İşsizlik Haqqında Arayış: Mahiyyəti, Əldə Etmə Qaydası 

Müasir dövrdə sosial rifahın və iqtisadi təhlükəsizliyin təmin olunması üçün dövlət tərəfindən müxtəlif vasitələr tətbiq edilir. Bunlardan biri də vətəndaşların işsizlik statusunu rəsmi şəkildə tanıyan və təsdiqləyən “işsizlik haqqında arayış”sənədidir. Bu sənəd təkcə bir kağız parçası deyil, o, həm hüquqi, həm də sosial baxımdan vətəndaşın işsizliyini rəsmiləşdirən mühüm sənəddir. İşsizlik haqqında arayışın alınması bir çox hüquqlardan – o cümlədən işsizlik müavinəti, dövlət proqramları, sosial yardım, güzəştli kredit və məşğulluq tədbirlərindən faydalanmaq üçün əsas şərtlərdən biridir. Əgər bir şəxs iş yerini itiribsə və gəlirsiz qalıbsa, o zaman hüquqi baxımdan “işsiz” kimi tanınmaq üçün bu statusu rəsmiləşdirməli və işsizlik haqqında arayış almalıdır. Bu sənəd olmadan dövlətin təqdim etdiyi hüquqi və sosial dəstək mexanizmlərindən istifadə etmək mümkün olmur.

İşsizlik haqqında arayış nədir?

İşsizlik haqqında arayış — rəsmi olaraq işsiz hesab edilən şəxslərə Dövlət Məşğulluq Agentliyi və ya onun yerli struktur bölmələri tərəfindən verilən rəsmi sənəddir. Bu sənəd həmin şəxsin hal-hazırda hər hansı iş yerində çalışmadığını, əmək münasibətlərində olmadığını və işsiz statusuna malik olduğunu təsdiqləyir.

Bu arayış:

• Vətəndaşın işsiz statusunu rəsmi şəkildə tanıdır
• İşsizlik müavinəti və digər sosial dəstəklər üçün əsas hüquqi sənəddir
• Müxtəlif dövlət və bank prosedurlarında tələb olunur
• İşəgötürənlər və dövlət orqanları tərəfindən rəsmi sənəd kimi qəbul olunur

Arayışın hüquqi əsasları

İşsizlik haqqında arayışın verilməsi aşağıdakı normativ hüquqi aktlara əsaslanır:

• “Məşğulluq haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu
• Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsi
• “İşsizlikdən sığorta haqqında” Qanun
• Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin müvafiq qərar və təlimatları
• Nazirlər Kabinetinin normativ sənədləri

Bu qanunlar işsizlik statusunun verilməsi, arayışların forması, istifadəsi və hüquqi qüvvəsi ilə bağlı dəqiq mexanizmlər müəyyən edir.

Kimlər işsizlik haqqında arayış ala bilər?

İşsizlik arayışını yalnız işsiz statusu almış şəxslər əldə edə bilərlər. Bunun üçün şəxs aşağıdakı meyarlara cavab verməlidir:

• Əmək qabiliyyətli yaşda olmalıdır
• Əmək müqaviləsi ilə rəsmi olaraq çalışmamalıdır
• Pensiyaçı və ya təqaüdçü olmamalıdır
• Tələbə və ya tam gün təhsil alan olmamalıdır
• Sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olmamalıdır
• Hal-hazırda dövlət və ya özəl sektorda gəlir gətirən işlə məşğul olmamalıdır

Bu şərtlərə cavab verən şəxs Dövlət Məşğulluq Agentliyinə müraciət edərək rəsmi şəkildə “işsiz” statusu ala bilər. Bu status alındıqdan sonra isə işsizlik haqqında arayış verilir.

İşsizlik statusu necə alınır?

İşsizlik haqqında arayış almaq üçün ilk addım işsiz statusunun rəsmiləşdirilməsidir. Bu proses aşağıdakı kimi həyata keçirilir:

• Müraciət etmək:
  • Şəxs yaşadığı rayona uyğun Dövlət Məşğulluq Agentliyinə və ya e-sosial.az platformasına müraciət edir.
• Tələb olunan sənədlər:
  • Şəxsiyyət vəsiqəsi (ASAN Login ilə də e-forma mümkündür)
  • Təhsil haqqında sənəd
  • Əmək kitabçası və ya elektron əmək müqaviləsi
  • Əvvəlki iş yerindən azad olunma səbəbi haqqında arayış (əgər varsa)
• Yoxlama və qərar:
  • Məşğulluq orqanı təqdim edilən sənədləri yoxlayır
  • Əgər şəxs tələblərə cavab verirsə, 10 iş günü ərzində ona işsiz statusu verilir
• Arayışın verilməsi:
  • Status verildikdən sonra şəxsə işsizlik haqqında arayış təqdim olunur (elektron və ya kağız daşıyıcıda)

Arayış necə və haradan əldə olunur?

İşsizlik haqqında arayış iki formada əldə edilə bilər:

Əldə şəxsən müraciətlə:

• Yaşadığınız yer üzrə Məşğulluq Mərkəzinə gedərək sənədləri təqdim etdikdən sonra arayış almaq mümkündür.

Elektron formada (onlayn):

• www.e-sosial.az platformasında ASAN Login ilə daxil olduqdan sonra “Məşğulluq” bölməsində arayış sifariş etmək və yükləmək mümkündür.

Elektron arayış PDF formatında çıxarılır və rəsmi hüquqi qüvvəyə malikdir. Bu sənəd e-imza ilə təsdiqləndiyi üçün kağız formasına ehtiyac qalmır.

Arayışın istifadə sahələri

İşsizlik haqqında arayış aşağıdakı sahələrdə tələb oluna bilər:

• İşsizlik müavinəti və sığorta ödənişi almaq
• Sosial yardım və ünvanlı yardım üçün müraciət
• Əlavə təhsil və ya peşə hazırlığı kurslarına qəbul
• Özünüməşğulluq proqramlarına müraciət
• Banklara sosial vəziyyəti sübut etmək üçün
• Məhkəmə və hüquq-mühafizə orqanlarında sosial statusun əsaslandırılması
• Kirayə, ipoteka və digər sosial layihələrdə iştirak

Bu arayış bəzən işəgötürənlər tərəfindən də tələb oluna bilər, xüsusən dövlət kvotalı iş yerlərində.

Arayışın müddəti

İşsizlik haqqında arayış vaxtı məhdud sənəddir. Əksər hallarda onun etibarlılıq müddəti 30 gün olaraq qəbul edilir. Yəni:

• Arayış verildikdən sonra 1 ay ərzində istifadə olunmalıdır
• Əgər həmin müddətdə istifadə olunmayıbsa və yeni məqsəd üçün tələb olunursa, yenidən sifariş edilməlidir

Qeyd: e-sosial.az portalı vasitəsilə istənilən zaman yeni arayış sifariş etmək mümkündür

Arayışın ləğvi və ya etibarsız sayılması

Aşağıdakı hallarda verilmiş arayış etibarsız hesab edilir:

• Şəxs arayış verildikdən sonra işə düzəlibsə
• Sənədlər saxta məlumat əsasında təqdim edilibsə
• Əmək müqaviləsi bağlanıb və məlumat yenilənməyibsə
• Şəxs özü arayışı istifadə etdiyi anda artıq işsiz deyilsə

Belə hallarda arayışdan istifadə hüquqi nəticələr doğura bilər – məsələn, yanlış istifadə edilən sosial yardımın geri qaytarılması tələb oluna bilər.

Arayışla bağlı tez-tez verilən suallar

• Arayış pulsuzdurmu? – Bəli, tamamilə pulsuz verilir. Dövlət bu xidmətə görə heç bir ödəniş tələb etmir.
• Bir neçə dəfə arayış almaq mümkündürmü? – Bəli, status aktiv qaldığı müddətcə dəfələrlə yeni arayış almaq olar.
• Elektron arayış hüquqi qüvvəyə malikdirmi? – Bəli, e-imza ilə təsdiqlənmiş elektron sənəd kağız formasının hüquqi ekvivalentidir.
• Arayış nə qədər müddətə verilir? – Status aldıqdan sonra istənilən zaman verilə bilər. Arayışın öz müddəti isə adətən 30 gündür.
• Arayış olmadan müavinət almaq mümkündürmü? – Xeyr. Arayış rəsmi işsiz statusunu sübut edən əsas sənəddir.

İşsizlik haqqında arayış – vətəndaşın sosial rifahını qorumaq və dövlət tərəfindən təqdim olunan hüquq və imkanlardan faydalanmaq üçün əsas sənədlərdən biridir. Bu arayış vasitəsilə vətəndaş işsiz statusunu rəsmi şəkildə təsdiqləyir və buna əsasən maddi yardım, təlim proqramları, məşğulluq dəstəyi, sosial güzəştlər və bir çox hüquqlardan istifadə edə bilir. Onun vaxtında və düzgün şəkildə əldə olunması, sosial təminat sistemindən səmərəli faydalanmaq üçün vacibdir.

İşsiz statusunda olan hər bir vətəndaş bilməlidir ki, dövlət onun yanında olmaq üçün hüquqi və sosial baza yaradıb. Bu imkanlardan yararlanmaq üçün ilk addım – məhz işsizlik haqqında arayış almaqdır.

Ən Çox Verilən Suallar