Naxçıvan Muxtar Respublikasının Babək rayonunda yerləşən Cəhri qəsəbəsi tarix və mədəniyyət baxımından zəngin, əhalisinin inkişaf etdiyi qədim yaşayış məntəqələrindən biridir. 2020-ci ildə kənd statusundan qəsəbə statusuna yüksəldilən Cəhri, həm qədim arxeoloji tapıntılarla, həm də müasir sosial infrastrukturla diqqət çəkir. Qəsəbə, coğrafi mövqeyi və təbii resursları ilə yanaşı, tarixi hadisələrin də mərkəzində olmuşdur. İllər boyu burada aparılan qazıntılar Cəhrinin 2-3 min illik tarixə sahib olduğunu sübut edir. Buradakı küp qəbirlər, kurqanlar və digər maddi-mədəniyyət nümunələri bu ərazidə yüksək mədəni səviyyənin olduğunu göstərir.
Cəhridə 1921-ci ildə Naxçıvan qəzasının rayon mərkəzi statusunda olan bir inzibati qurum mövcud olmuş, sonradan ərazi tərkibində dəyişikliklər baş vermişdir. Tarix boyunca erməni soyğunlarına məruz qalan bu yaşayış məntəqəsi Araz-Türk Cumhuriyyətinin yaradılmasında strateji rol oynamışdır. Cəhrinin təkcə tarixi və coğrafiyası deyil, mədəniyyəti, təhsili, dini irsi və tanınmış şəxsiyyətləri də onun əhəmiyyətini artırır. Bütün bu xüsusiyyətlər Cəhrini Babək rayonunun ən iri və önəmli qəsəbələrindən birinə çevirir.
Tarixi köklər və arxeoloji tapıntılar
Cəhri qədim dövrlərdən bəri məskunlaşma yeri olmuşdur. Ərazidə aparılan arxeoloji qazıntılar nəticəsində müxtəlif dövrlərə aid yaşayış izləri, kurqanlar və küp qəbirlər aşkar edilmişdir. Bu tapıntılar Cəhrinin tarixinin ən azı 2-3 min il əvvələ getdiyini sübut edir. Əldə olunan maddi sübutlar arasında gildən hazırlanmış qablar və digər məişət əşyaları da yer alır.
Tarixən Cəhri əhəmiyyətli hadisələrin mərkəzində olmuşdur. 1904-1905-ci illərdə baş verən erməni hücumlarına qarşı müqavimət göstərmiş, Araz-Türk Cumhuriyyətinin formalaşmasında strateji mövqe tutmuşdur. 1921-ci ildə inzibati bölgü zamanı Cəhri ayrıca rayon kimi təşkil edilmiş, tərkibində bir neçə kəndlə birlikdə fəaliyyət göstərmişdir.
Toponimik mənası və coğrafi yerləşmə
Cəhri toponimi “cəhir” və ya “cühür” sözünün fonetik dəyişməsi olub, mənası “çayın alçaq sahili” deməkdir. Bu, onun Cəhriçayın sahilində yerləşməsi ilə uyğunluq təşkil edir.
Cəhri qəsəbəsi Naxçıvan şəhərindən 15 km, Babək rayonunun mərkəzindən isə 23 km şimalda yerləşir. Qəsəbə şimaldan Didivar, Nəzərəbad, qərbdən Şıxmahmud, Payız və digər kəndlərlə həmsərhəddir. Qızıl dağ və Qaş dağları ilə əhatələnmişdir, bu da onun iqlimini və təbii resurslarını zənginləşdirir. Qəsəbədə mineral və şirin sulu bulaqlar da mövcuddur.
Tarixi abidələri və mədəni irsi
Cəhridə bir sıra mühüm tarixi abidələr yerləşir. Ən mühüm arxeoloji abidələrdən biri e.ə. XVII əsrə aid Çalxanqala, III-XVIII əsrləri əhatə edən İşıqlar yaşayış yeri, XIV-XVII əsrlərə aid Lizbirt yaşayış yeridir. Bundan başqa XIX əsrə aid olan Cəhri hamamı da memarlıq abidəsi kimi qorunub saxlanılır.
Bu abidələr dövlət əhəmiyyətli və yerli əhəmiyyətli statuslarla qorunur. Qəsəbədə bu kimi abidələrin olması Cəhrinin tarix boyu mədəni və strateji əhəmiyyətini göstərir.
Əhali və sosial struktur
1999-cu ildə Cəhrinin əhalisi 7989 nəfər idisə, 2009-cu ilə bu say 9115 nəfərə çatmışdır. Cəhridə yaşayanların əksəriyyəti azərbaycanlılardan ibarətdir. Əhali əsasən qədim Salahlı, Qarahindi, Cilovxanlı, Dəlmə, Çaybasar və yeni salınmış Navkeçən, Qızıldağ, Çimən məhəllələrində məskunlaşıb.
Əhali artımı və yaşayış məhəllələrinin çoxluğu qəsəbədə həyat səviyyəsinin yüksək olduğunu göstərir. Cəhri, Nehrəmdən sonra Naxçıvanın ən böyük qəsəbəsi sayılır.
Təhsil və elm mühiti
Cəhridə təhsil sahəsində ciddi ənənələr mövcuddur. İlk dünyəvi məktəb 1885-ci ildə yaradılmışdır. Hazırda qəsəbədə 2 tam orta məktəb fəaliyyət göstərir. 1 nömrəli məktəb Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Qəzənfər Əkbərovun adını daşıyır. Bundan başqa, qəsəbədə 1 uşaq musiqi məktəbi də fəaliyyət göstərir.
Burada yetişmiş alimlər, akademiklər və digər ziyalılar təhsil mühitinin güclü olmasından xəbər verir. Cəhridə elm və təhsilə verilən önəm onun gələcək inkişaf potensialını daha da artırır.
İqtisadi potensial və məşğulluq
Əhali əsasən heyvandarlıq, taxılçılıq və tərəvəzçiliklə məşğul olur. Bununla yanaşı, qəsəbədə dəyirman, çörək və mebel sexləri fəaliyyət göstərir. Bu isə kənd təsərrüfatına dayalı iqtisadiyyatın sənaye elementləri ilə zənginləşdiyini göstərir.
Sosial-iqtisadi baxımdan Cəhri dayanıqlı inkişaf edən bir yaşayış məntəqəsidir. Əmək bazarında yerli istehsalatın rolu əhəmiyyətlidir və bu da əhalinin məşğulluq səviyyəsinə müsbət təsir edir.
Mədəniyyət və ictimai həyat
Cəhridə 1 kitabxana və 2 rabitə şöbəsi fəaliyyət göstərir. Bu mədəniyyət ocaqları əhalinin maariflənməsi və ictimai fəaliyyətlərdə iştirakı baxımından əhəmiyyətlidir. Mədəni tədbirlər, musiqi məktəbi və kitabxanalar qəsəbənin zəngin mədəni həyatını əks etdirir.Yerli əhali arasında mədəni irsə və dəyərlərə bağlılıq güclüdür. Mədəniyyətin inkişafı Cəhrinin sosial strukturunda mühüm yer tutur.
Dini abidələr və mənəvi dəyərlər
Qəsəbədə üç məscid və iki mərasim evi fəaliyyət göstərir. Cilovxanlı məscidi xüsusilə tarixi və dini baxımdan diqqətəlayiq abidələrdəndir. Bu məscidlər yerli əhalinin dini etiqadının və mənəvi dəyərlərinin bir nümunəsidir. Din və mənəviyyat Cəhrinin sosial həyatında mühüm rol oynayır. Dini mərasimlər və bayramlar əhalinin birliyini və mənəvi bağlılığını artırır.
Tanınmış şəxsləri və ictimai xadimlər
Cəhri bir sıra tanınmış şəxsiyyətlərin vətəni olmuşdur. Burada doğulanlar arasında Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Qəzənfər Əkbərov, Milli Məclis üzvləri Siyavuş Novruzov, Eldar İbrahimov və digər ictimai-siyasi xadimlər vardır.
Elmi, ictimai və siyasi sahələrdə nüfuz qazanmış bu şəxslər Cəhrinin intellektual potensialının göstəricisidir. Onların fəaliyyəti bu qəsəbənin nüfuzunu daha da artırır.
Cəhri qəsəbəsi tarix, mədəniyyət, təhsil, iqtisadiyyat və mənəviyyat baxımından zəngin bir yaşayış məntəqəsidir. Onun coğrafi yerləşməsi, təbii sərvətləri, sosial infrastrukturu və tarixi irsi bu qəsəbəni Babək rayonunun ən önəmli yaşayış yerlərindən birinə çevirir. Burada həm qədim abidələr, həm də müasir təhsil və iqtisadi müəssisələr mövcuddur. Cəhrinin inkişafına töhfə verən ziyalıları, elm adamları və siyasətçiləri isə bu qəsəbənin gələcəyini daha da parlaq edir. Əhalinin ənənələrə bağlılığı, eyni zamanda yeniliklərə açıq olması Cəhrinin davamlı inkişafı üçün əlverişli zəmin yaradır. Qəsəbənin keçmişi ilə bu günü arasında möhkəm bağlar vardır və bu bağlar gələcəyin daha uğurlu qurulmasında mühüm rol oynayır.
Ən Çox Verilən Suallar
Cəhri qəsəbəsi Naxçıvan Muxtar Respublikasının Babək rayonunda, Naxçıvan şəhərindən 15 km şimalda, Cəhriçayın sahilində yerləşir.
2009-cu ilin məlumatına görə Cəhridə 9115 nəfər daimi sakin yaşayır. Əhali sayına görə Nehrəmdən sonra Naxçıvanın ən böyük qəsəbələrindən biridir.
Qəsəbədə Çalxanqala, İşıqlar, Lizbirt kimi qədim yaşayış yerləri və XIX əsrə aid hamam abidəsi mövcuddur. Onlar ölkə və yerli əhəmiyyətli daşınmaz abidələr siyahısına daxildir.
Cəhri dağətəyi ərazidə yerləşir, şirin və mineral bulaqlara malikdir. Şərqdən Qızıl dağ, qərbdən isə Qaş dağları ilə əhatələnmişdir.
Qəzənfər Əkbərov, Siyavuş Novruzov, Eldar İbrahimov, Sərdar Cəlaloğlu, Hacı Fəxrəddin Səfərli kimi tanınmış siyasətçi, alim və ictimai xadimlər Cəhridə doğulmuşdur.
Əhali əsasən kənd təsərrüfatı, heyvandarlıq və taxılçılıqla məşğuldur. Bundan başqa qəsəbədə çörək sexləri və mebel istehsalı fəaliyyəti də mövcuddur.
Cəhri qəsəbəsində iki tam orta məktəb, bir uşaq musiqi məktəbi və kitabxana fəaliyyət göstərir. Ən qədim məktəbi 1885-ci ildə təsis olunmuşdur.
Cəhri yarımsəhra iqlim zonasına daxildir. Yay ayları isti və quraq, qış ayları isə mülayim keçir. Bu iqlim şəraiti kənd təsərrüfatı üçün əlverişlidir.
Cəhri çayı qəsəbə ətrafından keçərək ərazini su ilə təmin edir. Bu çay kənd təsərrüfatı üçün suvarma məqsədilə geniş istifadə olunur.
Qəsəbədə bir neçə məscid, dini mərasim evi və mədəniyyət evi mövcuddur. Əhali dini adət-ənənələrə sadiqdir və mədəni tədbirlər mütəmadi keçirilir.
