Azərbaycanın mənəvi yaddaşında dərin iz buraxmış coğrafi məkanlardan biri də Cıdır düzüdür. Qarabağın mirvarisi sayılan bu düzlük, təkcə gözəlliyi ilə deyil, həm də tarixi və mədəni yükü ilə hər bir azərbaycanlının qəlbində xüsusi yer tutur. 2025-ci ildə artıq işğaldan azad olunmuş və yenidən canlanan Cıdır düzü, həm turizm mərkəzi, həm də milli irsin daşıyıcısı kimi strateji əhəmiyyət daşıyır.
1. Coğrafi mövqeyi: Qarabağın ürəyindəki düzlük
Cıdır düzü, Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı Şuşa şəhərinin cənub-şərq hissəsində, dəniz səviyyəsindən təxminən 1,800 metr yüksəklikdə yerləşən unikal təbii landşaftdır.
| Ərazi göstəricisi | Təsviri |
|---|---|
| Rayon | Şuşa |
| Ən yaxın şəhər | Şuşa (1-2 km məsafədə) |
| Coğrafi koordinatlar | 39.7547° N, 46.7519° E |
| Relyef | Düzənlik, yamaclıq, uçurumlu sahə |
| Əhatə etdiyi sahə | Təqribən 10 hektar |
Düzlük, əsasən qayalıqların üzərində yerləşir və oradan Laçın, Hadrut, Füzuli və Xankəndi istiqamətləri vizual olaraq görünür. Bu səbəbdən Cıdır düzü təkcə təbii mənzərə ilə deyil, strateji baxımdan da əhəmiyyət daşıyır.
2. Tarixi mənşə və mədəni anlam
📜 Tarix boyu Cıdır düzü:
- Qarabağ xanlığının dövründə at yarışları və cıdır oyunlarının keçirildiyi bir məkandır.
- Xüsusilə Xurşidbanu Natəvan, Üzeyir Hacıbəyli və Bülbül kimi mədəniyyət xadimlərinin ilham mənbəyi olmuşdur.
- SSRİ dövründə dəfələrlə Şuşa günləri, bayram tədbirləri və ədəbiyyat gecələri burada keçirilmişdir.
- 1992-ci ildə Şuşanın işğalı ilə bu ərazi viran qalsa da, 2020-ci ilin 8 noyabrında Şuşanın azad olunması ilə Cıdır düzü yenidən dirçəldi.
Tarixi simvolizmi:
- Milli kimlik – Cıdır düzü Şuşa ilə birlikdə Azərbaycanın musiqi, poeziya və mədəniyyət beşiyi sayılır.
- İnam və dirəniş – İşğal dövründə Cıdır düzü azərbaycanlıların qəlbində azadlıq arzusu ilə simvollaşmışdı.
- Qələbənin rəmzi – Şuşanın azad edilməsi məhz bu düzənlikdə rəsmi şəkildə qeyd olundu.
3. Təbiəti və landşaftı: Daşla göyün öpüşdüyü yer
Cıdır düzünün təbiəti onun turizm və ekoloji əhəmiyyətini daha da artırır. Burada göz oxşayan alpin çəmənlikləri, qayalı uçurumlar, endemik bitki növləri və dağ faunası mövcuddur.
| Təbiət komponenti | Məlumat |
|---|---|
| Bitki örtüyü | Alp çəmənlikləri, palıd, ardıc, dağ çiçəkləri |
| Heyvanat aləmi | Dağ keçisi, tülkü, bülbül, qarabaş |
| İqlim | Sərin yay, sərt qış, orta rütubətli |
| Su ehtiyatları | Yaxınlığında bulaqlar və təbii sızmalar mövcuddur |
🌿 Cıdır düzü həm də təbiət fotoqrafları və ekoturistlər üçün cəlbedici məkandır. 2025-ci ildə burada ekoloji təbiət yürüşləri, atçılıq festivalları və mədəni tədbirlər artıq yenidən həyata keçirilir.
4. Turizm və müasir inkişaf (2025)
2025-ci ildə Cıdır düzü artıq işğaldan sonrakı bərpa işlərinin parlaq simvollarından biridir. Azərbaycan hökuməti tərəfindən burada turist səyyah ödənişsiz zolağı, məlumat mərkəzləri, bələdçi xidmətləri və təhlükəsizlik infrastrukturu yaradılıb.
Hazırda təklif edilənlər:
- ✅ Gəzinti turları
- ✅ Milli geyimlərdə foto çəkilişi
- ✅ Atçılıq nümayişləri və oyunları
- ✅ Canlı musiqi performansları
- ✅ Ekoloji təlimlər
Ən son tədbir: 2025-ci ilin yazında keçirilmiş “Şuşa Yaz Günləri” festivalının əsas mərasimi məhz Cıdır düzündə baş tutmuşdur.
5. Ən çox verilən suallar və cavablar
Cavab: Şuşa şəhərinin cənub-şərq hissəsində, uca qayalıqlar üzərində yerləşir və şəhər mərkəzindən piyada 15-20 dəqiqəlik məsafədədir.
Cavab: Bəli, 2023-cü ildən etibarən turistlər üçün açıqdır, ancaq bələdçi ilə giriş tövsiyə olunur.
Cavab: Xeyr, orada daimi qalmaq və ya düşərgə qurmaq qadağandır. Amma yaxın otellərdən turlar təşkil olunur.
Cavab: May–iyul ayları arası təbiət ən gözəl halını alır. Həm hava mülayim olur, həm də bərpa edilmiş tədbirlər bol olur.
Cıdır düzü təkcə təbiət möcüzəsi deyil. O, Azərbaycanın ən incə hisslərini təmsil edən, tarixlə dolu, ruhani bir məkandır. Bu gün biz bu düzənliyə təkcə baxmırıq — onu anlayırıq, yaşayırıq, qoruyuruq.
2025-ci ildə Cıdır düzü bir daha sübut edir ki, torpaq yalnız torpaq deyil, o həm də şərəf, yaddaş və mənəviyyatdır.
