Kano Ciqoro Yaponiyanın müasir dövrdə idman və təhsil sahəsində ən nüfuzlu simalarından biri kimi tarixə düşüb. O, yalnız bir idmançı və müəllim deyil, həm də bütün dünyada tanınan cüdo idman növünün banisi olaraq qəbul olunur. XIX əsrin sonu və XX əsrin əvvəllərində yaşayıb fəaliyyət göstərən Kano Ciqoro, Yaponiyanın modernləşmə dövründə həm idman mədəniyyətini, həm də təhsil sistemini yeni bir mərhələyə qaldırıb. Onun məqsədi yalnız gənclərə fiziki güc qazandırmaq deyil, eyni zamanda mənəvi dəyərləri aşılayaraq kamil insan yetişdirmək idi. Cüdo onun yaratdığı bir idman növü olmaqla yanaşı, həyat fəlsəfəsini də özündə əks etdirirdi. Bu fəlsəfə qarşılıqlı hörmət, intizam və davamlı inkişaf prinsiplərinə əsaslanırdı. Kano Ciqoro həm də Yaponiyada idmanın məktəb proqramlarına daxil edilməsində mühüm rol oynamışdır. O, öz həyatını elm və idmana həsr edərək bir çox beynəlxalq tədbirlərdə Yaponiyanı təmsil etmişdir. Beynəlxalq Olimpiya Komitəsinin ilk yapon üzvü kimi də tarixə keçmişdir. Onun irsi bu gün də həm idmançılar, həm də təhsilçilər üçün nümunə olaraq qalmaqdadır. Kano Ciqoro cüdonun qlobal arenada yayılmasına və Yaponiyanın idman brendi halına gəlməsinə şərait yaradıb. O, yalnız bir idman müəllimi deyil, həm də milli qürur simvolu hesab olunur.
Kano Ciqoronun erkən həyatı
Kano Ciqoro 28 oktyabr 1860-cı ildə Yaponiyanın Hyogo prefekturasında anadan olub. Gənclik illərində fiziki baxımdan zəif olduğu üçün müxtəlif idman növlərinə maraq göstərməyə başlayıb. Onun uşaqlıq illərində qarşılaşdığı çətinliklər, xüsusilə də sağlamlıq problemləri, fiziki gücünü artırmaq üçün yeni yollar axtarmağa sövq edib.
O, gənc yaşlarında Yaponiyanın ənənəvi döyüş sənətlərinə maraq göstərərək cü-jutsu ustalarından dərs almağa başlayıb. Hər bir ustaddan öyrəndiyi fərqli texnika və fəlsəfi yanaşmaları birləşdirərək, özünün xüsusi bir idman sistemini formalaşdırma qərarına gəlib.
Cüdonun yaradılması
Kano Ciqoro 1882-ci ildə Tokio şəhərində “Kodokan” adlı ilk cüdo məktəbini təsis etdi. Burada o, ənənəvi cü-jutsunun texnikalarını daha təhlükəsiz və sistemli şəkildə öyrədən yeni bir metod yaratdı.
Cüdo, yalnız güc tətbiqinə deyil, rəqibin enerjisini istifadə edərək qələbə qazanmağa əsaslanan bir idman növü kimi formalaşdı. Bu sistem, həmçinin zədə riskini minimuma endirərək təhsil müəssisələrində tətbiq üçün əlverişli oldu.
Təhsil sahəsində fəaliyyəti
Kano Ciqoro yalnız idman ustadı deyil, həm də yüksək səviyyəli bir pedaqoq idi. O, Tokio İmperator Universitetində müəllimlik edib və fiziki tərbiyənin məktəb proqramlarına daxil edilməsində əsas təşəbbüskarlardan biri olub.
Onun fikrincə, idman yalnız bədən inkişafı üçün deyil, həm də xarakter formalaşdırmaq üçün mühüm vasitədir. Bu səbəbdən cüdonu sadəcə bir döyüş sənəti kimi deyil, eyni zamanda bir tərbiyə metodu kimi təqdim edib.
Beynəlxalq fəaliyyətləri
Kano Ciqoro Yaponiyanı beynəlxalq idman arenasında tanıtmaq üçün bir çox ölkələrə səfərlər etmişdir. 1909-cu ildə o, Beynəlxalq Olimpiya Komitəsinə üzv seçilərək Asiyanın bu qurumdakı ilk nümayəndəsi oldu.
Bu mövqe ona həm Yaponiyanın idman potensialını dünyaya göstərmək, həm də Olimpiya hərəkatına Asiya perspektivini gətirmək imkanı verdi.
Cüdonun yayılması
Kano Ciqoronun ömrünün son illərində cüdo artıq dünyanın bir çox ölkəsində tanınırdı. Onun tələbələri Avropa, Amerika və Asiyada müxtəlif cüdo məktəbləri açaraq bu idman növünün qlobal yayılmasına töhfə verdilər.
Kodokan məktəbi bu gün də Yaponiyada cüdonun mərkəzi hesab olunur və minlərlə idmançı buradan təhsil alır.
İrsi və mirası
Kano Ciqoro 1938-ci ildə dünyasını dəyişsə də, onun yaratdığı sistem bu gün də milyonlarla insan tərəfindən tətbiq edilir. Cüdo, 1964-cü ildən etibarən Olimpiya Oyunlarının rəsmi idman növü olaraq qəbul edilib.
Onun təhsil və idmana gətirdiyi yeniliklər Yaponiyada hələ də hörmətlə xatırlanır və gənc nəsillərə örnək göstərilir.
Kano Ciqoronun fəlsəfəsi
O, “Ən yaxşı nəticəni qarşılıqlı rifah vasitəsilə əldə etmək” prinsipinə inanırdı. Bu yanaşma, yalnız idmançılar üçün deyil, bütün cəmiyyət üçün tətbiq oluna biləcək bir həyat qaydası idi.
Bu fəlsəfə, qarşılıqlı hörmət, əməkdaşlıq və davamlı inkişafı ön planda tuturdu.
Mükafatlar və tanınmalar
Kano Ciqoro Yaponiyada və beynəlxalq aləmdə çoxsaylı mükafatlara layiq görülüb. Onun adı idman tarixinə qızıl hərflərlə yazılıb.
O, yalnız cüdonun banisi deyil, həm də dünya idman mədəniyyətində mühüm yer tutan bir şəxsiyyət olaraq yadda qalır.
Kano Ciqoro həyatını idman və təhsilə həsr edərək nəsillərə unudulmaz bir miras qoyub. Onun yaratdığı cüdo sistemi yalnız bir idman növü deyil, həm də mənəvi inkişafın bir vasitəsidir. Yaponiyanın modernləşmə prosesində onun rolu danılmazdır. Beynəlxalq Olimpiya Komitəsindəki fəaliyyəti ilə o, Asiyanın idman dünyasında mövqeyini gücləndirib. Cüdonun dünyada tanıdılması üçün göstərdiyi səylər bu gün də öz bəhrəsini verir. Onun pedaqoji yanaşması idman və təhsil sahəsində yeniliklərin əsasını qoyub. Kano Ciqoronun prinsipləri idmançılar üçün əxlaq kodeksi kimi qəbul olunur. O, həyatında qarşılıqlı hörmət və əməkdaşlığı hər zaman ön planda tutub. Yaratdığı sistem sayəsində milyonlarla insan idmanın yalnız güc deyil, həm də düşüncə işi olduğunu anlayıb. Cüdo bu gün onun ideyalarının canlı sübutudur. Yaponiyanın idman tarixi onun adı olmadan tam təsvir edilə bilməz.
Ən Çox Verilən Suallar
Kano Ciqoro (1860–1938) Yaponiyanın pedaqoq-alimi və cüdonun banisi kimi tanınır. O, ənənəvi cü-jutsudan təhlükəsiz, sistemli və təlimə uyğun yeni bir məktəb – Kodokan cüdosunu yaratdı. Məqsədi yalnız döyüş texnikası öyrətmək deyil, həm də xarakter tərbiyəsi və ictimai fayda prinsiplərini gənclərə aşılamaq idi. Onun ideyaları sayəsində cüdo Yaponiyadan dünyaya yayıldı və qlobal idman hərəkatına çevrildi.
Kano Ciqoro 28 oktyabr 1860-cı ildə Yaponiyanın Hyogo prefekturasında, Mikage (bugünkü Kobe) ərazisində anadan olub. Uşaqlıqda fiziki cəhətdən zəif olduğu üçün özünü gücləndirəcək metodlar axtarırdı. Bu motivasiya onu gənclik illərində müxtəlif cü-jutsu ustalarından dərs almağa yönəltdi. Sonradan öyrəndiyi texnika və prinsipləri elmi-pedaqoji yanaşma ilə birləşdirərək cüdonu formalaşdırdı.
Kano 1882-ci ildə Tokioda Kodokan adlı məktəbi təsis etdi və burada cüdonu sistemləşdirdi. O, təhlükəsiz yıxılma, idarə olunan atış və boğma/çəngəl kimi elementləri qaydalar çərçivəsində tədrisə uyğunlaşdırdı. Məqsəd zədə riskini azaltmaq, rasional hərəkəti və nəzarəti önə çəkmək idi. Bu yanaşma cüdonu məktəblər və universitetlər üçün uyğun fiziki tərbiyə fənninə çevirdi.
Kano iki əsas prinsip formalaşdırdı: “Seiryoku Zenyo” (enerjinin ən səmərəli istifadəsi) və “Jita Kyoei” (qarşılıqlı rifah və fayda). Birincisi ağıllı, qənaətcil hərəkəti və texniki səmərəliliyi tələb edir. İkincisi isə rəqibə hörmət, əməkdaşlıq və cəmiyyətə fayda ideyasını mərkəzə qoyur. Cüdo dərslərində bu prinsiplər həm praktik məşqdə, həm də davranış standartlarında təcəssüm edilir.
Kano tanınmış pedaqoq idi və Tokio Ali Normal Məktəbinin (bugünkü Tsukuba Universiteti xətti) direktoru kimi çalışdı. O, fiziki tərbiyənin milli təhsil proqramlarına daxil edilməsini fəal şəkildə dəstəklədi. Məktəblərdə idmanın tərbiyəvi funksiyasını vurğuladı və müəllim hazırlığında praktik məşqi zəruri saydı. Onun işi Yaponiyada müasir idman-pedaqogika modelinin formalaşmasına güclü təsir göstərdi.
1909-cu ildə Kano Beynəlxalq Olimpiya Komitəsinə (BOK) seçilən ilk yapon və ilk asiyalı üzv oldu. 1911-ci ildə Yaponiyanın Milli Olimpiya Komitəsinin yaradılmasına öncüllük etdi. O, 1940 Tokio Olimpiya Oyunları üçün erkən təşviqat işlərində də fəal idi, baxmayaraq ki, bu oyunlar sonradan baş tutmadı. Kano Yaponiyanı beynəlxalq idman diplomatiyasına bağlayan əsas fiqurlardan sayılır.
Kano şagirdlərin irəliləyişini obyektivləşdirmək üçün kyū/dan dərəcə sistemini qəbul etdi və qara kəmər məzmununu simvolikləşdirdi. İlk dan dərəcələri 1880-ci illərin əvvəllərində verildi və bu model sonradan bir çox döyüş sənətlərinə yayıldı. O, praktiki məşq üçün möhkəm, yırtılmaya davamlı gi geyimini (judogi) standartlaşdırdı. Rəngli kəmər şkalasının genişləndirilməsi daha sonrakı illərdə müxtəlif müəllimlər tərəfindən populyarlaşdırıldı.
Cüdo ilk dəfə 1964-cü ildə Tokio Olimpiadasında kişi yarışları kimi rəsmi proqramda yer aldı. Qadınların cüdosu 1988-ci ildə Seulda nümayiş idmanı kimi təqdim edildi və 1992 Barselonada tam medal proqramına daxil edildi. Bu dəyişikliklər cüdonun qlobal idman statusunu möhkəmləndirdi. Bu gün cüdo Olimpiya hərəkatının əsas döyüş-idman növlərindən biridir.
Kano Tokio İmperator Universitetində oxuyaraq siyasi iqtisad, ədəbiyyat və fəlsəfə ilə maraqlanmışdı. Xarici dillərə, xüsusilə ingilis dilinə bələdliyi onun pedaqoji və diplomatik fəaliyyətini asanlaşdırdı. O, təhsil idarəçiliyi sahəsində rəhbər vəzifələrdə çalışdı və tədris metodikası üzrə yeniliklər tətbiq etdi. Akademik baxışları cüdonun sırf döyüş texnikası deyil, tərbiyə sistemi kimi qurulmasına şərait yaratdı.
Kano 4 may 1938-ci ildə səfərdən qayıdarkən Hikawa Maru transatlantik laynerində pnevmoniyadan vəfat etdi. O, son günlərinə qədər BOK və təhsil işləri ilə məşğul olurdu. Ölümündən sonra Yaponiyada və xaricdə geniş ehtiramla yad edildi. İrsi Kodokan vasitəsilə və minlərlə müəllimin işi sayəsində yaşamağa davam etdi.
Cüdo atışlar (nage-waza), yerüstü nəzarət və fiksasiyalar (osae-komi), boğmalar (shime-waza) və qolların kilidlənməsi (kansetsu-waza) üzərində qurulur. Yarış qaydaları təhlükəsizliyi önə çəkir və düzgün yıxılma texnikası (ukemi) erkən mərhələdə öyrədilir. Tərbiyəvi tərəfdə intizam, nəzakət və komanda ruhu vacibdir; dərslər salamlaşma və etiketlə başlayıb bitir. Beləcə, cüdo həm bədən, həm də xarakter təlimidir.
Kano fiziki tərbiyənin hər kəs üçün əhəmiyyətini vurğulayırdı və qadınların təliminə də maraq göstərirdi. Kodokanda 1920-ci illərin sonundan qadın bölmələri formalaşmağa başladı. O, texnikaların təhlükəsiz adaptasiyasını və mərhələli yükleməni vacib hesab edirdi. Bu istiqamət sonrakı nəsillərin işi ilə genişlənərək qadın cüdosunun beynəlxalq səviyyədə yayılmasına zəmin yaratdı.
Kodokan bu gün də cüdonun qlobal elmi-metodik mərkəzlərindən biridir və müəllim hazırlığında aparıcı rol oynayır. Dünya üzrə federasiyalar onun prinsiplərini təlim proqramlarına əsas kimi daxil edirlər. Məktəblərdə cüdo dərsləri uşaqlara təhlükəsiz hərəkət, özünə nəzarət və qarşılıqlı hörmət kimi dəyərləri aşılayır. Olimpiya səhnəsindəki uğurlar onun qoyduğu təməl ideyaların praktiki təsdiqidir.
Kano qərarlarını elmi arqument və etik prinsiplərlə əsaslandırmağı sevirdi. O, beynəlxalq mühitdə Yaponiyanın mədəniyyətini hörmətlə təqdim edir, eyni zamanda qarşı tərəfin dəyərlərinə açıq yanaşırdı. İdmanı mədəni körpü kimi görür, dialoqun gərginliyi azaltdığını düşünürdü. Bu üslub sayəsində həm ölkə daxilində, həm də xaricdə güvən qazanmışdı.
