Çoqori Zirvəsi (K2): Adının Mənşəyi, Qəhrəmanlıq Hekayələri

Dünyada yüksək dağlar həmişə insanı özünə çəkib, qorxudub və heyran qoyub. Bu zirvələr arasında isə Çoqori (K2) ən təhlükəlilərindən və ən möhtəşəmlərindən biri hesab olunur. Qərb dünyasında daha çox “K2” kimi tanınan bu dağ, Himalay və Karakorum dağ sistemlərinin sərhədində yerləşir və Everestdən sonra dünyanın ikinci ən yüksək zirvəsidir. “Çoqori” adı qırğız və uyğur dillərində “Böyük Dağ”, “Qarlı Zirvə” və ya “Çətin Dağ” anlamlarını daşıyır.

K2 zirvəsi öz gözəlliyi və əlçatmazlığı ilə təkcə alpinistlərin yox, bütün təbiət sevərlərin, elm adamlarının, fotoqrafların və hətta macəraçılar üçün cazibə nöqtəsinə çevrilib. Qərb alpinistləri bəzən bu zirvəyə “Vəhşi Dağ” (“Savage Mountain”) deyir, çünki burada uğurlu qalxış və salamat enişin ehtimalı, bəlkə də, Everestdən belə daha azdır. K2-nin sərt yamacları, qəfil dəyişən hava şəraiti, şiddətli küləkləri və ölümcül soyuqları insan iradəsinin, fiziki və psixoloji gücünün həqiqi sınağıdır.

Çoqori (K2) – Coğrafi Mövqeyi və Ətraf Landşaft

Çoqori zirvəsi Karakorum dağ silsiləsində yerləşir. Bu sıra Asiyanın ən sərt və əlçatmaz bölgələrindən sayılır. Dağ Pakistanın Gilgit-Baltistan bölgəsində, Çin (Sincan Uyğur Muxtar Vilayəti) ilə sərhəd yaxınlığındadır. Zirvənin koordinatları təxminən 35°52′ N, 76°31′ E-dir. Yüksəkliyi rəsmi olaraq 8,611 metr (28,251 fut) kimi qeyd olunur.

Çoqori, Himalay dağlarından fərqli olaraq daha sərt relyefə və qayalı, az qarlı yamaclara sahibdir. Dağın ətəklərində buzlaqlar, qarla örtülü çaylar, dağ dərələri və dərin kanyonlar yerləşir. Bölgə insan fəaliyyəti üçün olduqca əlverişsiz və demək olar ki, tərk edilmişdir.

Zirvənin Tarixi və Adının Mənşəyi

“K2” adı 1856-cı ildə Böyük Britaniyanın geodeziyaçıları tərəfindən verilmişdir. Bu zaman Karakorum dağ silsiləsinin xəritələndirilməsi zamanı ən hündür iki zirvə “K1” və “K2” kimi işarələnib. K1 – Masherbrum (7,821 m), K2 isə Çoqori oldu. “Çoqori” isə yerli dillərdə “böyük dağ”, “ali zirvə” deməkdir.

Qərb ədəbiyyatında “K2” adı daha çox işlənir, çünki zirvə o qədər əlçatmaz idi ki, yerli xalqlar belə onu adətən uzaqdan görür, fəth etməyi xəyal belə etmirdilər. “Çoqori” – “Qorxulu Dağ”, “Dağların Anası” kimi də tanınır.

Alpinistlər və K2: İlk Fəth və Qəhrəmanlıq Dönəmləri

Çoqori alpinist tarixinin ən çətin və ölümcül sınaqlarından biri kimi məşhurdur. Everestə ilk qalxışdan sonra alpinistlər üçün K2 növbəti böyük məqsədə çevrildi.

• İlk cəhdlər: 1902-ci ildə İngilis alpinisti Oskar Eckenstein və iş yoldaşları K2-yə qalxmağa çalışdılar, lakin uğur qazana bilmədilər.
• İlk fəth: 1954-cü ildə italyan ekspedisiyası (Lino Lacedelli və Achille Compagnoni) böyük çətinliklərlə və yeni texniki yeniliklərlə ilk dəfə K2-nin zirvəsinə çatdı.

K2-də qalxış uğurları Everestlə müqayisədə xeyli azdır, ölüm halları isə daha çoxdur. Bəzi illərdə heç bir ekspedisiya zirvəyə çata bilmir.

Çoqori Dağının Marşrutları və Sərtliyi

K2-nin ən məşhur marşrutu Abruzzi Ridge adlanır. Buradan çıxış zamanı alpinistlər dik qayalar, buz divarları, çətin çatlamalar və güclü qar fırtınalarından keçməli olurlar.

Bundan başqa, “Şimal şaxəsi”, “Cənub-Şərq”, “Çin marşrutu” kimi variantlar da var, lakin onların hər biri ekstremal təhlükə və çətinlik səviyyəsinə görə unikal sayılır. Hər il yüzlərlə alpinist bu dağa qalxmağa cəhd edir, amma az bir hissəsi zirvəyə çatır.

Hava Şəraiti və Qorxulu İqlimi

K2-nin ən məşhur xüsusiyyəti onun çox dəyişkən, kəskin və qəddar hava şəraitidir. Yayda belə buradakı temperatur -20°C-yə, qışda isə -50°C-yə qədər düşür. Şiddətli küləklər (hətta 200 km/saat) və tez-tez qar fırtınaları bütün ekspedisiyalar üçün ölümcül təhlükə yaradır.

Bu səbəbdən, K2 dünyanın ən təhlükəli dağlarından biri hesab olunur. Ən yaxşı qalxış vaxtı – yay aylarıdır (iyul-avqust), amma risk həmişə yüksəkdir.

Flora və Fauna

Çoqori zirvəsinin ətrafında bitki və heyvan həyatı çox kasaddır. Qarlı yamaclarda yalnız bəzi alpin bitkilərinə, aşağı səviyyələrdə isə nadir dağ keçisi, qartal, ibex və pika kimi canlılara rast gəlmək olar. Ekosistem çox kövrəkdir və alpinistlərin fəaliyyəti bəzən təbiətə mənfi təsir edir.

Ekspedisiyalar və Qəhrəmanlıq Hekayələri

K2 zirvəsinə qalxan hər ekspedisiya böyük risk, qorxu və şan-şöhrət dolu bir macəradır. Bir çox məşhur alpinist burada həyatını itirib və ya əbədi olaraq “Qorxulu Dağ”da qalıb. 1986, 2008 və 2013-cü illərdə böyük faciələr baş verib, onlarla insan ölüb.

K2 həm də qadın alpinistlərin sınaq meydanıdır: 1986-cı ildə Wanda Rutkiewicz burada zirvəyə qalxan ilk qadın olub. 2021-ci ildə isə Nepal alpinistləri K2-yə ilk dəfə qışda qalxaraq tarix yazıblar.

Elm, Tədqiqat və Texnologiya

K2 yalnız alpinistlər üçün deyil, həm də geoloq, meteoroloq, bioloq, glasioloq və ekoloqlar üçün “açıq laboratoriyadır”. Burada buzlaqların hərəkəti, qlobal iqlim dəyişikliyi, ekstremal hava şəraiti, ekosistemin davamlılığı, insan bədəni və psixologiyası üzərində tədqiqatlar aparılır.

K2 Turizmi və Ekoturizm

Son illərdə Pakistan hökuməti və beynəlxalq təşkilatlar K2 bölgəsində ekoturizmin inkişafına çalışırlar. “K2 baza düşərgəsi” trekkinqçilər və fotoqraflar üçün populyar marşruta çevrilib. Ancaq ekoloji balansı qorumaq, tullantıların təmizlənməsi və təbiətin qorunması üçün xüsusi qaydalar tətbiq olunur.

Maraqlı Faktlar

• K2-nin ilk fəthindən sonra 300-dən çox insan zirvəyə çatıb, təxminən 80 nəfər isə həyatını itirib.
• Everestdən fərqli olaraq, K2-də “dağ bələdçisi” (şerpa) institutu zəifdir.
• K2-nin şimal yamacı Çin, cənub yamacı isə Pakistan ərazisindədir.
• Dağın şərq yamacından sıldırım buzul (Godwin-Austen Buzlağı) axır.

K2 Zirvəsinin Əsas Xüsusiyyətləri (Cədvəl)

Çoqori zirvəsi — insanın təbiətə meydan oxumaq istəyi, fiziki və mənəvi gücünün həddi, elmi tədqiqat və kəşfin simvoludur. Onun sıldırım qayaları, qarlı zirvəsi və əsrarəngiz gözəlliyi hələ də dünyanın dörd bir yanından alpinistləri, tədqiqatçıları və macəra axtaranları cəlb edir. Burada həyat və ölüm, uğur və məğlubiyyət, elm və ehtiras bir-birinə qarışır. K2 — həmişə dumanlı, qorxulu, möhtəşəm və cazibədar.