IELTS – beynəlxalq miqyasda qəbul olunan, ingilis dilinin dörd əsas bacarığını yoxlayan, həm akademik, həm də gündəlik həyat üçün mühüm rol oynayan bir imtahandır. Hazırda minlərlə universitet, işəgötürən və dövlət qurumu IELTS sertifikatını rəsmi sənəd kimi tanıyır. İmtahanın ən vacib hissələrindən biri isə Reading – yəni oxumaq və anlamaq bacarığıdır.
IELTS Reading bir çox namizəd üçün həm həyəcanlı, həm də çətin bölmədir. Sürətli vaxt rejimi, uzun mətnlər, müxtəlif sual tipləri, bəzi hallarda isə çox mürəkkəb söz və terminlər oxucunu çaşdıra bilər. Amma doğru yanaşma, düzgün strategiya və planlı hazırlaşma ilə Reading-də 7.0-8.0+ bal toplamaq mümkündür. Azərbaycanda universitetə qəbul, magistratura, xaricdə təhsil, dövlət proqramları və karyera üçün IELTS Reading-də yüksək bal əsas şərtlərdən biridir.
IELTS Reading Bölməsinin Strukturu və Xüsusiyyətləri
IELTS Reading bölməsi həm Akademik (Academic), həm də Ümumi Təlim (General Training) modullarda mövcuddur və hər ikisi üçün fərqli mətn və tapşırıqlar olur. Lakin əsas format və qaydalar oxşardır.
Ümumi Məlumatlar:
- Cəmi müddət: 60 dəqiqə (10 dəqiqə əlavə vaxt verilmir!)
- Sual sayı: 40
- Passaj sayı: 3 böyük mətn (passage)
- Sual növləri: 12-14 müxtəlif sual tipi
Bütün cavablar birbaşa cavab blankına yazılır və vaxt bitdikdən sonra əlavə vaxt verilmir. Hər düzgün cavab 1 bal sayılır.
Akademik Reading
- 3 məqalə, elmi-populyar və ya akademik mövzularda olur.
- Mənbələr: kitablar, jurnallar, qəzetlər, onlayn məqalələr və s.
- Çox vaxt statistik, qrafik, diaqram və illüstrasiyalı mətnlər daxil edilir.
- Mətnlər real akademik tədqiqatlara, ictimai və təbiət elmlərinə əsaslanır.
General Training Reading
- Birinci hissə gündəlik həyatdan (reklam, elan, broşura), ikinci hissə iş və sosial mövzulardan, üçüncü hissə isə uzun, ümumi mövzulu məqalədən ibarət olur.
- Məqalələr rəsmi olmayan, bəzən məişət və sosial məzmunludur.
IELTS Reading Sual Tipləri və Onların Xüsusiyyətləri
IELTS Reading bölməsində müxtəlif sual növləri olur. Hər tip üçün fərqli yanaşma və strategiya tələb olunur:
1. Multiple Choice (Bir və ya bir neçə doğru cavab seçmək)
Namizədə bir sual və 3-4 cavab variantı verilir. Bəzən bir neçə doğru cavab seçmək tələb olunur.
2. True/False/Not Given (Doğru/Səhv/Məlumat verilmir) və Yes/No/Not Given
Sual mətndə verilən faktların məqalədə olub-olmamasına əsaslanır. “Not Given” hissə ən çox çaşdıranıdır və abituriyentlərə tövsiyə edilir ki, məlumat aydın deyilsə, heç bir ehtimal etmədən “Not Given” seçsinlər.
3. Matching Information (Məlumatı tapıb uyğunlaşdırmaq)
Verilmiş ifadə və ya məlumatları mətndəki doğru paraqraf və ya şəxslə uyğunlaşdırmaq tələb olunur.
4. Matching Headings (Başlıq uyğunlaşdırmaq)
Passajdakı paraqrafları verilmiş başlıqlarla uyğunlaşdırmaq.
5. Matching Features/Names (Xüsusiyyət və ya adları uyğunlaşdırmaq)
Ən çox elmi məqalələrdə istifadə olunur – şəxslərin adları, illər və ya faktların uyğunlaşdırılması tələb olunur.
6. Sentence Completion (Cümlə tamamlanması)
Mətnə əsaslanaraq verilən cümlədə boşluğu tamamlayırsınız. Söz limitinə diqqət yetirmək vacibdir.
7. Summary, Note, Table, Flow-chart Completion
Boşluq olan xülasə, cədvəl, xəritə və ya qrafiki tamamlayırsınız.
8. Diagram Label Completion
Diaqram və ya şəkil üzərində konkret yerləri qeyd edirsiniz.
9. Short Answer Questions (Qısa cavab sualları)
Mətnə əsaslanaraq 1-3 söz və/və ya rəqəm ilə cavab verilir.
IELTS Reading-də Vaxtın İdarə Olunması
60 dəqiqəyə 3 məqalə və 40 sual çox görünə bilər, amma düzgün strategiya ilə bu mümkündür. Ən optimal yanaşma:
- Birinci məqaləyə: 15-18 dəqiqə
- İkinci məqaləyə: 18-20 dəqiqə
- Üçüncü, ən uzun və çətin məqaləyə: 20-25 dəqiqə
- Son 2-3 dəqiqəni cavabları yoxlamaq və boşları doldurmaq üçün ayırmaq
Vaxt bölgüsü oxu sürətiniz və təcrübəniz artdıqca fərqli ola bilər. Əsas məqsəd – heç bir sualı boş qoymamaqdır. Boş suallar imtahanda balların düşməsinə səbəb olur.
IELTS Reading üçün Əsas Strategiyalar
1. Skim və Scan Texnikası
- Skim – Passajı tez göz gəzdirmək, əsas ideyanı və quruluşu anlamaq üçün istifadə olunur. Adətən başlıq, giriş və nəticə cümlələrində əsas ideya əks olunur.
- Scan – Konkret fakt, ad, tarix, rəqəm və xüsusi terminləri tapmaq üçün istifadə olunur. Əvvəlcə sualı oxuyun, sonra mətnin həmin hissəsində həmin informasiyanı axtarın.
2. Sual-Tipinə Yönəlik Hazırlıq
Hər bir sual tipi üçün əvvəlcədən nümunə testləri işləyin. Ən çox çətinlik çəkilən “True/False/Not Given” və “Matching Headings” kimi suallarda açar sözləri tapıb sinonim və parafraz texnikasını təcrübədən keçirin.
3. Söz Bankı və Sinonimlər
IELTS Reading imtahanında müəlliflər çox vaxt sual və cavablarda eyni sözlər deyil, sinonim və oxşar ifadələr işlədir. Bu üslub sizi çaşdırmasın – yeni sözləri və onların sinonimlərini öyrənin, xüsusi söz dəftəri yaradın.
4. Detallara Dəqiqlik
Ən çox edilən səhvlər cümlənin sonuna, “s” şəkilçisinə, rəqəm və xüsusi adlara diqqətsizlikdən qaynaqlanır. Söz limiti (NO MORE THAN TWO WORDS AND/OR A NUMBER) vacibdir, artıq söz səhv cavab sayılır.
5. Boş buraxmamaq
Cavab verə bilmədiyiniz sual olsa, ehtimal verib cavab yazın – IELTS-də yanlış cavab üçün bal çıxılmır.
IELTS Reading-də Balların Qiymətləndirilməsi
Reading bölməsi üzrə 40 suala düzgün cavab verdikdə maksimum 9 bal (band score) toplamaq olur. Ballar doğru cavab sayına əsasən aşağıdakı kimi müəyyən edilir (təxmini):
| Düzgün cavab sayı | Band Score (Akademik/General Training) |
|---|---|
| 39-40 | 9 |
| 37-38 | 8.5 |
| 35-36 | 8 |
| 33-34 | 7.5 |
| 30-32 | 7 |
| 27-29 | 6.5 |
| 23-26 | 6 |
| 19-22 | 5.5 |
| 15-18 | 5 |
Qeyd: Ballar Academic və General Training üçün bir qədər fərqlənə bilər. General Training-də cavablar adətən nisbətən asan olur.
IELTS Reading-də Ən Çox Edilən Səhvlər
- Mətni əvvəldən sona qədər oxumağa çalışmaq – vaxt itkisinə səbəb olur. İlk növbədə suallara baxın, sonra məqalədə aid hissəni tapın.
- Sinonim və parafrazları tanımamaq – müəllifin və sualın eyni mənanı fərqli formada verdiyini anlamamaq.
- Söz limitinə əməl etməmək – bir sualda “NO MORE THAN TWO WORDS” deyirsə, yalnız iki söz yazmaq olar.
- Fikir yürüdərək “Not Given” suallarını səhv etmək – yalnız mətndə olan informasiya əsas götürülür.
- İmla və qrammatika səhvləri – yanlış yazılış cavabın səhv sayılmasına səbəb olur.
IELTS Reading-ə Hazırlıq üçün Resurslar və Azərbaycanda Mövcud İmkanlar
Kitab və test resursları
- Cambridge IELTS seriyası (Kitablar 1-dən 18-ə qədər, həqiqi imtahan nümunələri ilə)
- Official IELTS Practice Materials
- Barron’s IELTS Practice Tests
- The Official Cambridge Guide to IELTS
- Road to IELTS (online platforma)
Online platformalar
- IELTS Liz – nümunə tapşırıqlar, məsləhət videoları
- IELTS Simon – strategiyalar, gündəlik məqalələr və sual tipləri
- British Council və IDP-nin rəsmi saytı
- IELTS Advantage – Reading dərsləri və izahlar
Kurs və müəllim dəstəyi
- Azərbaycanda British Council və IDP rəsmi IELTS kursları
- Bir çox dil kursları və fərdi müəllimlər intensiv və qrup dərsləri təklif edir
- Təcrübə üçün WhatsApp, Telegram və Facebook qrupları
Gündəlik ingiliscə oxu vərdişləri
- TED, National Geographic, BBC News, The Guardian, Nature, Scientific American və s. kimi saytların məqalələri oxumaq.
- Söz dəftəri yaratmaq, yeni ifadələri kontekstdə öyrənmək
IELTS Reading üçün Praktik Hazırlıq Planı
- Həftəlik məqsəd qoyun: Məsələn, həftədə 3 test tam həll edin, 5 mövzu üzrə söz və ifadələri öyrənin.
- Gündəlik oxuma vərdişi: Hər gün ingilis dilində məqalə oxuyun (istər rəsmi, istər sosial).
- Sual tiplərini ayrıca məşq edin: Hər bir tapşırıq növü üçün xüsusi testlər edin, zəif tərəfləri müəyyən edin.
- Mock test edin: Hər ay real IELTS şəraitində tam bir Reading testi həll edin, vaxtı ölçün.
- Səhvləri analiz edin: Testdən sonra yanlış cavabları tapın, nəyə görə səhv etdiyinizi başa düşün.
- Sinonimlər və parafrazları öyrənin: Hər bir yeni mövzu üzrə əsas ifadələrin sinonimlərini tapın və işlədin.
- Stress və vaxtı idarə etməyi öyrənin: İmtahan simulyasiyasında həyəcanı idarə etməyə diqqət verin.
IELTS Reading Bölməsində Yüksək Bal Toplamaq üçün Sirlər
- Sualı diqqətlə oxuyun, açar sözləri tapın.
- Hər sual üçün müvafiq mətn hissəsini tapıb, diqqətlə oxuyun.
- Cavab verə bilmədiyiniz sualı boş qoymayın – ehtimal edin.
- Çətin və vaxt aparan suallara ilişməyin, ən asanlardan başlayın.
- Başlıq uyğunlaşdırmaq üçün əvvəlcə hər paraqrafın əsas ideyasını tapın.
- Summary və Table Completion üçün əvvəlcə boşluqların ətrafındakı sözlərə diqqət edin.
- True/False/Not Given suallarında yalnız mətnə əsaslanın, ehtimal etməyin.
- İmla və söz limiti qaydalarını pozmayın.
- Çətin sözlərdən qorxmayın, tez-tez sinonimlər və kontekstə diqqət yetirin.
Azərbaycanda IELTS Reading Hazırlığı və Real Təcrübələr
Azərbaycanda IELTS üzrə uğurlu nəticə əldə etmiş tələbələr və gənc mütəxəssislərin təcrübəsi göstərir ki, Reading bölməsinə həftədə ən azı 2-3 tam test həlletmək, gündəlik oxumaq, açar söz texnikası və sinonimləri öyrənmək yüksək bal üçün əsas şərtdir. Uğurlu namizədlər əsasən aşağıdakı addımları tövsiyə edir:
- İlk sınaq testlərində vaxt bölgüsünə diqqət
- Səhv edilən sual tiplərini ayrıca məşq etmək
- Tanınmış kurs və müəllimlərlə fərdi hazırlıq
- İmtahan günü həyəcanı idarə etmək üçün real şəraitdə “mock test”
- IELTS Speaking və Listening üçün də paralel hazırlıq aparmaq
Ən çox verilən suallar
Tam olaraq 60 dəqiqə, əlavə vaxt verilmir.
Akademik moduldakı mətnlər daha elmi və ciddi, General Training isə gündəlik və sosial məzmundadır.
Multiple choice, True/False/Not Given, Matching, Summary Completion, Table Completion, Short Answer və s.
Sualda verilən limiti keçmək olmaz. Məsələn, “NO MORE THAN TWO WORDS AND/OR A NUMBER” yalnız 2 söz və ya rəqəm yazmaq olar.
Çünki mətndə və sualda eyni söz deyil, oxşar ifadə işlədilir.
Xeyr, Reading bölməsində əlavə vaxt yoxdur.
Cambridge IELTS Practice, Official IELTS Guide, IELTS Liz, IELTS Simon, British Council və IDP rəsmi resursları.
Bəli, British Council, IDP və müxtəlif dil kursları, eləcə də fərdi müəllimlər bu sahədə xidmət göstərir.
Xeyr, hər bir sualı ehtimal versəniz də, cavab yazmaq məsləhətdir.
Sürətli oxuma, sual tipini tanımaq, vaxtı düzgün bölmək, sinonimləri öyrənmək və real testləri daim işləmək.
IELTS Reading bölməsi sadəcə sözləri oxumaq yox, başa düşmək, analiz etmək, fakt və fikri ayırd etmək, sinonimləri və parafrazları anlamaq, məhdud zamanda düzgün cavab vermək bacarığı tələb edir. Azərbaycanda təhsil, iş və karyera üçün IELTS Reading yüksək bal toplamaq hər bir abituriyent və gəncin qarşısında duran hədəfdir.
Doğru resurs, praktika və düzgün yanaşma ilə bu məqsədə çatmaq mümkündür. Hər bir uğur motivasiyası, gündəlik çalışmaq və strategiyanı fərdiləşdirməkdən keçir.
