Həkimin peşəkar bacarıqları universitet diplomu ilə bitmir; səhiyyə elmi hər gün yenilənir və müasir metodologiyaya adekvat xidmət göstərmək üçün bilik fondunu durmadan genişləndirmək tələb olunur. Azərbaycanda bu missiyanı tənzimləyən ən vacib mexanizmlərdən biri Davamlı Tibbi Təhsil – qısaldılmış halda DTT – kredit sistemidir. Səhiyyə Nazirliyinin normativ aktları həkimlərin illik minimum bal toplamasını hüquqi öhdəlik kimi müəyyənləşdirərək xidmət keyfiyyətinin institusional zəmanətini yaradır. DTT balı təkcə canlı kursa qatılmaqla deyil, onlayn vebinar, elmi konfrans, klinik audit və hətta beynəlxalq jurnal məqaləsi dərc etməklə qazanılır; bu geniş spektr təcrübənin mövzuyla uyğunluğunu, sübut dərəcəsini və interaktiv komponentləri nəzərə alan xüsusi çarpanlarla dəyərləndirilir. Səhiyyə sistemində akkreditasiya müddətini uzatmaq, yeni ixtisasartırma mərhələsinə keçmək və dövlət xəstəxanalarında funksional vəzifə yüksəlişinə namizəd olmaq həkimin topladığı DTT balının kəmiyyət və keyfiyyət göstəricilərindən asılıdır. Rəqəmsal infrastrukturun yaradılması prosesi 2021-ci ildən sürətlənib: “e-Səhiyyə” portalında açılan “Davamlı Təhsil Kabineti” real vaxtda bal hesabatı, tədbir kataloqu və elektron sertifikat arxivi təqdim edir. Bu, həm audit mexanizmlərini şəffaflaşdırır, həm də həkimin portfoliyosunu portativ edir. Proqramın məqsədi yalnız hesabat dövründə tələb olunan minimumu doldurmaq deyil, klinik düşüncəni sübut əsaslı yanaşma ilə sinxron saxlamaqdır; beləliklə, DTT balı indiki səhiyyə modelində peşəkar reputasiyanın sığortası, cəmiyyətin isə keyfiyyətli xidmətə çıxış garantı rolunu oynayır.
DTT balı anlayışı və hüquqi əsas
DTT balı praktik tibb fəaliyyəti ilə məşğul olan bütün həkim və feldşerlərin bilik, bacarıq və vərdişlərini yeniləmək üçün toplamalı olduğu kredit vahididir. Bal sistemi 2018-ci ildə qüvvəyə minən “Davamlı Tibbi Təhsil haqqında Əsasnamə” ilə rəsmiləşdirilib və bu sənəd hər beşillik dövr üçün minimum 250 kredit toplamağı məcburi edir. İlk bəndlərdə həkimin pasiyent qarşısında professional məsuliyyəti, səhiyyə qurumunun isə həkimə təhsil imkanı yaratmaq borcu vurğulanır.
Əsasnaməyə görə, bal toplamaq həkimlərin akkreditasiya müddətini uzatmaq üçün şərtdir; yəni tələb olunan kredit həddini doldurmayan mütəxəssis növbəti il dövlət tibb müəssisələrində təcrübə aparmaq hüququnu itirə bilər. Qayda sertifikatların saxtalaşdırılmasının qarşısını almaq məqsədilə Mərkəzləşdirilmiş Elektron Baza vasitəsilə onlayn yoxlanış mexanizmi ilə müşayiət olunur.
Kredit sisteminin strukturu
DTT krediti iki böyük kateqoriyaya bölünür: formal və qeyri-formal təhsil. Formal kateqoriyada ali ixtisas dərəcəsi, rezidentura, magistratura əsasında qazanılan bal limitləri var; məsələn, klinik rezidenturanın bir ili 40 bal dəyərindədir. Qeyri-formal təhsil isə konfrans, vebinar, klinik audit, özünüqiymətləndirmə testləri və mentor proqramlarının cəmidir.
Hər kredit saatla ölçülür: 1 akademik saat 1 bal hesablanır, lakin interaktiv komponenti (simulyasiya, müzakirə qrupu) yüksək olan məşğələlərə 1.2 faktor tətbiq olunur. Bu çarpan təcrübə əsaslı öyrənmə modelini təşviq edir və passiv dinləməni minimuma endirir.
Bal toplama üsulları: kurs, konfrans, onlayn modullar
Ənənəvi təlim kursları universitet klinikalarında keçirilir və xüsusi testlə yekunlaşır; keçid balını toplayan həkim sertifikat alır. Hər 8 saatlıq modul 8 kredit verir və iştirakçı dərs planını portalda təsdiq etməklə avtomatik sistemə düşür.
Elmi konfranslar mövzunun aktuallığına görə 4-30 bal arası qiymətləndirilir. Beynəlxalq natiqlərin iştirakı, dildə sinxron tərcümə və klinik master-klass bal çarpanını artırır. Onlayn vebinarlar üçün xüsusi imtahan linki qatılımcıya göndərilir və 70% doğru cavab şərtdir; nəticə e-kabinetə dərhal yüklənir.
Elektron kabinet və sənədləşdirmə
“DTT Kabineti” istifadəçi adı və ASAN imza ilə aktivləşir. Ana səhifədə toplanmış bal, cari il planı və keçmiş sertifikatların PDF arxivi görünür. Həkim yeni tədbirə yazılmaq üçün kataloqdan uyğun kursu seçir, sistem avtorizasiya məlumatlarını avtomatik doldurur.
Bal təstiqləmə prosesi üç mərhələlidir: təşkilatçı sertifikatı QR kodla imzalayır, elektron sistem kodu Mərkəzi Baza ilə əlaqələndirir, həkimin kabinetində bal görünür. Problemlər haqqında “Dəstək bileti” açmaq imkanı da mövcuddur; orta cavab vaxtı 48 saatdır.
Sertifikatlaşdırma və audit proseduru
Hər tədris mövsümünün sonunda Səhiyyə Nazirliyi tərəfindən təsadüfi seçilmiş 5% həkim portfeli audit olunur. Audit zamanı elektron sertifikatın doğrulama kodu, tədbir iştirakçı siyahısı və ödəniş qəbzi (ödənişli kursdursa) yoxlanılır. Saxta bal aşkarlanarsa, həkim 12 ay ərzində DTT fəaliyyətindən kənarlaşdırılır və ya cərimə ödəyir.
Tədris təşkilatları da auditə tabedir: minimum 10 konfrans kreditinin 8-i real iştirak video sübutu ilə təsdiqlənməlidir. Qaydalara uyğun gəlməyən təşkilat növbəti il təlim lisenziyasını itirə bilər; bu, bazarda keyfiyyətsiz təlim təkliflərini azaldır.
Beynəlxalq təcrübə və DTT balının inteqrasiyası
DTT modeli European Accreditation Council for Continuing Medical Education (EACCME) çərçivəsinə yaxından inteqrasiya edilib. Azərbaycanda 6-10 bal dəyərində akkreditə edilən onlayn kurslar EACCME-də də tanınır, bu da həkimə Avropa konfranslarına güzəştli giriş imkanı yaradır.
Türkiyə, Gürcüstan və Qazaxıstanla imzalanmış qarşılıqlı tanınma memorandumu həkimlərin regiondaxili mobilliyini artırır. Xaricdə toplanan kreditlər ekvivalent cədvəl əsasında hesablanır; klinik təcrübə-simulyasiya modulları 1:1, nəzəri vebinarlar 0.8 nisbəti ilə çevrilir.
Çətinliklər və həkimlərin tez-tez rastlaşdığı problemlər
Əsas çətinlik bölgələrdə yaşayan həkimlərin fiziki iştirak tələb edən kurslara getmək üçün yol və məskunlaşma xərcləridir. Nazirlik bu problemi distant təlim paketlərini genişləndirməklə həll etməyə çalışır; 2025-ci ilin statistikasına görə onlayn kurs payı 65 faizə çatıb.
Digər problem bal toplanmasında qeyri-bərabər sahə paylanmasıdır; kardiologiya və radiologiya kimi ixtisaslarda tədbir bolluğu, lakin tibb texniki ixtisaslarda limitli kurs mövcuddur. İxtisas balansını qorumaq üçün 2026-dan etibarən minimum balın 20%-i öz ixtisasına uyğun modullardan toplamaq məcburidir.
Gələcək perspektivlər və rəqəmsal transformasiya
2027-ci il üçün planlaşdırılan “Blockchain-bal” pilotu sertifikat saxtakarlığını sıfır səviyyəsinə endirməyi hədəfləyir. Hər bal blok zəncirində dəyişməz qeyd kimi saxlanacaq və dəyər transferi yalnız Nazirliyin şlüzü ilə mümkün olacaq.
AI-assistentli portallar həkimin ixtisasına, klinik göstəricilərə və əvvəlki kurs nəticələrinə əsasən fərdi tədris yol xəritəsi təklif edəcək. Bu, lazımsız təkrarı azaldacaq, kredit toplanmasını məqsəd-nəticə baxımından optimallaşdıracaq və DTT-nin keyfiyyət meyarını kəmiyyət göstəricisindən üstün tutacaq.
| Kredit kateqoriyası | Bal çarpanı | İllik maksimum | Misal tədbir |
| Formal (rezidentura) | 1.0 | 80 | Kardioşirurq rezidentura ili |
| Konfrans (əyanı) | 1.0 | 40 | Beynəlxalq Qastroenterologiya Forumu |
| Workshop (simulyasiya) | 1.2 | 30 | Travma ATLS kursu |
| Onlayn vebinar | 0.8 | 25 | FDA yenilikləri seriyası |
| Klinik audit | 1.1 | 20 | Xəstəxanadaxili infeksiya monitorinqi |
DTT balı həkimin peşəkar həyatında sadəcə formallıq deyil, müasir təbabətin dinamikasına adaptasiyanı rəsmiləşdirən ölçü vahididir. Əsasnamənin müəyyən etdiyi 250 kreditlik beşillik limit, praktiki tibbin sürətlə dəyişən protokollarına fərdi cavab mexanizmi rolunu oynayır. Elektron kabinet, QR-kodlu sertifikat və audit sistemi şəffaflıq yaradaraq həm həkimi, həm də pasiyenti sui-istifadə risklərindən qoruyur. Kredit strukturu – formal, qeyri-formal, interaktiv – bilik qazanmanı çoxşaxəli edərək təkcə nəzəriyyə ilə kifayətlənməməyə məcbur edir. Beynəlxalq tanınma memorandumu region hüdudlarını aşan bilik axınını təmin edir və yerli həkimin qlobal klinik icmaya inteqrasiyasını asanlaşdırır. Mövcud problemlər – infrastruktur qeyri-bərabərliyi, xərclər, sahələrarası bal disbalansı – rəqəmsal platformalar və stimullaşdırıcı subsidiya mexanizmləri ilə mərhələli şəkildə aradan qaldırılır. Gələcəkdə blockchain və süni intellekt vasitəsilə balın keyfiyyət göstəricisi daha dəqiq ölçüləcək, fərdi öyrənmə yol xəritəsi təşviq ediləcək. Beləcə, DTT balı həm həkimin reputasiya kapitalı, həm də cəmiyyətin sağlamlıq təhlükəsizliyi üçün strateji resursa çevrilir; davamlı təhsilə qoyulan hər bal investisiya kimi geriyə pasiyentin artan həyat keyfiyyəti ilə qayıdır.
Ən Çox Verilən Suallar
DTT balı həkimin peşəkar biliklərini yenilədiyini sübut edən rəsmi göstəricidir. Akkreditasiya müddətinin uzadılması, vəzifə yüksəlişi və dövlət tibb müəssisələrində işləmək üçün bu bal məcburidir. Bal toplamaq həm də pasiyent təhlükəsizliyi baxımından keyfiyyət təminatıdır.
Əsasnaməyə görə praktik həkim beşillik dövrdə azı 250 kredit toplamalıdır. Bu rəqəm ixtisasdan asılı olmayaraq eyni qalır. Məzun rezidentlər üçün ilk dövrdə topladıqları rezidentura balı da cəmlənir.
Onlayn vebinarlar 0.8 çarpanı ilə hesablanır; məsələn, 2 saatlıq vebinar 1.6 bal verir. İllik maksimum limit 25 baldır. Sonda 10 suallıq testdən minimum 70% toplamaq tələb olunur.
Tədbir bitdikdən sonra 10 iş gününə kimi balın elektron kabinetdə görünməsi normaldır. Əgər müddət keçibsə, ‘Dəstək bileti’ açaraq sertifikat PDF-ini və təşkilatçı əlaqəsini əlavə edin. Texniki komanda problemin səbəbini araşdırıb statusu yeniləyəcək.
Əgər tədbir Səhiyyə Nazirliyinin prioritet ixtisas siyahısına daxildirsə, agentlik yol və məskunlaşma xərclərinin 50%-ni subsidiya edir. Bunun üçün əvvəlcədən onlayn anket doldurmaq və bilet-qəbz skanını sistemə yükləmək şərtdir.
Audit zamanı saxtakarlıq aşkarlanarsa, həkim 12 ay müddətinə DTT fəaliyyətindən kənarlaşdırılır və inzibati cərimə ödəyir. Təkrar hal peşə hüququndan məhrumetmə ilə nəticələnə bilər. Təşkilatçı da lisenziya itirir.
Öncə tədbirin EACCME və ya bənzər beynəlxalq akkreditasiyası olmalıdır. Sertifikat tərcümə və apostil edilib portalda ‘Xarici Kredit’ bölməsinə yüklənir. Sistem ekvivalent cədvələ əsasən balı avtomatik çevirir.
Bəli, akkreditasiya müddəti uzadılmır və həkim dövlət müəssisəsində işini dayandırmalı olur. İxtisas dərəcəsinə görə yenidən sertifikatlaşdırma imtahanı verildikdən sonra fəaliyyət bərpa oluna bilər.
Tibb fakültəsini bitirib yeni məzun olanlar və ya peşə fəaliyyətinə beş ildən çox fasilə verən həkimlər sistemi sıfırdan başlayır. Rezidentura dövründən topladıqları bal illik limitə əlavə edilir.
2027-ci ildən blockchain-əsaslı sertifikat sistemi pilot olaraq tətbiq ediləcək, saxtakarlıq riski sıfırlanacaq. Süni intellekt platforması həkim üçün fərdi tədris xəritəsi, risk skorlaması və avtomatlaşdırılmış audit hesabatı təqdim edəcək.
