Brüselyoz, həm insanlar, həm də heyvanlarda müşahidə olunan, zoonoz xarakterli yoluxucu xəstəliklərdən biridir. Onun törədicisi Brucella cinsinə aid bakteriyalardır. Bu xəstəlik xüsusilə kənd təsərrüfatı ilə məşğul olan ərazilərdə, mal-qara, qoyun, keçi və digər heyvanların saxlandığı təsərrüfatlarda daha çox yayılır. İnsanlar əsasən yoluxmuş heyvanlarla təmasda olduqda, onların süd və ya süd məhsullarını çiy halda qəbul etdikdə, eləcə də infeksiyalaşmış ət məhsullarını kifayət qədər bişirmədən yedikdə bruselyoza tutulurlar. Brüselyozun insan sağlamlığına təsiri çoxcəhətlidir. O, kəskin və xroniki formada keçə bilər, bir çox hallarda isə düzgün diaqnoz qoyulmadığı üçün illərlə davam edən zəiflik, oynaq ağrıları və immun sisteminin zəifləməsi ilə nəticələnir. Xəstəliyin vaxtında aşkar edilməsi və effektiv müalicəsi həm fərdi sağlamlıq, həm də ictimai sağlamlıq baxımından vacibdir. Müalicə prosesi uzunmüddətli yanaşma tələb edir. Antibiotiklər, immuniteti dəstəkləyici vasitələr, fizioterapiya və profilaktik tədbirlər bu müalicə prosesinin əsas hissələrini təşkil edir. Eyni zamanda, xəstəliyin yayılmasının qarşısını almaq üçün heyvanlar arasında infeksiyanın nəzarətdə saxlanılması və gigiyenik qaydalara ciddi əməl olunması da böyük əhəmiyyət daşıyır.
Brüselyozun müalicəsində əsas prinsiplər
Brüselyozun müalicəsi zamanı məqsəd yalnız simptomları aradan qaldırmaq deyil, həm də xəstəliyin törədici bakteriyalarını tamamilə məhv etməkdir. Brucella bakteriyası hüceyrədaxili parazit olduğu üçün adi antibiotiklərlə qısa müddətli müalicə effektiv nəticə vermir. Buna görə də, həkimlər adətən kombinə edilmiş antibiotik terapiyasından istifadə edirlər.
Müalicə planı xəstəliyin mərhələsinə, simptomların ağırlıq dərəcəsinə və xəstənin ümumi sağlamlıq vəziyyətinə uyğun olaraq hazırlanır. Kəskin mərhələdə başlanmış müalicə xroniki formaya keçid riskini əhəmiyyətli dərəcədə azaldır. Xroniki hallarda isə daha uzunmüddətli və güclü kombinasiyalar tələb olunur.
Antibiotik terapiyası
Brüselyoz müalicəsində ən geniş istifadə olunan antibiotiklərdən biri doksisiklin və rifampisindir. Bu iki dərmanın kombinasiyası ən azı altı həftə davam etdirilir. Bəzi hallarda streptomisin və ya gentamisin kimi aminoglikozid antibiotiklər də əlavə olunur ki, bu da müalicə effektini artırır.
Antibiotiklərin uzun müddət istifadəsi bəzi yan təsirlərə səbəb ola bilər. Məsələn, qaraciyər funksiyasına təsir, mədə-bağırsaq pozuntuları və allergik reaksiyalar mümkündür. Buna görə müalicə zamanı həkim nəzarəti altında olmaq vacibdir. Müalicə yarımçıq saxlanarsa, bakteriyalar orqanizmdə qalaraq xəstəliyin yenidən aktivləşməsinə səbəb ola bilər.
Simptomatik müalicə
Brüselyoz zamanı xəstələrdə yüksək hərarət, titrətmə, oynaq və əzələ ağrıları, yorğunluq, iştahasızlıq kimi əlamətlər müşahidə edilir. Simptomatik müalicə bu şikayətləri aradan qaldırmaq üçün tətbiq olunur. Hərarəti salmaq üçün parasetamol və ya ibuprofen kimi dərmanlardan istifadə edilə bilər.
Oynaq və əzələ ağrılarının azaldılması üçün iltihabəleyhinə preparatlar, fizioterapiya və istirahət tövsiyə olunur. Xəstənin maye qəbulunu artırması və vitaminlə zəngin qidalar yeməsi də sağalma prosesini sürətləndirir.
İmmun sisteminin gücləndirilməsi
Brüselyozun uzunmüddətli gedişində immun sistem zəifləyə bilər. Bu halda xəstəyə immunomodulyator vasitələr, vitamin kompleksləri və antioksidantlar təyin olunur. Xüsusilə C vitamini, D vitamini və sink kimi maddələr immun cavabı dəstəkləyərək bədənin infeksiyaya qarşı müqavimətini artırır. Həkimlər bəzən təbii üsullardan da istifadəni tövsiyə edirlər. Bal, propolis, zəncəfil, sarımsaq kimi təbii məhsullar immunitetin möhkəmlənməsinə kömək edə bilər. Lakin bunlar heç bir halda antibiotik müalicəsinin əvəzi kimi qəbul edilməməlidir.
Xroniki bruselyozun müalicəsi
Xroniki forma adətən xəstəliyin vaxtında və düzgün müalicə olunmaması nəticəsində yaranır. Bu mərhələdə bakteriyalar orqanizmdə gizli şəkildə qalaraq vaxtaşırı aktivləşir. Xroniki bruselyozun müalicəsi daha uzunmüddətli və çoxkomponentli olur.
Həkimlər uzun kurslu antibiotik kombinasiyaları, fizioterapiya, immunitet dəstəyi və həyat tərzi dəyişikliklərini birlikdə tövsiyə edirlər. Xəstəyə stressdən uzaq durmaq, balanslı qidalanmaq, kifayət qədər yatmaq və fiziki aktivliyi artırmaq məsləhət görülür.
Profilaktik tədbirlər
Brüselyozun qarşısını almaq üçün profilaktik tədbirlər çox vacibdir. Ən mühüm addım heyvanların sağlamlığının qorunmasıdır. Mal-qara və kiçikbuynuzlu heyvanlar mütəmadi olaraq baytar müayinəsindən keçirilməli, xəstə heyvanlar dərhal təcrid edilməli və müalicə olunmalıdır.
İnsanlar üçün ən əsas qorunma üsulu çiy süd və ondan hazırlanmış məhsulların qəbulundan imtina etməkdir. Süd məhsulları mütləq pasterizə edilməli və ya qaynadılmalıdır. Heyvanlarla təmas zamanı qoruyucu əlcəklər və geyimlərdən istifadə edilməli, gigiyena qaydalarına əməl olunmalıdır.
Müasir müalicə yanaşmaları
Son illərdə bruselyozun müalicəsində yeni antibiotik kombinasiyaları və qısa kurslu, lakin yüksək təsirli müalicə protokolları sınaqdan keçirilir. Həmçinin, immunoterapiya metodları və vaksinlərin inkişafı istiqamətində də araşdırmalar davam edir. Bəzi ölkələrdə heyvanlara qarşı genişmiqyaslı peyvənd kampaniyaları həyata keçirilir ki, bu da insanlarda yoluxma hallarını əhəmiyyətli dərəcədə azaldır. Gələcəkdə daha effektiv və təhlükəsiz müalicə metodlarının ortaya çıxması gözlənilir.
Brüselyoz ciddi və uzunmüddətli təsirləri olan bir xəstəlikdir. Onun müalicəsi yalnız peşəkar tibbi nəzarət altında aparılmalı və antibiotik kursu yarımçıq saxlanmamalıdır. Sağalma prosesində həm dərman müalicəsi, həm də həyat tərzi dəyişiklikləri mühüm rol oynayır.
İctimai sağlamlıq baxımından isə profilaktika hər zaman daha vacibdir. Heyvanların sağlamlığının qorunması, süd məhsullarının pasterizə edilməsi, şəxsi gigiyena qaydalarına riayət olunması bruselyozun yayılmasının qarşısını almaqda əsas addımlardır.
Ən Çox Verilən Suallar
Brüselyoz xəstəliyinin müalicəsi əsasən uzunmüddətli antibiotik kombinasiyası ilə aparılır. Ən çox istifadə edilən dərmanlar doksisiklin və rifampisindir. Bəzi hallarda aminoglikozid qrupu antibiotiklər də əlavə olunur.
Adətən müalicə müddəti 6 həftədir, lakin ağır və xroniki hallarda bu müddət daha uzun ola bilər.
Xroniki hallarda daha uzunmüddətli və güclü antibiotik kursları tətbiq edilir, bəzən immun sistemi dəstəkləyən terapiyalar da əlavə olunur.
Doksisiklin, rifampisin, streptomisin və gentamisin kimi antibiotiklər kombinasiyada istifadə olunur.
Bəli, vitamin və zülal baxımından zəngin qidalanma immun sisteminin güclənməsinə və sağalmanın sürətlənməsinə kömək edir.
Bəli, kifayət qədər dincəlmək və fiziki yüklənmədən uzaq durmaq müalicənin effektivliyini artırır.
Müalicə olunmadıqda xəstəlik xroniki formaya keçir, oynaq, ürək və sinir sistemi zədələnmələri yarana bilər.
Xalq təbabəti üsulları yalnız əlavə dəstək kimi istifadə edilə bilər, əsas müalicə isə mütləq antibiotiklərlə aparılmalıdır.
Hamilə qadınlarda doksisiklin kimi bəzi antibiotiklərdən istifadə edilmir, əvəzinə rifampisin və ya digər təhlükəsiz preparatlar seçilir.
Bəli, əgər profilaktik tədbirlər görülməzsə və yenidən yoluxmuş heyvanlarla təmas olarsa, təkrar yoluxma mümkündür.
