Enxondroma :Xəstəliyin Əlamətləri, Xassələri

İnsan orqanizmində sümüklər bir çox funksiyanı yerinə yetirir: dayaq verir, hərəkəti təmin edir, daxili orqanları qoruyur. Bütün bu funksiyaların yerinə yetirilməsində sümük toxumasının sağlamlığı əsas şərtlərdən biridir. Lakin bəzi hallarda sümük toxumasında qeyri-adi dəyişikliklər baş verir ki, bunlardan biri də enxondroma adlanan xoşxassəli şişlərdir. Enxondroma hər nə qədər xərçəng olmasa da, bəzi hallarda ciddi fəsadlara yol aça bilər. Bu səbəbdən xəstəlik haqqında ətraflı məlumat almaq, səbəblərini, əlamətlərini və müalicə yollarını bilmək vacibdir.

Enxondroma nədir?

Enxondroma sümük daxilində inkişaf edən xoşxassəli (yəni bədxassəli olmayan) şiş növüdür. Bu şişlər əsasən qığırdaq toxumasından yaranır və uzun sümüklərin – xüsusilə də əl, ayaq barmaqları və qollarda yerləşən sümüklərin daxilində formalaşır. Enxondromalar adətən tək olur, lakin bəzi hallarda bir neçə sümükdə eyni anda da müşahidə oluna bilər.

Reklam

Enxondromanın yaranma səbəbləri

Bu şişlərin konkret yaranma səbəbi hələ də tam şəkildə müəyyən olunmayıb. Lakin bir sıra faktorların enxondroma riskini artırdığı müşahidə olunub. Genetik meyllilik, sümük inkişafı zamanı baş verən anomaliyalar və bəzi irsi sindromlar (məsələn, Ollier xəstəliyi və Maffucci sindromu) xəstəliyin əsas səbəbləri sırasında yer alır. Bu sindromlara malik insanlarda çoxsaylı enxondroma müşahidə oluna bilər.

Əlamətləri və simptomları

Enxondroma çox vaxt əlamətsiz keçə bilər. Xəstələr uzun müddət boyunca heç bir narahatlıq hiss etməyə bilər. Lakin bəzi hallarda aşağıdakı simptomlar müşahidə oluna bilər:

Sümüklərdə qeyri-adi şişkinlik və ya bərklik
Sınıq riski (xüsusilə zərbə almadan baş verən patologik sınıqlar)
Sümüklərdə ağrı (xüsusilə gecələr artan ağrılar)
Fiziki aktivlik zamanı narahatlıq və hərəkət məhdudiyyəti

Diaqnostik üsullar

Enxondromanın müəyyən olunmasında bir neçə diaqnostik üsuldan istifadə olunur:

Reklam

Rentgen: Şişin yerləşdiyi sümükdəki dəyişiklikləri göstərir
MRT (maqnit-rezonans tomoqrafiyası): Yumşaq toxuma və qığırdaq komponentləri haqqında daha detallı görüntü verir
KT (kompüter tomoqrafiyası): Sümük strukturunun dəqiq görüntüsünü təmin edir
Biopsiya: Şiş toxumasının laboratoriyada müayinəsi, dəqiq diaqnoz üçün vacibdir

Enxondromanın növləri

Enxondromalar tək və ya çoxsaylı ola bilər. Tək hallarda sadə enxondroma kimi qiymətləndirilir və daha az risk daşıyır. Çoxsaylı enxondroma isə aşağıdakı irsi xəstəliklərlə əlaqələndirilə bilər:

Ollier xəstəliyi: Çoxsaylı, asimmetrik yerləşmiş enxondromalar
Maffucci sindromu: Enxondroma ilə yanaşı damar anomaliyaları da müşahidə olunur (hemangiomalar)

Müalicə üsulları

Əgər enxondroma simptom vermirsə və təsadüfən aşkar olunubsa, çox vaxt müalicəyə ehtiyac olmur. Lakin aşağıdakı hallarda müdaxilə vacib sayılır:

Şiş sümüyün strukturunu zəiflədir və sınıq riski yaradır
Şişin ölçüsü sürətlə artır
Ağrı və ya digər klinik əlamətlər mövcuddur

Müalicə üsullarına aşağıdakılar daxildir:

Cərrahi müdaxilə: Enxondromanın çıxarılması və sümüyün bərpası
Sümük grefti: Çıxarılan sahənin sümük grefti ilə doldurulması
Reabilitasiya: Əməliyyatdan sonra əzələ və sümük funksiyalarının bərpası üçün fizioterapiya

Enxondroma və bədxassəli şişlər

Ən böyük suallardan biri budur ki, enxondroma bədxassəli şişə çevrilə bilərmi? Bu risk aşağı olsa da, tamamilə sıfır deyil. Xüsusilə çoxsaylı enxondromalarda malign deqradasiya – yəni xondrosarkomaya çevrilmə ehtimalı artır. Bu səbəbdən şişlərin izlənməsi və vaxtaşırı müayinəsi çox önəmlidir.

Uşaqlarda və yeniyetmələrdə enxondroma

Enxondroma əsasən 10–30 yaş arasında müşahidə olunur. Xüsusilə yeniyetmələrdə sümük böyüməsi aktiv olduğu üçün bu dövrdə belə şişlər daha tez meydana çıxa bilər. Uşaqlarda aşkarlandıqda, sümüyün inkişafını izləmək və şişin böyüyüb-böyümədiyini kontrol altında saxlamaq mühümdür.

Enxondroma ilə bağlı həyati risk varmı?

Xoşxassəli təbiətinə baxmayaraq, bəzi hallarda enxondroma ciddi fəsadlara yol aça bilər. Patoloji sınıqlar, hərəkət məhdudiyyəti, və nadir hallarda bədxassəliyə çevrilmə riski ilə yanaşı, estetik və funksional problemlər də meydana çıxa bilər. Xəstələrin həyat keyfiyyəti düşə bilər, xüsusilə peşə və gündəlik həyat fəaliyyətlərində məhdudiyyət yarana bilər.

Nə zaman həkimə müraciət edilməlidir?

Əgər sümük nahiyəsində ağrı, şişkinlik və ya təkrarlanan sınıqlar varsa, mütləq ortoped və ya onkoloq müayinəsi vacibdir. Vaxtında diaqnoz və müalicə, uzunmüddətli sağlamlıq üçün əhəmiyyətlidir.

Nəticə

Enxondroma hər nə qədər xoşxassəli şiş olsa da, özündə risklər və fəsadlar daşıya bilər. Aşkarlandığı andan etibarən düzgün diaqnoz, davamlı müşahidə və ehtiyac olduqda müalicə tədbirləri görülməlidir. Erkən müdaxilə, həm sümük sağlamlığını qorumaq, həm də daha ciddi problemlərin qarşısını almaq baxımından əhəmiyyətlidir.