Sümük sınıqları həyatın müxtəlif anlarında baş verə biləcək ciddi problemlərdən biridir. Bəzən cərrahi müdaxilə, bəzən isə konservativ müalicə ilə bu sınıqlar uğurla sağalır. Ancaq bəzi hallarda, xüsusən də gec sağalan və ya tam bitişməyən sınıqlarda adi üsullar kifayət etmir. Belə vəziyyətlərdə ən müasir texnologiyaların tətbiqi qaçılmaz olur. Bu texnologiyalardan biri də Exogen aparatı adlanır. Exogen, aşağı intensivlikli ultrasəs dalğalarından istifadə edərək sümük regenerasiyasını stimullaşdıran, qeyri-invaziv və ev şəraitində istifadə oluna bilən bir cihazdır.
Exogen təkcə yeni sümük toxumasının yaranmasına deyil, həmçinin artıq mövcud olan, lakin bərpa prosesi dayanan sümüklərin yenidən regenerasiyasına da töhfə verir. Sümük cərrahiyyəsində, ortopediyada və idman travmatologiyasında öz təsirini sübut etmiş bu cihaz, dünyanın bir çox ölkələrində artıq klinik praktikaya daxil edilib. Aşağıda Exogen aparatının işləmə prinsipi, faydaları, istifadə qaydaları və tibbi baxımdan dəyəri geniş şəkildə izah olunur.
Exogen aparatının əsas mahiyyəti
Exogen cihazı aşağı intensivlikli impulsiv ultrasəs (LIPUS – Low-Intensity Pulsed Ultrasound) texnologiyasına əsaslanır. Bu texnologiya sümüklərin birləşmə prosesini sürətləndirmək məqsədi ilə xüsusi tezlikdə və aşağı enerji səviyyəsində impulsiv dalğalar göndərir. Dalğalar sümüklərin qırıq nahiyəsinə çataraq, orada mikroskopik səviyyədə biomekanik stimullaşdırma yaradır.
Bu stimullaşdırma nəticəsində qan dövranı artır, osteoblastların (sümük formalaşdırıcı hüceyrələrin) fəaliyyəti güclənir və yeni sümük toxumasının əmələ gəlməsi təşviq olunur. Cihaz qeyri-invazivdir, yəni dərini və toxumaları zədələmədən işləyir. Exogen ultrasəslə bərpa prosesini aktivləşdirdiyi üçün onu ev şəraitində istifadə etmək də mümkündür və bu, onu digər müalicə vasitələrindən fərqləndirir.
Exogen aparatının tibbi tətbiq sahələri
Exogen aparatı, əsasən aşağıdakı hallarda istifadə olunur:
- Gec sağalan sınıqlar (delayed union): 3 aydan artıq müddətdə sağalmayan sınıqlarda tətbiq edilir.
- Bitişməyən sınıqlar (nonunion): 9 aydan çox müddətdə heç bir bərpa əlaməti göstərməyən sınıqlarda çox effektivdir.
- Cərrahi müdaxiləsiz müalicə: Əməliyyata alternativ olaraq və ya əməliyyatdan sonra bərpanı sürətləndirmək məqsədi ilə istifadə olunur.
- Stress sınıqları və mikrotravmalar: İdmançılar arasında geniş rast gəlinən bu travmaların sağalması üçün xüsusilə uyğundur.
Exogen-in klinik təsirləri və sübutlar
Exogen cihazının effektivliyi bir çox klinik tədqiqatlarla təsdiqlənmişdir. ABŞ Qida və Dərman İdarəsi (FDA) tərəfindən təsdiqlənmiş bu cihazın istifadə olunduğu xəstələrdə sağalma müddətinin orta hesabla 38% azaldığı müəyyən olunmuşdur. Eyni zamanda, Exogen-in istifadəsi nəticəsində 86%-dən artıq hallarda sınıq tamamilə sağalmışdır.
Exogen-in ən əhəmiyyətli üstünlüklərindən biri də onun invaziv olmamasıdır. Yəni cihazla müalicə zamanı xəstəyə ikinci bir əməliyyat lazım olmur, bu da həm xəstənin komfortu, həm də ümumi xərclər baxımından əhəmiyyətlidir.
Exogen-in istifadə qaydası
Exogen cihazının istifadəsi olduqca sadədir. Hər bir müalicə seansı 20 dəqiqə davam edir. Cihazda yerləşən xüsusi sonda sümük sınığının yerinə qoyulur və cihaz aktivləşdirilir. Ultrasəs siqnalları həmin nahiyəyə yönəlir və regenerasiya prosesi başlayır. Pasiyent bu proseduru gündə bir dəfə, həkimin təyin etdiyi müddət ərzində təkrarlamalıdır. Proses ağrısız və təhlükəsizdir.
Cihazın bir neçə komponenti vardır: cihazın öz gövdəsi, ultrasəs başlığı (transducer), kontakt geli və bağlama materialları. Müalicə müddəti 1-6 ay arasında dəyişə bilər və bu, sınığın növündən və vəziyyətindən asılıdır.
Exogen-in üstünlükləri
Exogen aparatı aşağıdakı üstünlüklərlə seçilir:
- Ağrısız və qeyri-invaziv tətbiq.
- Evdə istifadə imkanı.
- Təsdiqlənmiş klinik effektivlik.
- Əməliyyatsız bərpa üsulu.
- Gündəlik cəmi 20 dəqiqəlik istifadə ilə nəticə alma imkanı.
- Xroniki və uzunmüddətli sağalmayan sınıqlarda alternativ həll yolu.
Kimlər üçün uyğundur?
Exogen cihazı əsasən aşağıdakı qruplar üçün uyğundur:
- Travma nəticəsində sınıq alan xəstələr.
- Əməliyyatdan sonra bərpası ləng gedən şəxslər.
- Əməliyyatdan qorxan və ya cərrahiyyə əleyhinə tibbi səbəbi olan pasiyentlər.
- İdmançılar və aktiv həyat tərzi keçirən şəxslər.
- Yaşlı və sümük toxuması zəif olan insanlar (osteoporoz xəstələri).
Əks göstərişlər və ehtiyatlı istifadə
Exogen cihazı əksər hallarda təhlükəsiz sayılır. Lakin aşağıdakı hallarda ehtiyatla yanaşmaq lazımdır:
- Cihazı süni protez və ya implant yerləşdirilmiş nahiyədə istifadə etməmək məsləhətdir.
- Onkoloji xəstəliyi olan pasiyentlərdə istifadə həkim qərarı ilə olmalıdır.
- Uşaqlarda və hamilə qadınlarda klinik sınaqlar yetərli olmadığından, istifadə riskləri həkimlə müzakirə edilməlidir.
Qiyməti və əldə olunma imkanları
Exogen cihazı bəzi ölkələrdə tibbi sığorta tərəfindən qarşılanır. Qiyməti təqribən 3000-4000 ABŞ dolları arasında dəyişir. Azərbaycanda bu cihaz bəzi özəl ortopedik klinikalar vasitəsilə sifariş edilə bilər. Bəzi hallarda isə həkimlər bu cihazı beynəlxalq tibbi şirkətlər vasitəsilə xəstələrə tövsiyə edirlər.
Azərbaycanda Exogen istifadəsinin vəziyyəti
Azərbaycanda Exogen aparatının istifadəsi hələ geniş yayılmayıb. Lakin son illər travmatologiya və ortopediya sahəsində müasir texnologiyalara maraq artdığı üçün bu cihaz barədə məlumatlılıq da yüksəlir. Xüsusilə idman təbabəti və ortopedik reabilitasiya sahəsində çalışan mütəxəssislər cihazın faydalarını nəzərə alaraq onu təklif etməyə başlayıblar.
Gələcək perspektivlər və yeni texnologiyalarla müqayisə
Tibb sahəsində texnologiyanın inkişafı ilə Exogen kimi cihazların daha da təkmilləşdirilməsi mümkündür. Artıq bəzi şirkətlər daha güclü və hədəfli ultrasəs texnologiyaları üzərində işləyirlər. Bununla yanaşı, Exogen-in daşıması asan, istifadəsi intuitiv və effektiv olduğu üçün hələ uzun müddət sümüklərin sağalmasında vacib vasitə olaraq qalacağı ehtimal edilir.
Sümük sınıqlarının sağalma müddətinin uzunluğu pasiyentin həyat keyfiyyətinə, iş qabiliyyətinə və ümumi sağlamlıq vəziyyətinə ciddi təsir göstərə bilər. Exogen aparatı, bu sahədə müasir tibb elminin təqdim etdiyi ən təsirli və təhlükəsiz vasitələrdən biridir. Onun istifadəsi ilə pasiyentlər daha tez və effektiv şəkildə normal həyata qayıda bilirlər. Sınıqların bərpasında yeni dövrü başlatdığı üçün Exogen cihazı ortopediya sahəsində inqilabi bir yanaşma hesab olunur.
Ən Çox Verilən Suallar
Exogen, aşağı intensivlikli ultrasəs texnologiyası ilə işləyən, sümük sınıqlarının sağalmasını sürətləndirən tibbi cihazdır. Əsasən gec sağalan və ya bitişməyən sınıqlarda tətbiq olunur.
Exogen invaziv deyil və ağrısızdır. Klinik olaraq təhlükəsiz olduğu sübut olunub. Həkim nəzarətində istifadəsi tövsiyə olunur.
Xeyr, cihaz əməliyyatsız müalicə imkanı verir. Cərrahiyəyə alternativ və ya dəstək vasitəsi kimi istifadə edilir.
Gündə 1 dəfə, 20 dəqiqəlik seanslarla istifadə edilir.
Cihaz əsasən xarici tədarükçülərdən sifariş olunur. Qiyməti təxminən 3000-4000 dollar arasındadır.
Xeyr, Exogen daha çox uzunmüddətli sağalmayan və ya gec birləşən sınıqlar üçün təsirli hesab olunur.
Sınığın bərpa prosesi sürətlənir, bəzən cərrahiyyə ehtiyacının qarşısı alınır və pasiyent daha tez sağalır.
Bu barədə kifayət qədər klinik araşdırma yoxdur. Həkim tövsiyəsi ilə qərar verilməlidir.
Xeyr, tamamilə ağrısızdır. Ultrasəs dalğaları dəridən keçərək sümük toxumasını stimullaşdırır.
Bəzi özəl klinikalarda və həkimlərin tövsiyəsi ilə bu cihaz sifariş edilərək müalicədə istifadə olunur.
