Azərbaycanın ali təhsil sistemində humanitar və sosial ixtisaslar üzrə ən çox maraq göstərilən istiqamət III qrupdur. Bu qrupda abituriyentlərin dünyagörüşü, analitik düşüncəsi, kommunikasiya bacarıqları və milli-mədəni dəyərlərə münasibəti əsas yer tutur. Gənclər tarix, ədəbiyyat, ana dili, coğrafiya və sosial elmlər üzrə biliklərini inkişaf etdirərək, gələcəkdə hüquq, filologiya, beynəlxalq münasibətlər, dövlət idarəçiliyi, jurnalistika və sosial iş kimi peşələrə yiyələnmək şansı qazanırlar. Son illərdə III qrup üzrə qəbul prosesinin şəffaflığı, plan yerlərinin artırılması və dövlət sifarişli ixtisaslara marağın yüksəlməsi müşahidə olunur. İmtahan prosesinin ədalətli təşkili, keçid ballarının obyektiv müəyyənləşdirilməsi və seçimlərin elektronlaşdırılması abituriyentlərin özünü rahat və güvənli hiss etməsinə səbəb olur. III qrup ixtisaslarının müxtəlifliyi, hər bir gəncin öz istedadı və marağına uyğun sahəni seçməsi üçün geniş imkanlar açır.
Fərdi potensialın ortaya çıxarılması, ixtisas seçiminin düzgün edilməsi, gələcək peşə və karyera planlarının reallaşmasında bu qrupun rolu böyükdür. Statistik göstəricilərin artması və dövlətin humanitar ixtisaslara ayırdığı xüsusi diqqət, ali təhsil müəssisələrində bu sahəyə marağı daha da artırır. Hər il on minlərlə abituriyent III qrupa müraciət edir və öz seçimi ilə həyatının istiqamətini müəyyən edir. Dövlət və özəl universitetlərin ixtisas spektrinin genişlənməsi, beynəlxalq əməkdaşlıq və yeni proqramların tətbiqi üçün əlverişli mühit yaradılır. III qrup həm yüksək bal toplayanlar, həm də orta nəticə göstərənlər üçün kifayət qədər uyğun imkanlar təqdim edir.
DT altqrupu: Dil və Tarixə Dair Fərqli Perspektiv
Dil və Tarix (DT) altqrupu, əsasən ana dili, ədəbiyyat və tarix fənlərinə marağı olan tələbələr üçün ideal seçimdir. Burada hüquqşünaslıq, filologiya, tarix müəllimliyi, dövlət və ictimai münasibətlər, jurnalistika, xarici dil müəllimliyi kimi proqramlar təqdim olunur. İmtahanların fənn strukturu və bal bölgüsü abituriyentin real bilik və bacarıqlarını ortaya çıxarır. Bu altqrupun ən vacib xüsusiyyəti odur ki, tələbələr analitik düşüncə, bədii təhlil və geniş ünsiyyət bacarığı ilə seçilməlidirlər. DT altqrupunda yüksək bal tələb edən ixtisaslar xüsusilə hüquq və dövlət idarəçiliyi sahələridir.
Digər tərəfdən, filologiya və jurnalistika kimi istiqamətlərdə ədəbi təfəkkür, dil qabiliyyəti və məntiqi ifadə ön plandadır. DT altqrupuna daxil olan tələbələr tarix və ədəbiyyat biliklərini peşəkar səviyyədə inkişaf etdirmək şansı əldə edirlər. Universitetlərdə DT ixtisaslarına qəbul zamanı bal həddi yüksək olur, bu da rəqabəti artırır və keyfiyyətli kadrların hazırlanmasına təkan verir.
TC altqrupu: Tarix və Coğrafiyanın Üstünlükləri
Tarix-Coğrafiya (TC) altqrupu ölkə və dünya siyasəti, beynəlxalq münasibətlər və regionşünaslıq üzrə ixtisaslaşmaq istəyənlər üçün nəzərdə tutulur. Burada əsas imtahan fənləri arasında tarix və coğrafiya aparıcı rol oynayır. Tələbələrə geosiyasi təhlil, regional siyasət, ölkələrarası əlaqələr və ətraf mühit problemlərinə dair geniş biliklər verilir.
TC altqrupu üzrə ixtisaslar arasında Beynəlxalq münasibətlər, regionşünaslıq, dövlət və bələdiyyə idarəçiliyi geniş yer tutur. Bu altqrupa müraciət edən abituriyentlər həm tarix, həm də coğrafiya üzrə yüksək nəticə göstərməlidirlər. Hər iki altqrupda təhsil almaq istəyənlər isə əlavə fərq imtahanı verərək seçim imkanlarını daha da genişləndirə bilirlər. TC altqrupu üzrə ixtisaslara qəbul zamanı plan yerləri məhdud olur, bu da ixtisas seçimini strateji və düşünülmüş etməyə vadar edir.
Plan Yerləri və Dövlət Sifarişi: Rəqəmlərin Gerçək Gücü
2025-ci il üzrə III qrup ixtisaslarında ümumilikdə 15 483 plan yeri təsdiqlənib. Bunların təxminən 13 minə yaxını DT, qalanı isə TC altqrupu üzrə bölünüb. Dövlət sifarişi üzrə yerlərin sayı isə 4 300-ə çatır. Dövlət sifarişli yerlərdə təhsil ödənişsizdir və ali məktəblərin əksəriyyətində ən populyar ixtisaslar üçün nəzərdə tutulur. Plan yerlərinin bu şəkildə bölüşdürülməsi abituriyentlərə seçim zamanı geniş imkanlar verir və sosial bərabərliyi qoruyur.
Hər il müxtəlif universitetlərdə DT və TC altqrupu üzrə plan yerləri yenilənir. Qəbul prosesində dövlət sifarişi və ödənişli yerlər ayrı-ayrılıqda elan olunur. Yüksək bal toplayan abituriyentlərin dövlət sifarişli yerə düşmə şansı daha çox olur. Plan yerlərinin artması humanitar sahələrin cəmiyyət üçün əhəmiyyətini bir daha göstərir.
Keçid Balları: Rəqabətin Səviyyəsi
Keçid balları universitetdən universitetə və ixtisasdan ixtisasa dəyişir. III qrupun ən yüksək bal tələbi hüquqşünaslıq və dövlət idarəçiliyi ixtisaslarında qeydə alınır. Məsələn, Bakı Dövlət Universitetində Hüquqşünaslıq üzrə keçid balı 650-dən yuxarı olub. Filologiya və xarici dil müəllimliyi kimi ixtisaslarda isə bu göstərici 500-530 bal ətrafında dəyişib.
| İxtisas | Universitet | Keçid balı | Dövlət sifarişi (bal) |
| Hüquqşünaslıq | Bakı Dövlət Universiteti | 651,3 | 646,2 |
| Dövlət və ictimai münasibətlər | Bakı Dövlət Universiteti | 592,7 | 587,5 |
| Beynəlxalq münasibətlər (ingilis) | Bakı Dövlət Universiteti | 404,3 | 400,0 |
| Filologiya (Azərbaycan dili və ədəb.) | Bakı Dövlət Universiteti | 460,7 | 491,0 |
| Xarici dil müəllimliyi (ingilis dili) | Sumqayıt Dövlət Universiteti | 538,7 | 530,2 |
İmtahan Qaydaları və Mərhələləri
III qrup üzrə qəbul imtahanı iki mərhələdən ibarətdir. Birinci mərhələdə abituriyentlər buraxılış imtahanından keçirlər. İkinci mərhələdə isə seçdikləri altqrupa uyğun fənlərdən (DT üçün ədəbiyyat, TC üçün coğrafiya) test imtahanı verirlər. Hər iki mərhələ üzrə nəticələr yekun bala təsir göstərir.
İmtahan nəticələrinin elan olunmasından sonra ixtisas seçimi elektron qaydada həyata keçirilir. Abituriyentlər eyni vaxtda hər iki altqrupa müraciət edə və fərqli ixtisasları prioritet sırası ilə seçə bilirlər. Əgər əlavə imkan istəyirlərsə, fərq imtahanı verərək seçimi daha da genişləndirirlər.
İxtisas Seçimi: Düzgün Strategiya və Planlama
Ixtisas seçimi zamanı abituriyentin bilik, bacarıq və maraqları əsas götürülür. Rəqabətli sahələrdə yer almaq üçün yüksək nəticə, qeyri-rəqabətli sahələrdə isə motivasiya və düzgün hazırlıq əsasdır. DT və TC altqrupu arasında seçim edərkən gələcək peşə perspektivləri, bazarın tələbi və şəxsi istedad nəzərə alınmalıdır.
Dövlət sifarişli yerlərdə təhsil almaq maliyyə baxımından daha sərfəlidir, lakin daha yüksək bal tələb olunur. Ödənişli yerlər isə balı nisbətən aşağı olan, lakin seçdiyi ixtisasa marağı böyük olan abituriyentlər üçün alternativ imkan yaradır.
Məşhur və Gəlirli İxtisaslar
Hüquqşünaslıq, beynəlxalq münasibətlər, dövlət və ictimai münasibətlər, filologiya, xarici dil müəllimliyi, jurnalistika və sosial iş ən populyar və prestijli ixtisaslardır. Bu sahələr üzrə təhsil alanlar ölkənin müxtəlif dövlət və özəl qurumlarında, beynəlxalq təşkilatlarda, media, təhsil və sosial xidmət sektorunda uğurla çalışa bilirlər.
Son illərdə filologiya və jurnalistika üzrə müasir texnologiyaların tətbiqi, xarici dillərə olan tələbat və regionşünaslıq üzrə mütəxəssislərin artması bu sahələrin aktuallığını daha da artırır. Gənclər üçün ixtisas seçimi yalnız bilik deyil, həm də dəyər və maraqlara uyğun olmalıdır.
İmtahan və Seçim Tarixləri
III qrup üzrə əsas imtahan may ayında baş tutur. Nəticələr elan edildikdən sonra avqustun ilk günlərində ixtisas seçimi mərhələsi başlayır. Seçim prosesi tam elektronlaşdırılıb və hər bir abituriyent seçimini rahatlıqla idarə edə bilər. Yekun yerləşdirmə nəticələri isə avqustun ikinci ongünlüyündə açıqlanır.
Müvafiq tarixləri və qaydaları daim izləmək, yeniliklər barədə vaxtında məlumat almaq uğur şansını artırır. Hər bir mərhələ abituriyentin diqqətli və məsuliyyətli yanaşmasını tələb edir.
Rekord Ballar və İllik Göstəricilər
Son illərin nəticələrinə əsasən, III qrup üzrə ən yüksək bal 2025-ci ildə 697,5 bal təşkil etmişdir. Hüquq, dövlət idarəçiliyi və beynəlxalq münasibətlər sahəsində ən böyük rəqabət yaşanır. Hər il yüzlərlə abituriyent yüksək nəticə ilə dövlət sifarişi plan yerinə qəbul olunur.
Bəzi ixtisaslar üzrə keçid balları sabit qalsa da, bir sıra sahələrdə dəyişikliklər baş verir. Statistik göstəricilərin daim yenilənməsi abituriyentlər üçün real mənzərə yaradır və seçim zamanı strateji yanaşmanı asanlaşdırır.
III qrup ixtisasları abituriyentlərə geniş imkanlar, real karyera perspektivləri və müxtəlif sahələrdə uğur qazanmaq şansı verir. DT və TC altqrupunun fərqli xüsusiyyətləri, dövlət sifarişli və ödənişli plan yerlərinin artımı, rəqabətə davamlı keçid balları hər bir abituriyent üçün motivasiya və hədəf formalaşdırır. Hüquq, filologiya, beynəlxalq münasibətlər və sosial iş kimi sahələr cəmiyyətin inkişafında əvəzsiz rol oynayır. Doğru ixtisas seçimi, düzgün planlama və məsuliyyətli yanaşma uğurlu gələcəyin açarıdır. Hər bir gənc öz bacarığı və potensialı ilə cəmiyyətə fayda vermək üçün III qrupu seçə bilər. Təhsildə yüksək nəticə və prinsipial mövqe ən yaxşı mükafatdır. Gələcəyə ümidlə baxmaq və özünü inkişaf etdirmək üçün III qrup hər zaman etibarlı yoldur.
Ən Çox Verilən Suallar
III qrup humanitar və sosial sahələrə istiqamətlənmiş ixtisasları əhatə edir. Buraya hüquqşünaslıq, filologiya, beynəlxalq münasibətlər, dövlət və ictimai münasibətlər, jurnalistika, xarici dil müəllimliyi, sosial iş, tarix müəllimliyi və oxşar ixtisaslar daxildir. Bu sahələrdə təhsil alanlar ölkənin ictimai həyatında, dövlət və qeyri-dövlət qurumlarında, təhsil və media sahələrində çalışa bilirlər.
DT altqrupu Azərbaycan (və ya rus) dili, tarix və ədəbiyyat fənlərini əsas tutur və hüquq, filologiya, tarix, jurnalistika kimi ixtisaslara yönəlir. TC altqrupu isə əsasən tarix və coğrafiya fənlərinə əsaslanır və beynəlxalq münasibətlər, regionşünaslıq, dövlət və bələdiyyə idarəçiliyi kimi sahələri əhatə edir. Hər iki altqrupun fənn tərkibi və qəbul şərtləri fərqlidir.
2025-ci ildə III ixtisas qrupu üzrə ümumilikdə 15 483 plan yeri müəyyənləşdirilib. Bunların böyük hissəsi DT altqrupuna, qalanı isə TC altqrupuna ayrılıb. Dövlət sifarişli və ödənişli yerlər abituriyentlərin bal göstəricilərinə görə bölüşdürülür.
Dövlət sifarişli yerlərə yalnız yüksək bal toplayan abituriyentlər qəbul olunur. Bu yerlərdə təhsil ödənişsizdir və əsasən populyar ixtisaslar üzrə ayrılır. Dövlət sifarişi yerlərinə düşmək üçün rəqabət yüksəkdir və keçid balı adətən orta göstəricidən xeyli yuxarı olur.
2025-ci ildə Bakı Dövlət Universitetində Hüquqşünaslıq ixtisası üzrə keçid balı 651,3 olub. Dövlət sifarişli yerlər üçün isə bu göstərici 646,2 baldır. Hüquqşünaslıq ən çox rəqabətli və ən yüksək bal tələb olunan ixtisaslardan biridir.
Bakı Dövlət Universitetində ingilis dilində tədris olunan Beynəlxalq münasibətlər ixtisası üzrə 2025-ci ildə keçid balı 404,3 olub. Dövlət sifarişi üçün bu rəqəm 400 baldır. Hər il keçid balı müraciət edənlərin nəticəsinə və plan yerlərinin sayına görə dəyişə bilər.
Bəli, abituriyent eyni zamanda hər iki altqrup üzrə ixtisasları seçə bilər. Bunun üçün lazımi fərq imtahanlarını verməli və elektron ərizədə altqrup və ixtisasları ardıcıllıqla qeyd etməlidir. Bu imkan tələbələrə daha çox seçim imkanı verir.
III qrup üzrə qəbul iki əsas mərhələdə keçirilir: birinci mərhələdə buraxılış imtahanı, ikinci mərhələdə isə seçilmiş altqrupa uyğun fənlərdən test imtahanı verilir. Hər iki mərhələnin nəticələri yekun balın formalaşmasında rol oynayır.
2025-ci ildə III qrup üzrə ən yüksək bal 697,5 olub. Bu nəticə əsasən hüquqşünaslıq, dövlət və ictimai münasibətlər, beynəlxalq münasibətlər kimi ən rəqabətli ixtisaslara qəbul zamanı qeydə alınıb.
Dövlət sifarişi yerlərində təhsil tamamilə dövlət tərəfindən maliyyələşdirilir və tələbələrdən ödəniş tələb olunmur. Ödənişli yerlərdə isə təhsil haqqı tələbənin özü və ya valideyni tərəfindən ödənilir. Dövlət sifarişi yerləri üçün bal daha yüksək olur və həmin yerlərə rəqabət daha böyükdür.
