Əjdər meyvəsi — bəzi bölgələrdə pitaya və ya pitahaya adı ilə tanınan bu ekzotik meyvə son illərdə Azərbaycanda da geniş marağa səbəb olub. Qeyri-adi görüntüsü, təravətli dadı və sağlamlığa olan faydaları ilə əjdər meyvəsi sağlam qidalanmaya önəm verən insanların menyusunda özünə yer tapmaqdadır.
Əjdər Meyvəsinin Mənşəyi və Yetişdiyi Ərazilər
Əjdər meyvəsinin vətəni Mərkəzi və Cənubi Amerikadır. İlk dəfə Meksika, Qvatemala və Cənubi Amerika ölkələrində təbii olaraq yetişmişdir. Lakin bu meyvə Cənub-Şərqi Asiyada — xüsusilə Vyetnam, Tailand, Malayziya və Filippin kimi ölkələrdə də geniş yayılmış və orada da çox becərilir. Hazırda İsrail, Avstraliya, Çin və hətta Afrikanın bəzi bölgələrində də kommersiya məqsədilə yetişdirilir.
Əjdər meyvəsi əsasən tropik və subtropik iqlimləri sevir. Qumlu, torpağı yüngül, yaxşı drenaqlı ərazilərdə daha yaxşı inkişaf edir. Günəş işığına yüksək ehtiyacı var və quraqlığa da kifayət qədər davamlıdır.
Əjdər Meyvəsinin Xarici Görünüşü və Növləri
Əjdər meyvəsi ilk baxışdan cazibədar və qeyri-adi görünüşü ilə seçilir. Adətən qabığı qalın, tikanabənzər çıxıntılarla örtülü olur. Rəngi isə növünə görə dəyişir: ən geniş yayılmışları qırmızı qabıqlı və ağ, bənövşəyi və ya qırmızı içli olanlardır.
Əsas növləri:
- Hylocereus undatus – ağ ətli, çəhrayı qabıqlı
- Hylocereus costaricensis – tünd qırmızı ətli, çəhrayı qabıqlı
- Hylocereus megalanthus – ağ ətli, sarı qabıqlı (ən şirin növ)
Əjdər Meyvəsinin Dadı Necədir?
Əjdər meyvəsinin dadı onun növünə və yetişmə dərəcəsinə görə dəyişə bilər. Adətən, təravətli, yüngül şirin, bir qədər kivi və armud qarışığına bənzər dadı olur. Toxuması yumşaq və sulu, içərisində isə xırda qara tumlar yerləşir.
Əjdər Meyvəsinin Tərkibində Olan Vitaminlər və Minerallar
Əjdər meyvəsi sağlamlıq baxımından olduqca zəngin tərkibə malikdir. Aşağıda onun əsas tərkib elementləri yer alır:
- C vitamini – immun sistemini gücləndirir
- B1, B2, B3 vitaminləri – enerji dövranı və sinir sistemi üçün faydalıdır
- Kalsium və dəmir – sümük və qan sağlamlığı üçün vacibdir
- Lif – həzm sisteminin tənzimlənməsinə kömək edir
- Antioksidantlar (betasiyanin, flavonoidlər) – xərçəngə qarşı qoruyucu təsirə malikdir
Əjdər Meyvəsinin Sağlamlığa Faydaları
Əjdər meyvəsinin sağlamlığa təsiri elmi araşdırmalarla da təsdiqlənmişdir. Aşağıdakı faydaları xüsusilə qeyd edilməlidir:
Müsbət cəhətləri:
- İmmunitet sistemini gücləndirir
- Qan şəkərini balanslaşdırmağa kömək edir
- Həzm sistemini tənzimləyir və qəbizliyin qarşısını alır
- Dəri sağlamlığını dəstəkləyir və yaşlanmanı ləngidir
- Zəngin antioksidant tərkibi ilə xərçəng riskini azaldır
- Ürək-damar sisteminə faydalıdır, xolesterini tənzimləyir
Mənfi cəhətləri:
Əjdər meyvəsi ümumilikdə təhlükəsiz bir meyvədir. Ancaq bəzi hallarda aşağıdakılar müşahidə edilə bilər:
- Həddindən artıq istifadə – ishal və ya qaz problemi yarada bilər
- Allergik reaksiya – nadir hallarda dəri səpgiləri və qaşınma ilə özünü göstərə bilər
Əjdər Meyvəsinin Təmizlənməsi və İstifadəsi
Əjdər meyvəsinin təmizlənməsi olduqca asandır. Bıçaqla ortadan kəsilir və qaşıqla iç hissəsi çıxarılır. Qabığı yeyilmir, ancaq dekorativ məqsədlə istifadə edilə bilər.
İstifadə sahələri:
- Smoothie və kokteyllərdə
- Meyvə salatlarında
- Yoğurt və şirniyyatların üzərində bəzək kimi
- Dondurma və tortlarda
- Marmelad və kompot hazırlığında
Digər Qidalarla Qarşılıqlı Əlaqəsi
Əjdər meyvəsi tərkibi və dad xüsusiyyətlərinə görə bir çox qida ilə asanlıqla uyğunlaşır. Xüsusilə aşağıdakılarla birlikdə istifadə edildikdə daha faydalı və ləzzətli nəticələr verir:
- Yoğurt – probiotiklərlə birləşərək bağırsaq florasını gücləndirir
- Çia toxumu və yulaf – səhər yeməklərində enerji verir
- Əhəng suyu və nanə – detoks içkilərində istifadə olunur
- Banan və kivi – vitaminli smoothie tərkiblərində mükəmməl uyğunlaşır
Əjdər meyvəsi ilə hazırlana biləcək qidalar:
- Əjdər meyvəli smoothie bowl
– Əjdər meyvəsi, banan, çia toxumu və yulafla hazırlanan bu enerji dolu səhər yeməyi sizi günə enerjili başlamağa kömək edəcək. - Pitaya salatı
– Əjdər meyvəsi, yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər, avokado və qoz ilə hazırlanan bu salat həm vitamin, həm də sağlam yağlarla zəngindir. - Əjdər meyvəli yoğurt deserti
– Yoğurtun üzərinə doğranmış əjdər meyvəsi, bal və bir az darçın əlavə etməklə dadlı və az kalorili desert əldə etmək mümkündür. - Əjdər meyvəli limonad və ya detoks içkisi
– Soyuq suya əjdər meyvəsi dilimləri, əhəng və nanə əlavə olunaraq təravətli və bədən təmizləyici içki hazırlanır.
Əjdər Meyvəsini Necə Saxlamaq Lazımdır
Əjdər meyvəsinin təzə qalması üçün aşağıdakı qaydalara əməl etmək vacibdir:
- Soyuducuda saxlanması:
Təmizlənməmiş halda soyuducuda 5-7 gün ərzində saxlamaq olar. Təmizlənmiş hissələri isə hava keçirməyən qablarda 2-3 gün ərzində təzə qalır. - Dondurmaq:
Əjdər meyvəsi doğranaraq dondurula bilər. Bu üsul xüsusilə smoothie hazırlığında istifadə üçün əlverişlidir.
Əjdər Meyvəsi Alarkən Nəyə Diqqət Etmək Lazımdır?
Əjdər meyvəsinin keyfiyyətli və yetişmiş olub-olmadığını anlamanın bəzi yolları var:
- Qabıq rəngi parlaq və bərabər olmalıdır.
- Çox sərt olmamalıdır, yüngül sıxıldıqda bir az elastiklik hiss edilməlidir.
- Qabığın uclarında qəhvəyi ləkələr və ya quruma əlamətləri olmamalıdır.
Yetişməmiş meyvə acı və dadsız ola bilər, artıq yetişmiş isə tez xarab olur.
Əjdər Meyvəsinin Azərbaycanda Mövcudluğu
Əvvəllər yalnız xarici ölkələrdən idxal edilən bu meyvə, artıq Azərbaycanda da bəzi marketlərdə və onlayn satış platformalarında tapıla bilir. Əsasən Tayland və Vyetnamdan gətirilir. Son illərdə Azərbaycanın Lənkəran və Astara bölgələrində də sınaq məqsədilə bu bitkinin yetişdirilməsinə başlanılıb. Tropik iqlimə uyğun istixanalarda sınaq şəklində yetişdirilən pitaya meyvəsi yerli bazarda da öz yerini tapmağa başlayır.
Maraqlı Faktlar
- Əjdər meyvəsi kaktus növündən olan bitkidə yetişir. Bitkinin adı Hylocereus cinsinə aiddir.
- Meyvənin adı əfsanəyə görə əjdahanın alov saçan ağzını xatırlatdığı üçün belə qoyulmuşdur.
- Əjdər meyvəsinin tumları omega-3 və omega-6 yağ turşuları ilə zəngindir.
Bu meyvə nəinki immuniteti gücləndirir, həmçinin qidalanmaya rəng qatır, orqanizmi toksinlərdən təmizləyir və gündəlik enerji ehtiyacını qarşılayır.
