Qadın orqanizmində hamiləlik dövründə baş verən proseslər həm fizioloji, həm də psixoloji baxımdan çox mürəkkəb və həssasdır. Dölün normal inkişafı ana və gələcək körpə üçün ən önəmli sağlamlıq göstəricilərindən biridir. Lakin bəzi hallarda müxtəlif səbəblərə görə dölün inkişafdan qalması, yəni “intrauterin inkişafın dayanması” və ya “missed abortion” kimi tanınan vəziyyət baş verə bilər. Bu problem dünyada bütün hamilə qadınlar üçün aktualdır və vaxtında aşkar edilməsi, düzgün diaqnoz və tibbi müdaxilə həyati əhəmiyyət daşıyır. İnkişafdan qalmış döl həm qadının fiziki, həm də psixoloji sağlamlığını risk altına alır. Dölün inkişafdan qalmasının əsas əlamətlərinin bilinməsi və onların vaxtında tanınması, risk faktorları, profilaktik tədbirlər və tibbi yardıma müraciət yolları haqqında ətraflı məlumat cəmiyyət üçün olduqca vacibdir.
Dölün inkişafdan qalmasının əsas anlayışı və tibbi tərifi
Dölün inkişafdan qalması — hamiləliyin istənilən dövründə uşaqlıq daxilində olan döldə həyat əlamətlərinin dayanması ilə xarakterizə olunan patoloji haldır. Bu vəziyyət tibb ədəbiyyatında “intrauterin fetal demise”, “missed abortion” və ya “donmuş hamiləlik” adlanır. İnkişafdan qalmış döl adətən heç bir spontan xarici əlamətlə özünü göstərməyə bilər və bəzən uzun müddət qadının orqanizmində qala bilər. Bu patoloji hal adətən USM (ultrasəs müayinəsi) ilə müəyyən olunur və həkim müdaxiləsi tələb edir.
İnkişafdan qalmanın başlıca səbəbləri
Dölün inkişafdan qalmasına səbəb olan amillər çoxşaxəlidir və onların təsir gücü fərqli ola bilər:
- Genetik və xromosom anomaliyaları
- Ana orqanizmin infeksiyaları (qızılca, toksoplazmoz, qrip və s.)
- Endokrin sistem pozuntuları (şəkərli diabet, qalxanabənzər vəzinin xəstəlikləri)
- Ana və döl arasında immunoloji uyğunsuzluq
- Ana orqanizmində xroniki xəstəliklər (böyrək, ürək, qaraciyər və s.)
- Stress, siqaret, alkoqol, narkotik maddə istifadəsi
- Ciddi fiziki travmalar, zərərli ekoloji təsirlər
Bəzi hallarda səbəb tam olaraq müəyyən edilə bilməsə də, əksər hallarda sadalanan amillər əsas risk faktorları kimi ön plana çıxır.
Dölün inkişafdan qalmasının ilk kliniki əlamətləri
Hamiləlik zamanı dölün inkişafdan qalmasının ilkin simptomları çox vaxt nəzərə çarpmır. Lakin bəzi hallarda aşağıdakı əlamətlər müşahidə oluna bilər:
- Ana bətnində körpənin hərəkətlərinin dayandırılması (xüsusilə 20-ci həftədən sonra)
- Səhər bulantılarının, döş gərginliyinin qəfil yox olması
- Qarın ölçüsünün böyüməsində dayanma, bəzi hallarda kiçilmə
- Yüngül qanlı ifrazat və ya qəhvəyi ləkələnmə
- Ümumi halsızlıq, başgicəllənmə, zəiflik hissi
Bu əlamətlərin olması mütləq şəkildə inkişafdan qalmış döl anlamına gəlməsə də, hər hansı şübhəli hal zamanı qadın dərhal ginekoloqa müraciət etməlidir.
Dölün inkişafdan qalmasının diaqnostik üsulları
Dölün inkişafdan qalmasının təsdiqi üçün aşağıdakı diaqnostik metodlardan istifadə olunur:
- USM (ultrasəs müayinəsi) – dölün ürək döyüntüsünün olmaması, inkişaf dinamikasının dayanması
- Qanda hCG (xoriogonadotropin) səviyyəsinin kəskin azalması və ya yüksəlməməsi
- Ginekoloji müayinə – uşaqlığın ölçülərinin hamiləlik dövrünə uyğun gəlməməsi
- Qan analizləri, əlavə laborator müayinələr
Ən dəqiq diaqnoz USM nəticəsində dölün həyat əlamətlərinin olmaması ilə qoyulur.
Əlamətlərin ətraflı izahı
Döl hərəkətlərinin olmaması
Hamiləliyin ortalarından etibarən, xüsusilə ikinci və üçüncü trimestrdə, ana bətnində dölün hərəkətlərinin hiss olunmaması ən vacib əlamətlərdən biridir. Körpənin gündəlik hərəkət sayı kəskin şəkildə azalırsa və ya tam dayanırsa, dərhal həkimə müraciət edilməlidir.
Qanlı ifrazat və qarnın ölçüsündə dəyişiklik
Bəzi hallarda qadınlarda az miqdarda qanlı ifrazat, qarında ağrılar, bəzən isə qarın ölçüsünün böyüməsinin dayanması və ya əvvəlkindən balacalaşması müşahidə olunur. Bu, xüsusilə ikinci trimestrdə təhlükəli əlamət sayılır.
Səhər bulantılarının və hamiləlik simptomlarının itməsi
Hamilə qadınların bir çoxunda səhərlər müşahidə olunan bulantı, döş gərginliyi və digər klassik hamiləlik əlamətləri qəfildən yox olarsa, bu da narahatlıq doğurmalıdır.
Bədən temperaturunun yüksəlməsi
Bəzən qadınlarda bədən temperaturunda səbəbsiz yüksəlmə, titrətmə və tərləmə müşahidə olunur ki, bu, infeksiya və ya digər fəsadların əlaməti ola bilər.
Dölün inkişafdan qalmasının ağırlaşmaları
Dölün inkişafdan qalmasının vaxtında aşkarlanıb tibbi müdaxilə olunmaması ananın sağlamlığı üçün ciddi təhlükə yarada bilər:
- Uşaqlıq daxilində infeksiya və intoksikasiya
- Qanaxma və sepsis riski
- Hormonal pozğunluqlar
- Psixoloji travma və depressiya
Bu səbəbdən, həkim nəzarətinin və vaxtında tibbi tədbirlərin görülməsi olduqca önəmlidir.
Risk faktorları və profilaktik tədbirlər
Aşağıdakı risk faktorlarına sahib olan qadınlar hamiləlik dövründə xüsusi həkim nəzarətində olmalıdır:
- 35 yaşdan yuxarı hamiləlik
- Keçmişdə düşük və ya inkişafdan qalmış döl halları
- Xroniki xəstəliklər, hormonal pozuntular
- Hamiləlik zamanı yoluxucu xəstəliklərə məruz qalma
- Ekoloji və psixoloji gərginlik
Profilaktik tədbirlər sırasında vaxtında qeydiyyat, mütəmadi USM və analizlər, düzgün qidalanma, zərərli vərdişlərdən imtina və psixoloji dəstək əsas yer tutur.
Dölün inkişafdan qalmasının müalicə və bərpa yolları
Diaqnoz təsdiqləndikdən sonra həkimlər tərəfindən aşağıdakı tibbi tədbirlər görülür:
- Uşaqlığın təmizlənməsi (medikamentoz və ya cərrahi üsulla)
- Antibiotik və hormonal terapiya
- Psixoloji yardım və müşahidə
- Təkrar hamiləlik üçün orqanizmin bərpası və gələcək planlama
Həkimin bütün göstərişlərinə ciddi əməl etmək və psixoloji travmadan çıxmaq üçün dəstək almaq vacibdir.
Dölün inkişafdan qalması ilə bağlı cəmiyyətin maarifləndirilməsi
Bu mövzuda cəmiyyətin, xüsusilə qadınların maarifləndirilməsi, risk faktorlarının və ilkin əlamətlərin geniş şəkildə izahı, vaxtında tibbi yardıma müraciətin təşviqi vacib rol oynayır. Qadınlar heç bir halda utanmadan və qorxmadan, həkimə vaxtında müraciət etməlidir.
Dölün inkişafdan qalması – hamiləlik zamanı hər bir qadının başına gələ biləcək, həm fizioloji, həm də psixoloji olaraq ciddi fəsadlara yol açan bir problemdir. Ən əsas məsələ risk faktorlarının öncədən müəyyən olunması, mütəmadi həkim nəzarəti, simptomların vaxtında dəyərləndirilməsi və hamilə qadının psixoloji rifahının qorunmasıdır. Qadın və ailə üzvləri bu halların qarşısını almaq üçün maarifli olmalı, həkimlə daim sıx əlaqədə olmalı və sağlamlıqlarına məsuliyyətlə yanaşmalıdırlar.
Ən Çox Verilən Suallar
Döl hərəkətlərinin dayanması, hamiləlik simptomlarının qəfildən itməsi, qanlı ifrazat və qarın ölçüsünün dəyişməsi əsas əlamətlərdəndir.
Ən əsas diaqnostik metod USM (ultrasəs müayinəsi), qanda hCG səviyyəsinin yoxlanılması və ginekoloji müayinələrdir.
Genetik anomaliyalar, infeksiyalar, xroniki xəstəliklər, hormonal pozuntular və zərərli vərdişlər əsas səbəblər sırasındadır.
Infeksiya, sepsis, hormonal pozğunluq, psixoloji travma və ananın həyatı üçün risklər.
Vaxtında qeydiyyat, həkim nəzarəti, USM və analizlər, düzgün həyat tərzi və stressdən uzaq olmaq vacibdir.
Bir çox hallarda orqanizm bərpa olunduqdan sonra təkrar hamiləlik mümkündür, amma tibbi nəzarət vacibdir.
Bəli, çünki bu hal qadında ciddi emosional və psixoloji təsir yarada bilər, mütləq dəstək lazımdır.
Əlamətləri görməzdən gəlmək, vaxtında həkimə müraciət etməmək, özbaşına müalicəyə başlamaq.
Risk faktorlarından uzaq olmaq, düzgün qidalanmaq, zərərli vərdişləri tərk etmək və daimi həkim nəzarətində olmaq lazımdır.
Əgər əsas səbəb aradan qaldırılıbsa, təkrarlanma riski aşağıdır, amma fərdi tibbi müşahidə vacibdir.
