Azərbaycan tarixində hərbi sahədə şücaəti ilə seçilmiş və adını qızıl hərflərlə yazdırmış şəxsiyyətlərdən biri də Həzi Aslanovdur. O, II Dünya Müharibəsində göstərdiyi igidlik, liderlik bacarığı və Vətənə sədaqəti ilə həm xalqımızın, həm də Sovet İttifaqının fəxr etdiyi qəhrəmanlardan biri kimi tarixdə qalmışdır. Bu məqalədə Həzi Aslanovun həyatı, ailəsi, hərbi fəaliyyəti, iştirak etdiyi döyüşlər və tariximizdəki rolu haqqında geniş və əhatəli məlumat verilir.
Uşaqlıq və təhsil illəri
Həzi Aslanov 1910-cu il yanvarın 22-də Lənkəran şəhərində zəhmətkeş bir ailədə dünyaya göz açmışdır. Atası, Əhəd kişi, kərpic zavodunda fəhlə işləyirdi və ailəsinin güzəranını təmin etmək üçün əlindən gələni əsirgəmirdi. Lakin Həzi hələ uşaq yaşlarında atasını itirmişdir — 1923-cü ildə atası Kərbəla səfəri zamanı vəfat etmişdir.
Atasının itkisi Həzi üçün ağır zərbə olmuş, amma o, tez bir zamanda ailəyə kömək etmək üçün özünə məsuliyyət hiss etmiş və kərpic zavodunda işləməyə başlamışdır. O, hələ yeniyetmə yaşlarından zəhmətə alışmış, həm fiziki, həm də mənəvi baxımdan möhkəmlənmişdir.
Bir müddət sonra, Komsomolun təşəbbüsü ilə o, Zaqafqaziya Hərbi Hazırlıq Məktəbinə qəbul edilmişdir. Bu məktəbdə o, yalnız hərbi biliklərə yiyələnməklə kifayətlənməyib, həm də məktəbin rotası qəzetinə rəhbərlik edərək təşkilatçılıq bacarığını göstərmişdir. 1929-cu ildə bu məktəbi uğurla bitirərək hərbi karyerasının əsasını qoymuşdur.
Əldə etdiyi uğurlarla kifayətlənməyən Həzi Aslanov Leningrad Atlı Qoşun Məktəbində təhsilini davam etdirmişdir. 1931-ci ildə oranı da müvəffəqiyyətlə başa vuraraq Sovet Ordusunda xidmətə başlamışdır. Onun peşəkarlığı və hərbi sahəyə olan marağı onu gələcəyin tanınmış hərbçilərindən birinə çevirmişdir.
Ailəsi haqqında
Həzi Aslanov ailə dəyərlərinə böyük önəm verən insanlardan biri olmuşdur. Onun həyat yoldaşının adı bəzi mənbələrdə Xavər xanım kimi qeyd olunur. Bu izdivacdan iki övladı — Tofiq və Arif dünyaya gəlmişdir.
Cəbhədə xidmət etdiyi illərdə Həzi Aslanov ailəsi ilə sıx əlaqə saxlamış, onlara məktublar yazaraq həm ümid, həm də təsəlli vermişdir. Hərbi xidmətin ən qaynar çağlarında belə ailəsini unutmamış, onların rifahı üçün dualar etmişdir.
Müharibədə qəhrəmancasına həlak olduqdan sonra dövlət onun ailəsini diqqətdən kənarda qoymamış, onlara xüsusi qayğı göstərmişdir. Sonralar ailə üzvləri Həzi Aslanovun xatirəsini yaşatmaq üçün böyük fədakarlıqla çalışmış, onun adını hər zaman uca tutmuşlar. Bu gün də onun ailəsi qəhrəmanlıq irsini qorumağa davam edir və Həzi Aslanovun adı xalqımız üçün əbədiyaşar bir nümunə olaraq yaşayır.
Sovet Ordusuna xidmətə başlaması
1924-cü ildə, cəmi 14 yaşında könüllü olaraq Sovet Ordusuna yazılan Həzi Aslanov sıravi əsgər kimi xidmətə başlamışdır. Onun intizamı, bacarığı və liderlik keyfiyyətləri qısa müddətdə hərbi rəhbərliyin diqqətini çəkmiş, o kursant məktəbinə göndərilərək tank qoşunları üzrə ixtisaslaşmışdır. Burada o, həm texniki biliklərini, həm də taktiki qabiliyyətlərini təkmilləşdirərək gələcək hərbi karyerası üçün möhkəm zəmin yaratmışdır.
İkinci Dünya Müharibəsində qəhrəmanlıq yolu
Həzi Aslanovun hərbi karyerası xüsusilə İkinci Dünya Müharibəsi dövründə parlamışdır. O, müharibənin ilk günlərindən cəbhədə döyüşlərə qatılaraq alman-faşist qoşunlarına qarşı əzmlə vuruşmuşdur. Moskva yaxınlığındakı müdafiə döyüşlərində iştirak edərək Sovet paytaxtını müdafiə etmişdir.
Kursk döyüşündə isə tarixin ən böyük tank döyüşlərindən birində iştirak edərək rəhbərlik etdiyi tank briqadası ilə düşmən mövqelərini yararaq Sovet qoşunlarının ümumi qələbəsinə mühüm töhfə vermişdir. Bu döyüşlərdə göstərdiyi igidlik və taktiki ustalıq Aslanovun Sovet hərbi rəhbərliyində nüfuzunu daha da artırmışdır.
Həzi Aslanovun iştirak etdiyi əsas döyüşləri aşağıdakı cədvəldə təqdim edirik:
| İl | Əsas Döyüş/Əməliyyat | Qısa Təsviri |
|---|---|---|
| 1941-1942 | Moskva yaxınlığında müdafiə döyüşləri | Alman qoşunlarının Moskva istiqamətində irəliləməsinin qarşısının alınmasında fəal iştirak etmişdir. |
| 1943 | Kursk döyüşü | Tarixin ən böyük tank döyüşlərindən biri; Aslanovun rəhbərliyi ilə düşmən mövqelərini yardı. |
| 1943-1944 | Belarus əməliyyatı | Sovet qoşunlarının düşmənin möhkəmləndirilmiş müdafiəsini yararaq irəliləməsinə şərait yaratmışdır. |
| 1944 | Baltikyanı ölkələrinin azad edilməsi | Litva və Latviya istiqamətində düşmənin müqavimətini qıraraq azadlığa yol açmışdır. |
| 1945 | Prussiya istiqamətində döyüşlər | Königsberq yaxınlığındakı döyüşlərdə qəhrəmancasına həlak olmuşdur. |
Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülməsi
Həzi Aslanov göstərdiyi qəhrəmanlığa görə iki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür. İlk dəfə 1944-cü ilin əvvəlində tank briqadasının komandiri kimi düşmənin müdafiəsini yarıb Sovet qoşunlarının uğurlu hücumuna şərait yaratdığı üçün bu ada layiq görülmüşdür. Ölümündən sonra ikinci dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülməsi onun şücaətinə verilən yüksək qiymətin bariz nümunəsi idi.
Ölümü və xatirəsi
1945-ci ilin yanvarında Prussiya istiqamətində gedən döyüşlərdə Həzi Aslanov qəhrəmancasına həlak olmuşdur. Onun itkisi bütün Azərbaycan xalqı üçün böyük kədər doğurmuşdur. Ölümündən sonra Azərbaycan və Sovet İttifaqı ərazisində onun xatirəsi əbədiləşdirilmiş, küçələrə, məktəblərə, hərbi hissələrə və muzeylərə onun adı verilmişdir. Həmçinin onun adına metroda var. Bakının mərkəzində Həzi Aslanovun abidəsi ucaldılmışdır.
Tarixi əhəmiyyəti və milli irsimizdə yeri
Həzi Aslanovun həyatı Azərbaycan xalqının şərəfli tarixi yaddaşının ən parlaq səhifələrindən biridir. O, təkcə bir hərbçi yox, həm də milli qürur, Vətənə sevgi və əzm simvoludur. Onun adı bu gün də Azərbaycan Ordusunda hörmətlə anılır, qəhrəmanlığı gələcək nəsillərə örnək göstərilir.
Həzi Aslanovun həyatı və fəaliyyəti sübut edir ki, yüksək peşəkarlıq, vətən sevgisi və fədakarlıq insanı ölümsüz qəhrəmana çevirə bilər. Onun göstərdiyi qəhrəmanlıq bu gün də hər bir Azərbaycan vətəndaşı üçün qürur mənbəyidir. Həzi Aslanovun adı daim yaddaşlarda qalacaq, qəhrəmanlığı gələcək nəsillərə ötürüləcəkdir.
Ən çox verilən suallar:
Həzi Aslanov Azərbaycan xalqının qəhrəmanı, II Dünya Müharibəsi dövründə Sovet Ordusunda tank briqadasının komandiri kimi xidmət etmiş və göstərdiyi şücaətə görə iki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülmüş sərkərdədir.
O, 22 yanvar 1910-cu ildə Lənkaran şəhərində anadan olub.
Onun həyat yoldaşının adı Xavər xanım idi. İki övladı — Tofiq və Arif adlı oğulları olmuşdur.
Onun atası Əhəd kişi kərpic zavodunda fəhlə kimi çalışırdı.
1923-cü ildə, o 13 yaşında olarkən atası Kərbəla ziyarətində vəfat etmişdir.
Əvvəlcə Zaqafqaziya Hərbi Hazırlıq Məktəbində, sonra isə Leningrad Atlı Qoşun Məktəbində təhsil almışdır.
O, Moskva yaxınlığında müdafiə döyüşləri, Kursk döyüşü, Belarus əməliyyatı, Baltikyanı ölkələrin azad edilməsi və Prussiya istiqamətindəki döyüşlərdə iştirak etmişdir.
Ona ilk dəfə 1944-cü ildə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı verilmiş, ikinci dəfə isə ölümündən sonra bu ada layiq görülmüşdür.
1945-ci ilin yanvarında Prussiya istiqamətində gedən döyüşlərdə qəhrəmancasına həlak olmuşdur.
Onun adı Bakıda küçələrə, məktəblərə, hərbi hissələrə verilib, Bakıda abidəsi ucaldılıb və muzeylərdə döyüş yolu haqqında məlumatlar qorunur.
