IBAN:Azərbaycanda,Gələcəyi-ƏN SON 2025

Müasir dövrdə bank əməliyyatları, maliyyə köçürmələri və müxtəlif ödəniş sistemləri insan həyatında vacib yer tutur. Beynəlxalq ödənişlərin sürətlə artması, fərqli ölkələr arasında pul köçürmələrinin gündəlik həyata daxil olması, bank sektorunda standartlara olan ehtiyacı artırıb. Məhz bu səbəbdən IBAN Beynəlxalq Bank Hesab Nömrəsi sistemi yaradılıb və qısa müddət ərzində dünyanın demək olar ki, əksər ölkələrində geniş tətbiq olunmağa başlayıb. Azərbaycanda da IBAN sistemi bank xidmətlərinin ayrılmaz hissəsinə çevrilib. Bank hesablarının tanınması, köçürmə əməliyyatlarının sadələşdirilməsi və maliyyə təhlükəsizliyinin artırılması baxımından IBAN-ın rolu hər zaman əvəzolunmazdır.

IBAN nədir?

IBAN Beynəlxalq Bank Hesab Nömrəsi, bank hesablarının unikal şəkildə tanınmasını və pul köçürmələrinin sürətli, dəqiq və təhlükəsiz icra olunmasını təmin edən beynəlxalq standartdır. IBAN kodu, hər bir bank hesabına məxsus olan, müəyyən qaydalara uyğun tərtib edilən xüsusi rəqəm və hərf ardıcıllığıdır. IBAN-ın yaradılması əsasən banklararası ödənişlərin asanlaşdırılması və səhvli köçürmələrin qarşısının alınması məqsədilə düşünülüb. Bu standart ilk dəfə 1997-ci ildə Avropa Bankçılıq Standartları Komitəsi tərəfindən hazırlanıb və qısa müddət ərzində Avropa ölkələrində, sonra isə dünyada yayılıb.

Nömrənin quruluşu və formatı

Hər bir IBAN kodunun özünəməxsus strukturu var və bu struktur beynəlxalq səviyyədə müəyyən edilib. IBAN kodu ölkədən-ölkəyə dəyişə bilər, lakin ümumi prinsip eynidir. Adətən IBAN aşağıdakı hissələrdən ibarət olur:

• Ölkə kodu: İki hərfdən ibarət olur və bank hesabının hansı ölkəyə aid olduğunu bildirir. Məsələn, Azərbaycan üçün bu kod “AZ”-dır.
• Nəzarət rəqəmləri: İki rəqəmdən ibarətdir və IBAN-ın düzgünlüyünü yoxlamaq üçün istifadə olunur.
• Bank identifikasiya kodu və hesab nömrəsi: Müxtəlif uzunluqlu rəqəm və hərflərdən ibarət olur, bank və müştərinin hesabı barədə məlumat verir.

Azərbaycanda IBAN kodu ümumilikdə 28 simvoldan ibarət olur. Məsələn:
AZ77NABZ00000000137010001944

Burada:

• AZ – ölkə kodu,
• 77 – nəzarət rəqəmi,
• NABZ – bankın kodu,
• 00000000137010001944 – müştərinin hesab nömrəsi.

IBAN kodunun əsas məqsədləri və üstünlükləri

IBAN sisteminin tətbiqi həm banklar, həm də bank müştəriləri üçün ciddi üstünlüklər yaradır. Bu üstünlüklərə aşağıdakılar daxildir:

• Beynəlxalq köçürmələrin asanlaşdırılması: Fərqli ölkələr arasında pul göndərmək daha sürətli və rahat olur. Artıq banklar üçün əlavə axtarış və yoxlama əməliyyatları azaldılır.
• Səhvlərin qarşısının alınması: Düzgün yazılan IBAN ilə köçürmənin yanlış hesaba yönlənməsi riski azaldılır.
• Avtomatlaşdırılmış yoxlama: Bank sistemləri IBAN kodunun strukturunu avtomatik yoxlaya bilir və səhv daxil edilmiş IBAN-ları köçürmə zamanı aşkarlayır.
• Banklararası əlaqənin güclənməsi: Müxtəlif ölkələrdəki bankların bir-biri ilə rahat əməkdaşlığı üçün universal standart yaradılır.
• Təhlükəsizlik: Maliyyə əməliyyatlarında məlumatların standart formata salınması və identifikasiyanın asanlaşdırılması əlavə təhlükəsizlik yaradır.

IBAN nömrəsi necə əldə edilir və istifadə olunur?

Hər bir bank hesabı üçün IBAN kodunu banklar özləri təyin edir və müştərilərə təqdim edir. Hesab açdıqda, və ya artıq mövcud olan hesab üçün IBAN kodunu öyrənmək istədikdə bank filialına yaxınlaşmaq və ya onlayn bankçılıq sistemindən istifadə etmək mümkündür. Bütün banklar IBAN kodunu öz hesablama qaydalarına uyğun təqdim edirlər, lakin beynəlxalq standartlara uyğun şəkildə formalaşdırırlar.

IBAN kodunu əldə etdikdən sonra həmin kodu pul köçürməsi zamanı istifadə etmək lazımdır. Xüsusilə beynəlxalq transferlərdə və ya ölkədaxili digər banklara göndərişlərdə IBAN kodu zəruridir. Çünki köçürmə üçün qəbul edən tərəfin dəqiq hesabı, ölkəsi və bankı IBAN vasitəsilə tanınır.

Kodunu necə yoxlamaq və düzgünlüyünü təsdiq etmək olar?

IBAN kodunun düzgünlüyünü yoxlamaq üçün xüsusi alqoritmlər və proqram təminatları mövcuddur. Bankların veb-saytlarında və beynəlxalq IBAN yoxlama portallarında IBAN daxil edilərək onun formatının və nəzarət rəqəmlərinin doğru olub-olmadığı yoxlana bilər. Düzgün tərtib edilmiş IBAN-da ölkə kodu, nəzarət rəqəmi, bank kodu və hesab nömrəsi ardıcıllıqla yerləşir. Yoxlama zamanı hər hansı simvolun və ya rəqəmin yanlış yazılması köçürmənin uğursuz alınmasına və vəsaitin geri qaytarılmasına səbəb ola bilər.

IBAN kodu ilə pul göndərmək və qəbul etmək

Pul göndərərkən IBAN kodundan istifadə köçürmənin ünvanına dəqiq və tez çatmasını təmin edir. Xüsusilə Avropa ölkələrində, beynəlxalq ödəniş sistemlərində və SWIFT şəbəkəsində IBAN əsas tələblərdən biridir. Köçürmə etmək üçün aşağıdakı məlumatlar lazımdır:

• Alıcının adı və soyadı
• Alıcının IBAN kodu
• Bankın adı və BIC/SWIFT kodu (xarici köçürmələrdə)
• Məbləğ və təyinat

Eyni qaydada, başqa bir şəxsdən və ya təşkilatdan pul qəbul edərkən də bank hesabınızı və onun IBAN kodunu təqdim etməlisiniz. Bu, ödənişin doğru hesaba yönləndirilməsini təmin edir.

IBAN-ın Azərbaycanda tətbiqi

Azərbaycan bank sektorunda IBAN sistemi artıq uzun illərdir ki, tətbiq olunur və bütün bank hesabları üzrə IBAN kodları yaradılıb. Dövlət və özəl banklar IBAN kodlarını öz müştərilərinə təqdim edir və istənilən köçürmə, ödəniş və hesablaşmalar zamanı IBAN əsas identifikasiya vasitəsi kimi çıxış edir. Azərbaycan Respublikasında IBAN sistemi Azərbaycan Mərkəzi Bankının müvafiq qərarı əsasında tətbiq olunur və bu sahədə ciddi nəzarət və standartlaşma aparılır.

Azərbaycanda IBAN kodunun əsas məqsədi həm ölkə daxilində, həm də beynəlxalq bank əməliyyatlarında şəffaflıq və təhlükəsizliyin artırılmasıdır. Bundan əlavə, dövlət qurumları, şirkətlər və fərdi şəxslər üçün maliyyə münasibətlərinin asanlaşdırılması da mühüm üstünlükdür.

IBAN kodu və banklar

Hər bir bank öz müştərilərinə IBAN kodunu təqdim edir və hesaba aid bütün əməliyyatlar zamanı bu koddan istifadə edir. Müxtəlif banklarda IBAN kodlarının formalaşdırılması bir qədər fərqli ola bilər, lakin əsas struktur dəyişməz qalır. Azərbaycanda fəaliyyət göstərən istənilən bankdan IBAN kodunu əldə etmək mümkündür və hesabla bağlı hər hansı ödəniş, köçürmə və ya hesablaşma zamanı IBAN kodu təqdim edilməlidir.

Bankların rəsmi veb-saytlarında IBAN ilə bağlı məlumatlar, yoxlama vasitələri və əlavə izahlar yerləşdirilir. Eyni zamanda, istənilən bank filialında və ya telefon bankçılığı vasitəsilə də IBAN kodu barədə məlumat almaq mümkündür.

Kodunun yoxlanılması və təhlükəsizliyi

IBAN kodunun təhlükəsizliyi əsasən onun strukturunda olan nəzarət rəqəmləri və xüsusi formata uyğunluqla təmin edilir. Hər bir IBAN kodu xüsusi alqoritm əsasında yoxlanılır və yalnız düzgün kodlar sistem tərəfindən qəbul edilir. Yalnış daxil edilən IBAN kodları zamanı köçürmə avtomatik bloklanır və vəsait göndəriciyə qaytarılır.

İctimai yerlərdə və ya tanımadığınız şəxslərlə maliyyə münasibətlərində IBAN kodunu paylaşmaqdan çəkinmək lazımdır. Bank əməliyyatlarında şəxsi məlumatların təhlükəsizliyi üçün bankla birbaşa əlaqə saxlamaq, IBAN kodunu yalnız etibarlı mənbəyə vermək məqsədəuyğundur.

Avtomatlaşdırılmış sistemlər

Müasir dövrdə IBAN kodlarının yoxlanılması üçün onlarla avtomatlaşdırılmış alət və proqram təminatı var. Xüsusilə bankların və ödəniş sistemlərinin daxili proqram təminatı IBAN kodunu daxil etdikdə avtomatik olaraq yoxlayır və səhv daxil edilmiş kodu qəbul etmir. Bu sistemlər həm vəsaitin itirilməsi, həm də saxta köçürmələrin qarşısının alınması baxımından mühüm rol oynayır.

IBAN kodu və SWIFT kodu arasındakı fərq

Çox zaman bank istifadəçiləri IBAN və SWIFT kodlarını qarışdırır. Hər iki kod bank köçürmələrində mühüm rol oynasa da, fərqli məqsədlər üçün nəzərdə tutulub. IBAN bank hesabının beynəlxalq tanınmasını təmin edir, SWIFT/BIC kod isə bankın özü haqqında məlumat verir. Yəni IBAN konkret bank hesabını, SWIFT isə bankın özünü tanıdır. Beynəlxalq köçürmələrdə hər iki kod birgə istifadə oluna bilər.

IBAN kodunun gələcəyi və inkişafı

Dünyada rəqəmsal bankçılıq inkişaf etdikcə IBAN sisteminin də əhatə dairəsi genişlənir. Yeni ölkələr IBAN standartına qoşulur, köhnə bank sistemləri isə öz kodlaşdırma qaydalarını IBAN-ın beynəlxalq standartlarına uyğunlaşdırırlar. Azərbaycan bank sektoru da bu istiqamətdə daim yenilənir və müştərilərə daha təhlükəsiz və rahat xidmət göstərməyə çalışır.

Göründüyü kimi, IBAN kodu müasir bankçılığın və maliyyə əməliyyatlarının ayrılmaz hissəsinə çevrilib. Həm fərdi şəxslər, həm də şirkətlər üçün maliyyə köçürmələrinin təhlükəsiz, sürətli və rahat icra olunmasını təmin edən bu sistem artıq Azərbaycanda da geniş istifadə olunur. IBAN kodunun düzgün tərtibi, yoxlanılması və istifadəsi bank əməliyyatlarında hər kəs üçün vacibdir. Bu sistemin tətbiqi sayəsində həm yerli, həm də beynəlxalq ödənişlər daha şəffaf və təhlükəsiz həyata keçirilir.Gələcəkdə bu proqramın daha da inkişaf etməsi istisna edilmir.

Ən çox verilən suallar