İsa Qəmbər: Həyatı, Təhsili, İctimai, Siyasi Fəaliyyəti

İsa Yunis oğlu Qəmbər Azərbaycan Respublikasının ən tanınmış ictimai-siyasi xadimlərindən biridir. Onun həyatı, siyasi fəaliyyəti və ictimai mövqeyi Azərbaycan müstəqillik tarixinin ən mühüm və çətin dönəmləri ilə üzvü şəkildə bağlıdır. İsa Qəmbər yalnız siyasi partiya rəhbəri deyil, həm də Milli Məclisin sədri, ölkənin siyasi sisteminin yenilənməsində və demokratik dəyərlərin təşəkkülündə əsas rolu olan liderlərdəndir. O, siyasi fəaliyyəti ilə yanaşı, tarixçi və publisist kimi də Azərbaycan cəmiyyətinin fikir tarixində silinməz iz qoyub.

Qəmbərin adı Azərbaycanın yeni dövr demokratik hərəkatı, dövlətçiliyin qurulması, siyasi islahatların aparılması və müxalif düşüncənin formalaşması ilə ayrılmaz şəkildə bağlıdır. Onun fəaliyyəti təkcə siyasi partiya quruculuğu ilə məhdudlaşmır, eyni zamanda, vətəndaş cəmiyyətinin və ictimai fikrin inkişafında, söz azadlığının təminində də mühüm rol oynayır. Qəmbər həm də Milli Strateji Düşüncə Mərkəzinin sədri, Yeni Müsavat qəzetinin təsisçisi, Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin və Demokratik Qüvvələrin Milli Şurasının əsas qurucularından biri kimi tanınır.

İsa Qəmbərin erkən həyatı və təhsili

İsa Yunis oğlu Qəmbər 24 fevral 1957-ci ildə Bakıda anadan olub. Uşaqlıq illərini Azərbaycanın paytaxtında keçirmiş, burada orta məktəbi bitirdikdən sonra Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki Bakı Dövlət Universiteti) Tarix fakültəsinə qəbul olunub. Universiteti fərqlənmə diplomu ilə başa vurub və bir müddət elmi-tədqiqat işləri ilə məşğul olub. O, tarix üzrə dərin biliklərə malikdir və bu sahədə yazdığı məqalələr, apardığı tədqiqatlar onun elmi fəaliyyətinin göstəricisidir.

İlk ictimai və siyasi fəaliyyəti

1980-ci illərin sonları Azərbaycanın ictimai-siyasi həyatında böyük dəyişikliklərin başlandığı dövr idi. SSRİ-də “Qlasnost” və “Perestroyka” prosesləri fonunda Azərbaycan cəmiyyətində də milli oyanış və yenidənqurma meylləri gücləndi. İsa Qəmbər bu dövrdə Azərbaycanın yeni nəsil ziyalılarından biri kimi fərqlənirdi.

1987-ci ildə “Yeni Müsavat” qəzetinin təsisçilərindən oldu və bu qəzet sonradan ölkənin əsas müstəqil informasiya mənbələrindən birinə çevrildi. Qəmbərin publisistik fəaliyyəti, analitik yazıları, dövrün aktual problemlərinə reaksiyaları cəmiyyətin diqqətini cəlb edirdi. O, siyasi proseslərə aktiv müdaxilə edən və demokratik islahatların tərəfdarı kimi çıxış edən liderlərdən biri oldu.

Azərbaycan Xalq Cəbhəsi və siyasi mübarizə illəri

1989-cu ildə Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin (AXCP) yaradılması ilə ölkədə müstəqillik uğrunda mübarizənin yeni mərhələsi başladı. İsa Qəmbər AXCP-nin qurucu üzvlərindən biri və təşkilatın İdarə Heyətinin üzvü oldu. Bu dövrdə o, milli hərəkatın fəal təşkilatçısı, vətəndaş cəmiyyətinin formalaşması və xalqın siyasi fəallığının artmasında aparıcı rol oynadı. AXCP-nin fəaliyyəti ilə Qəmbər təkcə siyasi lider kimi deyil, həm də ictimai tribuna sahibi, kütləvi aksiyaların və mitinqlərin önündə duran bir şəxsiyyət kimi tanındı.

Sovet və müstəqil Azərbaycan parlamentində fəaliyyət

İsa Qəmbər Azərbaycan SSR Ali Sovetinin XII çağırış deputatı seçildi və 1991-ci ildə Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin Milli Şurasının üzvü oldu. Bu dövr Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin bərpa olunduğu, siyasi və hüquqi sisteminin formalaşdığı, yeni dövlət institutlarının yarandığı mürəkkəb və həssas mərhələ idi.

Qəmbər parlament fəaliyyətində aktiv iştirak etdi, dövlət müstəqilliyi, demokratik islahatlar, insan hüquqları, siyasi plüralizm və hüquqi dövlətin qurulması istiqamətində mühüm təşəbbüslərlə çıxış etdi. O, qanunvericilik sahəsində bir sıra mühüm layihələrin müəllifi və təşəbbüskarlarından biri olmuşdur.

Ali Sovet sədrliyi və prezident səlahiyyətlərinin icrası

Azərbaycan tarixində ən ağır dönəmlərdən biri 1992–1993-cü illərə təsadüf edir. 1992-ci ilin mayında İsa Qəmbər Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin sədri seçildi və çox keçmədən – 17 may 1992-ci ildən 16 iyun 1992-ci ilədək – prezident səlahiyyətlərini də icra etmiş oldu. Bu dövr Qarabağda müharibənin şiddətlənməsi, daxili siyasi böhranlar, dövlətçiliyin və suverenliyin ciddi təhlükə qarşısında olduğu bir zamana təsadüf edirdi.

Qəmbər bu çətin dövrdə dövlətin ali rəhbəri kimi ölkənin siyasi sabitliyinin qorunmasına, müstəqilliyin möhkəmləndirilməsinə, hüquqi islahatların davam etdirilməsinə çalışdı. Onun fəaliyyəti çətin qərarlar, siyasi kompromislər və geniş ictimai təzyiqlər fonunda baş verdi. Qısa müddətli prezidentlik dövrü, ölkənin gələcək siyasi inkişafında iz qoymuş qərar və təşəbbüslərlə yadda qaldı.

Müsavat Partiyası və müxalifət liderliyi

İsa Qəmbər 1992-ci ildə Müsavat Partiyasının sədri seçildi və partiyanın əsas ideoloji və təşkilati xəttini müəyyənləşdirdi. Onun rəhbərliyi dövründə Müsavat Partiyası Azərbaycanda əsas müxalifət qüvvələrindən birinə çevrildi, müxtəlif seçki bloklarının, demokratik koalisiyaların və siyasi platformaların təşəbbüskarlarından oldu.

O, “Bizim Azərbaycan” (2003–2005), “Azadlıq” (2005–2006), AXCP-Müsavat seçki bloku (2010) və Demokratik Qüvvələrin Milli Şurası (2013–2014) kimi siyasi birliklərin yaradıcılarından biri olmuş, ölkədə demokratik dəyərlərin və azad seçki ənənələrinin inkişafına çalışmışdır.

Milli Strateji Düşüncə Mərkəzi və publisistika fəaliyyəti

İsa Qəmbər siyasətçi olmaqla yanaşı, ictimai düşüncənin formalaşmasında, analitik fikir və ictimai müzakirələrin təşkilində də mühüm rol oynayıb. O, Milli Strateji Düşüncə Mərkəzinin sədri kimi Azərbaycan cəmiyyətinin qarşısında duran çağırışlar, geosiyasi təhlükələr, islahatlar və ölkənin gələcəyi barədə strateji araşdırmalar və təhlillər aparır.

Qəmbər həm də “Yeni Müsavat” qəzetinin təsisçilərindən biri və uzun müddət onun rəhbəri olub. Onun publisistik məqalələri, çıxışları və müsahibələri cəmiyyətin ictimai-siyasi həyatında mühüm rol oynayıb və aktual mövzular ətrafında sağlam diskussiya mühiti yaradıb.

Şəxsi keyfiyyətləri və ictimai mövqeyi

İsa Qəmbər səmimiliyi, intellekti, prinsipiallığı, liderlik keyfiyyətləri, demokratik dəyərlərə sadiqliyi ilə seçilən ictimai-siyasi fiqurdur. Onun fəaliyyəti və həyat yolu gənc nəslin vətənpərvərlik, azadlıq, insan haqları, siyasi mədəniyyət və milli birliyin təşviqində nümunə rolunu oynayır. Qəmbərin adı həm siyasi opponentləri, həm də tərəfdarları üçün dürüstlük, əqidə və sözə sədaqət simvoludur.

Müasir dövrdə rolu və fəaliyyəti

Hazırda İsa Qəmbər Milli Strateji Düşüncə Mərkəzinin sədri və Müsavat Partiyasının yenidən (2024-cü ildən) seçilmiş sədridir. O, siyasi fəaliyyətlə yanaşı, vətəndaş cəmiyyətinin güclənməsi, demokratik islahatlar, insan hüquqları və ölkənin gələcəyinə dair aktual problemlərin həllində aktiv ictimai mövqe sərgiləməkdədir. Qəmbərin ideyaları və fəaliyyəti Azərbaycan siyasi tarixində demokratik ənənənin qorunması və inkişafı üçün əhəmiyyətli məqam kimi qalır.

İsa Yunis oğlu Qəmbər Azərbaycan siyasi tarixinin ən önəmli, prinsipial və xalq arasında hörmət qazanan ictimai-siyasi xadimlərindən biridir. Onun həyat və fəaliyyət yolu ölkənin müstəqilliyi, demokratik dövlət quruculuğu, azad cəmiyyət və siyasi mədəniyyətin formalaşmasında böyük rol oynayıb. Qəmbərin təşəbbüsləri, liderlik xüsusiyyətləri və intelektual irsi Azərbaycanın ictimai düşüncəsinin və siyasi ənənəsinin inkişafında mühüm mərhələdir. O, həm siyasi fəaliyyət, həm də publisistik irsi ilə Azərbaycanın çağdaş tarixində unudulmaz iz qoyub.

Ən Çox Verilən Suallar