Azərbaycanın şimalında, Quba rayonunun qərbində yerləşən Çıraqqala, yalnız bir tarixi abidə deyil, həm də təbiətlə iç-içə sağlamlıq və turizm məkanı kimi tanınan, qədimliklə müasirliyin harmoniyasını yaşadan unikal ərazidir.
Çıraqqala adının mənası – “İşıq saçan qala”
Çıraqqala adı, Azərbaycan dilində “çıraq” (işıq, lampa) və “qala” (müdafiə qalası) sözlərinin birləşməsindən yaranmışdır. Bu adın mənası “işıq saçan qala” kimi tərcümə olunur. Tarixi baxımdan bu ad təsadüfi seçilməyib. Qala, strateji baxımdan yüksək bir mövqedə yerləşdiyindən, ətraf ərazilərə siqnal vermək üçün istifadə olunurdu. Gecələr yandırılan çıraqlar vasitəsilə yaxın qalalarla xəbərdarlıq əlaqəsi saxlanılırdı. Bu da onun həm müdafiə, həm əlaqə funksiyasını önə çıxarır.
Çıraqqala Tarixi Qoruğu – Qafqaz Albaniyasının irsi
Çıraqqala tarixi mənbələrə görə VI-VII əsrlərdə Qafqaz Albaniyası dövründə tikilmişdir. Qala, Böyük Qafqaz dağlarının cənub ətəklərində, Qudyalçay çayının sol sahilində yerləşir. Tarixi baxımdan Quba bölgəsinin təhlükəsizliyini təmin etmək, karvan yollarına nəzarət etmək məqsədi ilə inşa olunmuşdur.
Qalanın müdafiə sisteminə nəzarət qüllələri, müşahidə nöqtələri və divar bəndləri daxildir. Qala təbii qayalıq üzərində yerləşdiyindən düşmən hücumlarına qarşı əlverişli müdafiə mövqeyi təşkil edirdi. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il qərarı ilə Çıraqqala tarixi-memarlıq qoruğu elan edilmiş və dövlət tərəfindən qorunur.
Çıraqqala harada yerləşir?
Çıraqqala Quba rayonu, Ərməki kəndi yaxınlığında, dəniz səviyyəsindən təxminən 1230 metr yüksəklikdə yerləşir. Bakı şəhərindən təxminən 150 km məsafədədir. Qalaya getmək üçün Ərməki kəndinə qədər nəqliyyatla, oradan isə piyada təxminən 3-5 km məsafə qət etmək lazımdır. Dağlıq relyef, sıx meşələr və qayalı yollar səyahəti bir qədər çətinləşdirir, lakin qalaya çatdıqda açılan mənzərə bu zəhməti tam dəyərləndirir.
Çıraqqala – turizm və ekoloji dəyər
Bugünkü günümüzdə Çıraqqala, sadəcə tarixi abidə deyil, həm də eko-turizm, trekking və fotosəyyahlar üçün sevilən bir marşrut kimi tanınır. Ərazidəki meşəliklər, təmiz hava və vəhşi təbiətlə təmas, şəhərdən uzaq, sakit bir istirahət arzulayanlar üçün ideal məkandır.
Çıraqqalanın yerləşdiyi təbiət öz müxtəlifliyi ilə seçilir – burada dağ meşələri, endemik bitki örtüyü və nadir quş növləri ilə rastlaşmaq mümkündür. Bu səbəbdən, ərazi ekoloji tədqiqatlar və biomüxtəlifliyin qorunması baxımından da mühüm əhəmiyyət daşıyır.
Çıraqqala Sanatoriyası – Sağlamlığa açılan qapı
Çıraqqala ilə eyni ad daşıyan Çıraqqala sanatoriyası, bölgənin ekoloji təmizliyi və müalicəvi potensialı nəzərə alınaraq yaradılmışdır. Sanatoriya əsasən sinir sistemi, tənəffüs yolları, sümük-əzələ sistemi xəstəlikləri və ümumi sağlamlıq bərpası üçün nəzərdə tutulmuşdur.
Sanatoriyada təklif olunan əsas xidmətlərə aşağıdakılar daxildir:
- Balneoloji müalicə (mineral vannalar, palçıq terapiyası)
- Fizioterapiya prosedurları
- Tibbi masaj
- Piyada yürüşlər
- Sağlamlaşdırıcı pəhriz proqramları
Çıraqqala sanatoriyası həm yerli əhali, həm də qonşu ölkələrdən gələn qonaqlar tərəfindən sevilir. Təbii müalicə ilə yanaşı, mənzərəli təbiət, sakit mühit və dağ havası insanın həm ruhuna, həm bədəninə şəfa verir.
Çıraqqala əfsanələri və xalq yaddaşı
Çıraqqala ətrafında bir çox əfsanə və rəvayətlər formalaşıb. Yerli sakinlər arasında gəzən inanclara görə, qala vaxtilə çox cəsur və ağıllı bir qadının rəhbərliyi altında müdafiə olunmuşdur. Onun yandırdığı çıraqlar gecə qaranlığında ətrafa nur saçır, düşmənə qorxu, yerli xalqa isə ümid verirmiş.
Bu cür əfsanələr, bölgənin mədəni yaddaşında Çıraqqalanın qəhrəmanlıq və azadlıq simvolu kimi qəbul olunduğunu göstərir. Qala təkcə daş divarlardan ibarət deyil, həm də xalqımızın tarixə yazılmış mübariz iradəsidir.
Çıraqqala – Tarixi və müasirliyi birləşdirən canlı abidə
Çıraqqala həm tarix, həm təbiət, həm də sağlamlıq baxımından unikal bir məkandır. Burada:
- Qədim dövrlərin müdafiə strategiyaları ilə tanış ola bilər,
- Dağlıq bölgənin saf havasında ruhunuzu dincəldə bilər,
- Sanatoriyada tibbi xidmətlərdən istifadə edə bilərsiniz.
Bu məkan təkcə əvvəli ilə yox, bu günü və gələcəyi ilə də dəyər kəsb edir. Qoruq statusu, bərpa layihələri və turizm infrastrukturunun inkişafı Çıraqqalanın uzunmüddətli qorunmasına və tanıdılmasına xidmət edir.
Çıraqqala – yalnız bir qala deyil, Azərbaycanın mədəni irsinin, ekoloji zənginliyinin və sağlamlıq potensialının birgə yaşadığı canlı bir simvoldur. Həm tarixi araşdırmaq, həm də ruhunuzu və bədəninizi dincəltmək üçün ideal məkandır. İstər tarix həvəskarları, istər turistlər, istərsə də sağlamlıq axtaranlar üçün Çıraqqala unudulmaz təcrübələr vəd edir.
