Kəmər bəzən “rütbə nişanı” ilə təchiz olunur və bəzi hallarda əsgərin döyüş bacarığına dair simvol daşıyır.
Əsgərlik müddəti və mərhələləri
Azərbaycanda hərbi xidmət müddəti Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyi ilə tənzimlənir. Hal-hazırda aşağıdakı formada tətbiq olunur:
- Ali təhsilli şəxslər üçün – 1 il (12 ay)
- Ali təhsili olmayan şəxslər üçün – 1 il 6 ay (18 ay)
Hərbi xidmət aşağıdakı mərhələləri əhatə edir:
Toplanış və ilkin hazırlıq
Əsas döyüş və ixtisas hazırlığı
Ərazi bölmələrinə göndərilmə
Nəzarət, tapşırıqların icrası və patrul fəaliyyəti
Təlimlərdə iştirak və döyüş hazırlığı yoxlamaları
Tərxis olunma mərhələsi
Əsgər marşı
Əsgər marşı Azərbaycan hərb tarixində əhəmiyyətli yer tutur. Bu marşlar əsgərlərə motivasiya, ruh yüksəkliyi və birliyə çağırış simvoludur. Tanınmış bəstəkarların bəstələdiyi marşlar içərisində “Azərbaycan əsgəri”, “Əsgər andı”, “Qalx ayağa, Azərbaycan əsgəri” kimi nümunələr yer alır.
Əsgər andı
Hər bir əsgər hərbi xidmətə başladıqda, rəsmi olaraq “əsgər andı” içir. Bu and içmə mərasimi, onların dövlətə və xalqa sadiq qalacağına rəsmi zəmanət verir. Mətni isə belədir:
“Mən, Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı, and içirəm ki, Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına və qanunlarına əməl edəcəyəm…”
Əsgər məktubu
Əsgər məktubu – vətəndən uzaqda xidmət edən bir gəncin ailəsinə, sevdiklərinə ünvanladığı məktubdur. Bu məktublar bəzən sadə bir salamla başlayır, bəzən də göz yaşları ilə yazılır. Əsgər məktubları emosional dəyərlər daşıyır, ailəyə səbr, qürur və sevgi ötürür. Hərbi xidmət dövründə belə məktublar valideynlər, nişanlılar və dostlar arasında körpü rolunu oynayır.
Əsgər mahnısı
Əsgər mahnıları həm vətənpərvərlik ruhunu gücləndirir, həm də xalqın orduya olan sevgisini ifadə edir. Məşhur “Azərbaycan əsgəri” mahnısı, “Vətən çağırır bizi” kimi vətənpərvərlik nəğmələri əsgər həyatını tərənnüm edir.
Bu mahnılar əsgər gəzintilərində, andiçmə mərasimlərində və müxtəlif tədbirlərdə səsləndirilir. Mahnıların sözləri, musiqisi və melodiyası, gənclərin qəlbində vətən sevgisini daha da gücləndirir.
Əsgər tortu
Əsgər tortu – tərxis olunan və ya əsgərliyə yola salınan gənclər üçün xüsusi olaraq hazırlanan tort növüdür. Adətən üzərində hərbi forma, siluet, tank, bayraq və ya “əsgər gedir”, “tərxis mübarək” kimi yazılar olur.
Bu tortlar əsgərliyə yola salma və ya qarşılanma mərasimlərinin ayrılmaz hissəsinə çevrilib. Sosial şəbəkələrdə bu tortların fotoları geniş yayılıb və bu, cəmiyyətin əsgərlərə verdiyi dəyərin vizual ifadəsidir.
Əsgər filmi
Əsgərlik mövzusunda çəkilən filmlər Azərbaycan kino tarixində də öz yerini tapıb. “Fəryad”, “Əsgər marşı”, “Vicdanın səsi” kimi filmlər həm vətənpərvərlik, həm də vətənin keşiyində dayananların qürurverici obrazlarını təqdim edir. Bu filmlər, xüsusilə gənclərdə orduya və əsgərliyə marağı artırır, onlarda milli ruhu formalaşdırır.
Əsgər haqqında rəqəmlər və statistika
- Orta hərbi xidmət yaşı: 18-20 yaş
- 2025-cü ilə olan statistikaya görə: Azərbaycanda hər il təxminən 50,000 gənc hərbi xidmətə çağırılır.
- Son 10 ildə tərxis olunanların 15%-i sonradan peşəkar ordu heyətinə qoşulmuşdur.
Əsgər və cəmiyyət
Əsgər, cəmiyyətdə təkcə hərbi bir şəxs deyil, eyni zamanda vətən sevgisinin daşıyıcısı, ailənin fəxri, xalqın qoruyucusudur. Əsgərlər üçün keçirilən tədbirlər ,“Əsgərə məktub” aksiyaları, bayram tədbirləri və yardımlar ,xalqla ordu arasında körpü rolunu oynayır.
Əsgər təkcə bir fərd deyil, bütöv bir xalqın vətənə olan sədaqətinin canlı simvoludur. Azərbaycan əsgəri hər zaman və hər yerdə qəhrəmanlığı, nizam-intizamı və fədakarlığı ilə seçilib. Onların çiyinlərində yalnız silah deyil, həm də millətin ümidi, dövlətin təhlükəsizliyi və gələcəyin sabitliyi dayanır. Əsgər marşları, məktubları, mahnıları, filmləri və digər atributlar əsgər həyatını təkcə xatırlamır, onu bir mədəniyyət halına çevirir. Biz, hər bir Azərbaycan vətəndaşı olaraq, bu müqəddəs xidmətə ehtiramla yanaşmalı, əsgərlərimizin qəhrəmanlığını hər zaman dəyərləndirməliyik. Çünki güclü ordu, güclü dövlətin əsas təminatıdır və o ordunun hər bir əsgəri bizim qürurumuzdur.
