Babasil: Müalicəsi, Növləri, Klinik Mərhələləri

Babasil (hemorroy) – düz bağırsağın aşağı hissəsində yerləşən venaların genişlənməsi, iltihabı və düyün əmələ gətirməsi ilə xarakterizə olunan xəstəlikdir. Babasil ən çox yayılmış proktoloji xəstəliklərdən sayılır və insanlara ciddi diskomfort, ağrı, qanaxma və həyat keyfiyyətində azalma gətirir. Xəstəlik qadınlar və kişilər arasında demək olar ki, eyni tezlikdə rast gəlinir, lakin bəzi statistik tədqiqatlar kişilərdə babasilin daha çox yayıldığını göstərir. Babasilin əsas yaranma səbəbləri arasında irsi meyllilik, oturaq həyat tərzi, qəbizlik, hamiləlik, doğuş, artıq çəki, ağır fiziki iş və qeyri-sağlam qidalanma əsas rol oynayır.

Babasilin patogenezi – düz bağırsaq ətrafında yerləşən damarların divarının zəifləməsi və venoz qanın burada durğunluq yaratması ilə bağlıdır. Vaxtında müalicə edilmədikdə babasil xroniki formaya keçir və həyat keyfiyyətini ciddi şəkildə aşağı salır.

Babasilin növləri və mərhələləri

Babasil əsasən iki tipə bölünür: daxili və xarici babasil. Daxili babasil – düz bağırsağın daxili divarında venaların genişlənməsi nəticəsində yaranır, erkən mərhələlərdə adətən ağrısız olur və əsasən qanaxma ilə özünü göstərir. Xarici babasil isə anal dəlik ətrafında, dərialtı venalarda meydana çıxır və əksər hallarda ağrılı, şişkinlikli, qaşınma və yanğı ilə xarakterizə olunur.

Babasilin klinik gedişi dörd mərhələdən ibarətdir:

1. Birinci mərhələ – düyünlər kiçikdir, əsas əlamət qanaxma və yüngül diskomfortdur.
2. İkinci mərhələ – düyünlər bəzən gərginlik zamanı bayıra çıxır, sonra öz-özünə geri qayıdır.
3. Üçüncü mərhələ – düyünlər əl ilə düzəldilmədən geri qayıtmır, ağrı və iltihab güclənir.
4. Dördüncü mərhələ – düyünlər daim bayırdadır, ağrılı, iltihablı və çox zaman trombozla müşayiət olunur.

Hər mərhələnin özünəməxsus klinik əlamətləri, müalicə və profilaktika yolları var.

Babasilin klinik əlamətləri

Babasilin əsas əlamətləri anal nahiyədə diskomfort, qaşınma, yanma, qansız və ya qanlı nəcis ifrazı, ağrı, şişkinlik, bəzən anal nahiyədə kənardan hiss olunan düyünlər və ya qabarıqlıqdır. Xəstələr çox vaxt tualetdə olarkən parlaq qırmızı qan damlaları ilə rastlaşır, bu, babasilin ən tipik simptomlarındandır. Proses irəlilədikcə ağrı, iltihab, düyünlərin bayıra çıxması, infeksiya, bəzən də yüksək hərarət və ümumi halsızlıq müşahidə oluna bilər. Xroniki babasilin fəsadları arasında anal çat, fistula, abses, dəri infeksiyaları, tromboz və hətta anemiya qeyd olunur.

Babasilin əsas yaranma səbəbləri

Babasilin yaranmasında bir neçə əsas faktor iştirak edir:

• Genetik meyllilik (damarların irsi zəifliyi)
• Oturaq və azhərəkətli həyat tərzi, uzun müddət bir yerdə oturmaq
• Xroniki qəbizlik və sərt nəcis ifrazı
• Çoxlu fiziki gərginlik, ağır qaldırmaq
• Hamiləlik və doğuş (qarındaxili təzyiqin artması)
• Piylənmə və artıq çəki
• Qidalanmada lif çatışmazlığı, ədviyyatlı və quru yeməklər, spirtli içkilər
• Stress və əsəb pozğunluqları
• Anal nahiyədə tez-tez mexaniki təsir və zədələr

Babasil tək bir səbəbdən yaranmır, bu faktorların birləşməsi nəticəsində inkişaf edir.

Babasilin müayinəsi və diaqnostikası

Babasilin diaqnozu proktoloq və ya cərrah tərəfindən qoyulur. Fiziki baxış və rəqəmsal rektal müayinə ilə düyünlərin yeri, sayı və vəziyyəti müəyyən edilir. Daxili babasilin aşkarlanması üçün anoskopiya və rektoromanoskopiya istifadə olunur. Bəzən qanaxmanın və digər anal xəstəliklərin differensiasiyası üçün kolonoskopiya, qan analizləri və ultrasəs müayinəsi də təyin edilir. Erkən və düzgün diaqnoz həm xəstəliyin ağırlaşmasının qarşısını alır, həm də effektiv müalicə üçün əsas yaradır.

Babasilin müalicəsi: konservativ və cərrahi üsullar

Babasilin müalicəsi mərhələdən və klinik əlamətlərdən asılı olaraq seçilir. Erkən mərhələlərdə əsasən konservativ (dərman və qeyri-dərman) müalicə tətbiq olunur:

• Qəbizliyin aradan qaldırılması və pəhriz (lifli qidalar, bol su, ədviyyatdan və quru yeməklərdən uzaq durmaq)
• Ağrıkəsici və iltihabəleyhinə şamlar, mazlar, kremlər (məsələn, Relief, Procto-Glyvenol, Anestezol)
• Qanaxmanı kəsən və damar divarını möhkəmləndirən preparatlar (Detralex, Phlebodia)
• Yerli gigiyena və ilıq oturacaqlı vannalar
• Fiziki aktivliyin artırılması, stressin azaldılması
• Müntəzəm nəcis ifrazı və gigiyena qaydalarına riayət

İkinci və üçüncü mərhələlərdə minimal invaziv prosedurlar – skleroterapiya, lateks halqa ilə bağlama, infraqırmızı koaqulyasiya tətbiq oluna bilər. Ciddi və xroniki hallarda, dördüncü mərhələdə isə cərrahi müalicə (hemorroidektomiya) əsas seçim olur.

Ev şəraitində və xalq təbabətində babasil müalicəsi

Babasilin erkən mərhələlərində və yüngül simptomlarda bəzi sadə tədbirlər faydalı ola bilər:

• İlıq oturacaqlı vannalar (çobanyastığı, dub, palıd qabığı ilə)
• Buz kompressləri
• Yerli bal, propolis, aloe şirəsi, kartof şamları
• Qidalanmanın düzəldilməsi, bol su içmək
• Qəbizliyin qarşısının alınması üçün gündəlik pəhriz

Xalq təbabəti vasitələri bəzən simptomların azalmasına kömək etsə də, ağır və uzunmüddətli hallarda həkim məsləhəti və dərman müalicəsi mütləqdir.

Babasilin qarşısının alınması və profilaktika tədbirləri

Babasilin yaranmaması üçün bir sıra profilaktik tədbirlər tövsiyə olunur:

• Daimi fiziki aktivlik və azoturaq həyat tərzi
• Lifli qidaların bol istifadəsi, gündəlik su qəbulu
• Qəbizliyin vaxtında aradan qaldırılması
• Aşağı çəki və piylənmədən qorunmaq
• Uzun müddət oturmaq və ya ayaq üstə qalmaqdan çəkinmək
• Tualetdə çox vaxt keçirməmək
• Anal gigiyenaya riayət etmək
• Stressdən və ağır fiziki gərginlikdən uzaq olmaq

Bu sadə qaydalar babasilin həm yaranmasının, həm də təkrarlanmasının qarşısını almağa kömək edir.

Babasilin fəsadları və vaxtında müalicənin əhəmiyyəti

Babasilin vaxtında və düzgün müalicə olunmaması bir sıra ciddi fəsadlara səbəb ola bilər. Məsələn, anal çat, fistula, iltihablı proseslər, düyünlərin trombozu, qanaxma nəticəsində dəmir çatışmazlığı anemiyası və bəzən bədxassəli dəyişikliklər. Ona görə də ilk simptomlar zamanı peşəkar həkimə müraciət etmək, özünü müalicədən çəkinmək və profilaktik tədbirlərə əməl etmək vacibdir.

Babasil və hamiləlik: xüsusiyyətlər və yanaşmalar

Hamilə qadınlarda babasil daha tez-tez müşahidə olunur. Hamiləlik zamanı artan qarındaxili təzyiq, hormonal dəyişikliklər və doğuş prosesində güclü gərginlik babasilin yaranmasına zəmin yaradır. Hamilə qadınlar üçün müalicə seçimi xüsusi yanaşma tələb edir: təhlükəsiz dərmanlar, yerli gigiyena, oturacaqlı vannalar və pəhriz əsas yer tutur. Hər hansı dərman və prosedur yalnız həkim nəzarətində və məsləhəti ilə tətbiq edilməlidir.

Babasil insan sağlamlığında ciddi problemlər yaradan, həyat keyfiyyətini azaldan, lakin vaxtında və düzgün yanaşma ilə tam nəzarət altına alınan xəstəliklərdəndir. Müasir tibb babasilin diaqnostika və müalicəsində geniş imkanlar açır: erkən mərhələdə sadə dərmanlar və pəhriz kifayət edirsə, irəliləmiş hallarda effektiv cərrahi üsullar mövcuddur. Əsas olan şəxsi gigiyenaya, pəhrizə, aktiv həyat tərzinə və həkim məsləhətinə daim riayət etməkdir. Babasilə biganə yanaşmamaq, ilk əlamətlərdə peşəkar tibbi yardım almaq və profilaktik tədbirləri gündəlik həyatın tərkib hissəsinə çevirmək sağlam gələcəyin açarıdır.

Ən Çox Verilən Suallar