Azərbaycan milli mətbəxinin zəngin ənənələri arasında kiftə bozbaş xüsusi yer tutur. Bu yemək həm gündəlik ailə süfrələrinin, həm də bayram və qonaqlıq süfrələrinin sevilən ləzzətidir. Kiftə bozbaş əsrlər boyu nəsildən-nəslə ötürülən, ləzzəti ilə seçilən ənənəvi xörəklərdən biridir. Onun əsas üstünlüyü dadının çox qatlı və dərin olması, həmçinin hər bir regionda, hətta hər bir ailədə özünəməxsus hazırlanma üsulunun olmasıdır. Hər kəsin xatirəsində xüsusi bir ləzzət kimi qalan kiftə bozbaş, həm də ailəvi birlik, bərəkət və bolluq simvolu kimi dəyərləndirilir.
Kiftə bozbaş əsasən iri və şirəli ət köftələri, kartof, noxud və müxtəlif ədviyyatlarla zəngin olan bulyonda hazırlanır. Bu yemək yüksək qida dəyəri, doyumluluğu və uzun müddət toxluq hissi ilə seçilir. Böyük ailə məclislərində, qış aylarında və soyuq havalarda xüsusilə dəyərli olur. Kiftə bozbaşın ləzzəti, onun hazırlanmasında istifadə olunan təzə və keyfiyyətli məhsullardan, eləcə də aşpazın ustalığından asılıdır. Xörəyin hazırlanması ilk baxışdan asan görünə bilər, lakin həqiqətən də mükəmməl kiftə bozbaş bişirmək üçün hər detalı dəqiq yerinə yetirmək lazımdır.
Bu yemək, təkcə qida deyil, eyni zamanda milli mədəniyyətimizin, adət-ənənələrimizin daşıyıcısıdır. Onun bişirilməsi ailənin böyüklərindən uşaqlara keçən bir ənənə, evdə sevinc və istilik mənbəyidir. Müasir dövrdə də kiftə bozbaş öz populyarlığını itirmir, hətta restoran və çayxanalarda da sifariş olunan ən məşhur milli yeməklərdən biri kimi tanınır. Kiftə bozbaşın hazırlanması və süfrəyə verilməsi Azərbaycan xalqının qonaqpərvərliyinin, mətbəx mədəniyyətinin ən gözəl təcəssümüdür.
Kiftə bozbaşın yaranma tarixi və ənənələri
Kiftə bozbaş Azərbaycan mətbəxinin qədim xörəklərindən biri kimi tanınır. Tarixi mənbələrdə bu yeməyin yaranma tarixi barədə fərqli fikirlər var, lakin onun Cənubi Qafqazda, xüsusən də Azərbaycan və İran ərazilərində məşhur olduğu məlumdur.
Ənənəvi olaraq, kiftə bozbaş ailə və qonaq süfrələrində xüsusi günlərdə hazırlanır. Bölgələrə görə bəzi inqrediyentlər və bişirmə texnikası fərqlənsə də, yeməyin əsas prinsipi və ləzzəti dəyişmir.
Kiftə bozbaş üçün əsas inqrediyentlər
Kiftə bozbaşın hazırlanmasında əsas inqrediyentlər mal və ya qoyun əti, noxud, kartof, soğan, düyü və müxtəlif ədviyyatlardır. İri, yumru köftələrin içərisinə adətən quru gavalı və ya noxud qoyulur.
Ədviyyatlar və göyərti yeməyə xüsusi ətir və dad verir. Yemək üçün seçilən məhsulların təzə və keyfiyyətli olması kiftə bozbaşın uğurunun əsas sirridir.
Kiftə bozbaş köftəsinin hazırlanma qaydası
Köftənin əsasını qiymə, soğan, düyü və ədviyyatlar təşkil edir. Ət qiyməsi dəfələrlə çəkilərək və ya döyülərək daha ləzzətli hala gətirilir, soğan və ədviyyatlarla qarışdırılır.
Köftə içərisinə bəzən quru gavalı və ya bişmiş noxud əlavə edilir, hər köftə səliqə ilə yumrulanır. Köftələr bulyona salınmazdan əvvəl bir qədər unla örtülür ki, bişərkən dağılmasın.
Kiftə bozbaş bulyonunun hazırlanması
Bulyonun əsasını mal və ya qoyun sümükləri, soğan və ədviyyatlar təşkil edir. Sümüklər əvvəlcədən yuyulur və qaynadılır, səthində yaranan köpük götürülür.
Bulyona doğranmış kartof, noxud və lazım gələrsə, digər tərəvəzlər əlavə edilir. Bulyonun təmiz və şəffaf olması üçün daim az odda bişirmək tövsiyə olunur.
Kiftə bozbaşın bişirilməsi: mərhələli izah
İlk olaraq, bulyon hazırlanır və bişməsi üçün vaxt verilir. Sonra köftələr diqqətlə bulyona əlavə olunur və bişənədək bir-birinə dəyməməsinə diqqət yetirilir.
Kartof və noxud isə köftələrlə birlikdə bulyonda tam bişirilir. Yeməyin bişməsi zamanı ədviyyat və duz səviyyəsi yoxlanılır və lazım gəldikdə əlavə olunur.
Kiftə bozbaşın süfrəyə verilməsi və təqdimatı
Kiftə bozbaş adətən dərin boşqabda və bulyonla birlikdə süfrəyə verilir. Köftələr bütöv saxlanılır, üzərinə göyərti səpilir və kərə yağı ilə əlavə dad verilir.
Ənənəvi olaraq, yanında təzə çörək, göyərti və soğan təqdim olunur. Bəzən acı bibər və sirkə ilə süfrəyə qoyulur.
Kiftə bozbaşın faydaları və qida dəyəri
Kiftə bozbaş zülalla, vitamin və minerallarla zəngindir, enerji verir və uzun müddət toxluq hissi saxlayır. Noxud, ət və tərəvəzlər orqanizmin əsas ehtiyaclarını qarşılayır.
Yemək həm uşaqlar, həm də böyüklər üçün faydalıdır. Ət və tərəvəzlərin kombinasiyası həm dad, həm də qida dəyəri baxımından balanslı nəticə yaradır.
Kiftə bozbaş resepti: klassik tərkib və miqdarlar (Cədvəl)
| İnqrediyent | Miqdarı | Qeyd |
|---|---|---|
| Mal və ya qoyun əti | 500 qram | Qiymə üçün |
| Noxud | 100 qram | Əvvəlcədən isladılmış |
| Düyü | 50 qram | Köftə üçün |
| Soğan | 2 ədəd | Qiyməyə qatılır |
| Quru gavalı | 5-6 ədəd | Hər köftənin içinə |
| Kartof | 3-4 ədəd | Bulyona |
| Un | 2 xörək qaşığı | Köftələri örtmək üçün |
| Duz və istiot | Zövqə görə | |
| Sarıkök, zirə, qara bibər | Az miqdarda | Ədviyyat kimi |
| Göyərti (cəfəri, şüyüd) | İstəyə görə | Süfrəyə vermək üçün |
Kiftə bozbaş təkcə ləzzətli və doyumlu yemək deyil, həm də Azərbaycan mətbəxinin, ailə ənənələrinin və qonaqpərvərliyin təcəssümüdür. Onun hazırlanmasında diqqət, təmizlik və səmimiyyət əsas yer tutur. Kiftə bozbaşın süfrəyə verilməsi evdə istilik və birlik yaradır, ailə üzvlərini və qonaqları bir araya gətirir. Yeməyin reseptində sadəlik və zəngin dad, qidalandırıcılıq və estetik təqdimat birləşir. Kiftə bozbaş həm böyüklərin, həm də uşaqların sevimli yeməyidir, hər bölgədə, hətta hər evdə fərqli nüanslarla hazırlanır. İsti, doyumlu, ev qoxusu verən bu xörək istənilən mövsümdə süfrənin əsasını təşkil edə bilər. Milli mətbəximizin simvolik yeməklərindən olan kiftə bozbaş uzun illər də Azərbaycan evlərində öz yerini qoruyacaq.
Ən Çox Verilən Suallar
Kiftə bozbaş Azərbaycan mətbəxinə məxsus, qiymədən hazırlanmış iri köftələr, noxud, kartof və bulyonla bişirilən ənənəvi yeməkdir. Xörəyin əsas özəlliyi köftənin içərisinə gavalı və ya noxud qoyulmasıdır. Yemək bulyonda bişirildiyi üçün dadı xüsusi olur. Kiftə bozbaş həm gündəlik, həm də bayram süfrələrinin bəzəyidir.
Ənənəvi olaraq kiftə bozbaş mal və ya qoyun əti ilə hazırlanır. Qiymə əti dəfələrlə çəkilərək və ya döyülərək hazırlanır, bu, köftənin yumşaq və ləzzətli olmasını təmin edir. Bəzi bölgələrdə hər iki ət növündən də istifadə edilir. Ət seçimi dadın əsas açarıdır.
Köftələrin içərisinə adətən quru gavalı və ya əvvəlcədən bişmiş noxud qoyulur. Bəzən içlik kimi qoz və ya xüsusi ədviyyatlar da istifadə olunur. İçliyin məqsədi köftəyə əlavə dad və şirəlik verməkdir. Bu ənənə yeməyə xüsusi rəng qatır.
Noxud əvvəlcədən isladılaraq daha tez bişir və bulyonda tam yumşaq olur. Həmçinin, isladılmış noxudun dadı və qida dəyəri artır. Quru noxud birbaşa xörəyə əlavə olunsa, uzun müddət bərk qala bilər. İsladılmış noxud yeməyin dadını və keyfiyyətini artırır.
Kiftə bozbaşda əsasən duz, qara bibər, istiot, sarıkök və zirə istifadə olunur. Bəzi hallarda zövqə görə digər ədviyyatlar da əlavə edilir. Ədviyyatların doğru nisbətdə olması yeməyin ləzzətinə birbaşa təsir edir. Dadlı kiftə bozbaş üçün ədviyyat balansı önəmlidir.
Kiftə bozbaş adətən dərin boşqabda, bulyon və bütöv köftələrlə təqdim olunur. Üzərinə göyərti və kərə yağı əlavə etmək adətdir. Yanında təzə çörək, soğan və göyərti ilə süfrəyə verilir. Hər qonaq öz köftəsini bütöv şəkildə alır.
Kiftə bozbaş yüksək zülal, vitamin və mineral mənbəyidir. Ət, noxud və tərəvəzlər bir araya gəldiyindən orqanizmin əsas ehtiyaclarını qarşılayır. Doyumludur və uzun müddət toxluq hissi saxlayır. Xüsusilə qış aylarında enerji və istilik verir.
Əsas sirr köftənin yaxşı yoğrulması, ət və düyünün yaxşı qarışdırılmasıdır. Köftələr bulyona atıldıqda dağılmamalıdır, ona görə əvvəlcədən unlanır. Bulyonun şəffaf və dadlı olması üçün köpük tez-tez yığılır və az odda bişirilir. Ədviyyat balansı və təqdimat da vacibdir.
Kiftə bozbaş Azərbaycanda, xüsusilə Gəncə, Naxçıvan, Şirvan, Qarabağ və Bakı bölgələrində geniş yayılmışdır. Hər bölgədə reseptdə kiçik fərqlər ola bilər. Bəzi bölgələrdə göyərti və əlavə ədviyyatlarla zənginləşdirilir. Ənənəvi olaraq isə bütün ölkədə sevilir.
Əgər mal və ya qoyun əti yoxdursa, toyuq əti və ya başqa qiymə ilə də bişirmək olar. Noxud yerinə bəzən mərcimək və ya əlavə tərəvəz istifadə edilir. Gavalı əvəzinə digər quru meyvələr də qatmaq mümkündür. Reseptdə dəyişiklik etmək zövqə bağlıdır.
