Müasir dövrdə öz işini qurmaq istəyənlərin və sahibkar kimi fəaliyyət göstərmək arzusunda olanların qarşısında müxtəlif hüquqi formalar dayanır. Azərbaycanda bu formaların ən çox yayılmışı və əlverişlisi isə Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyət (MMC) və ya beynəlxalq adlandırmada Limited Liability Company (LLC) hesab olunur. MMC biznesin hüquqi əsaslarını qoruyan, təsisçisinin və ya təsisçilərin şəxsi əmlakını qorumağa imkan verən, çevik idarəetmə və rahat vergitutma imkanları təqdim edən bir hüquqi şəxs formasıdır. MMC həm fərdi sahibkarlardan, həm də səhmdar cəmiyyətlərdən fərqli olaraq, daha çox azadlıq və səmərəlilik təqdim edir, bu səbəbdən Azərbaycanda və bütün dünyada populyarlığını qoruyur.
MMC-nin Hüquqi Məna və Tərifi
Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyət anlayışı ilk növbədə təsisçinin və ya təsisçilərin cəmiyyətin öhdəliklərinə görə yalnız qoyduqları pay qədər məsuliyyət daşımasını nəzərdə tutur. Bu o deməkdir ki, MMC-lə bağlı hər hansı maliyyə və ya hüquqi problem yaranarsa, təsisçinin şəxsi əmlakı və şəxsi hesabları dövlət və ya digər kreditorlar tərəfindən müsadirə oluna bilməz. Cəmiyyətin borcları və öhdəlikləri yalnız onun aktivləri ilə təmin edilir. Bu model biznes üçün riskləri minimuma endirir və sahibkarı daha sərbəst şəkildə innovasiyalara, yeni layihələrə cəlb edir. Qanunvericiliyə görə MMC hüquqi şəxsdir, yəni müstəqil fəaliyyət göstərir, müqavilə bağlaya, bank hesabı aça, işçi qəbul edə və digər hüquqlardan istifadə edə bilər.
MMC-nin Əsas Xüsusiyyətləri
MMC-nin strukturu və idarəetməsi kifayət qədər sadə və elastikdir. Burada əsas məqamlar aşağıdakılardır:
Təsisçilərin Sayı
MMC-ni bir nəfər də təsis edə bilər, bir neçə nəfər də. Bəzən kiçik ailə biznesləri, bəzən isə iri şirkətlərin filialları MMC kimi qeydiyyatdan keçir. Bu, fərdi sahibkarlıqdan və səhmdar cəmiyyətlərdən əsas fərqdir, çünki MMC-də təsisçi sayı və pay bölgüsü sərbəstdir.
Nizamnamə Kapitalı
Azərbaycanda MMC yaradarkən dövlət tərəfindən minimal kapital tələbi qoyulmur. Yəni, istənilən məbləğdə nizamnamə kapitalı elan etmək mümkündür. Ancaq bu kapitalın miqdarı şirkətin fəaliyyət sahəsinə və qarşıya qoyulan məqsədlərə uyğun seçilməlidir. Bəzi hallarda, banklarda və ya tenderlərdə iştirak üçün müəyyən minimum kapital tələb oluna bilər.
Hüquqi Ünvan və Sənədləşmə
MMC qeydiyyatdan keçmək üçün hüquqi ünvan göstərməlidir. Bu ünvan faktiki fəaliyyət məkanı, ofis və ya kirayə edilmiş hər hansı bir obyekt ola bilər. Hüquqi ünvan şirkətin bütün sənədlərində, müqavilələrində və vergi orqanlarında qeyd edilir.
Vergi Rejimi
MMC-lər Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsinə əsasən fəaliyyət göstərir və bəyannamə təqdim etməyə, vergi ödənişi etməyə borcludur. MMC-lər üçün sadələşdirilmiş və ya ümumi vergi rejimi tətbiq oluna bilər. Sahibkar özü seçə bilər ki, hansı vergi rejimi onun biznesinə daha sərfəlidir.
MMC-nin Yaradılması Proseduru
MMC-nin yaradılması üçün müəyyən ardıcıl addımlar atmaq lazımdır. Bu prosedur şəffaf və texnoloji baxımdan artıq çox sadələşdirilib:
1. Təsisçilərin Qərarının Qəbul Edilməsi:
Əvvəlcə MMC-nin kimlər tərəfindən təsis ediləcəyi, iştirak paylarının necə bölüşdürüləcəyi və rəhbərliyin kimə həvalə ediləcəyi dəqiq müəyyən olunur. Bütün təsisçilər arasında yazılı razılaşma əldə olunur.
2. Nizamnamənin Hazırlanması:
MMC-nin iş prinsipləri, idarəetmə orqanları, kapitalın bölüşdürülməsi və digər vacib məsələlər əksini tapan əsas sənəd hazırlanır. Nizamnamə MMC-nin “daxili konstitusiyası” hesab oluna bilər.
3. Sənədlərin Toplanması və Qeydiyyata Təqdim Edilməsi:
Təsis qərarı, nizamnamə, təsisçilərin şəxsiyyətini təsdiq edən sənədlər, hüquqi ünvan barədə arayış və digər lazım olan sənədlər hazırlandıqdan sonra elektron və ya kağız daşıyıcıda Vergilər Nazirliyinin qeydiyyat orqanına təqdim olunur.
4. Qeydiyyat və Vergi Uçotu:
Tələb olunan sənədlər yoxlandıqdan və təsdiqləndikdən sonra MMC hüquqi şəxs kimi qeydiyyata alınır və VÖEN (vergi ödəyicisinin eyniləşdirmə nömrəsi) verilir. Şirkət artıq rəsmi fəaliyyətə başlaya, müqavilələr bağlaya, bank hesabı aça bilər.
MMC-nin Üstünlükləri
MMC hüquqi forma olaraq sahibkara bir sıra üstünlüklər təqdim edir. Ən başlıcası – məhdud məsuliyyət prinsipi ilə şəxsi əmlakın qorunmasıdır. Yəni, biznesdə uğursuzluq və ya borc yaranarsa, sahibkar şəxsi mal-mülkü ilə deyil, yalnız qoyduğu kapital qədər cavabdehlik daşıyır.
Bundan əlavə:
- İdarəetmədə çeviklik: MMC-nin strukturu istənilən vaxt dəyişdirilə, yeni təsisçi əlavə oluna və ya çıxarıla bilər.
- Vergidə üstünlüklər: MMC-lər üçün bir neçə vergi variantı mövcuddur və sahibkar işin həcminə görə uyğun rejimi seçə bilər.
- Etibarlılıq və nüfuz: MMC statusu həm banklar, həm də tərəfdaşlar üçün etibarlı və ciddi işgüzar yanaşmanın göstəricisidir.
- Təsisçilərin rahat dəyişməsi: Pay bölgüsü və təsisçi dəyişikliyi çətinlik yaratmır.
MMC-nin Mənfi Cəhətləri və Mümkün Risklər
Hər bir hüquqi forma kimi MMC-nin də bəzi mənfi tərəfləri var:
- Müəyyən bürokratik tələblər: Hesabatlılıq, illik bəyannamələrin təqdim edilməsi və digər inzibati prosedurlar sahibkar üçün əlavə vaxt və məsrəf tələb edə bilər.
- Rəsmi xərclər: MMC qeydiyyatı, vergi və sosial ödənişlər, bank hesabı açılması və digər rəsmi addımlar müəyyən maliyyə yükü yaradır.
- Nizamnamə kapitalı və pay bölgüsündə mübahisələr: Təsisçilər arasında anlaşılmazlıq olarsa, MMC-nin idarəedilməsi və gələcək fəaliyyəti üçün problem yaşana bilər.
MMC və Digər Hüquqi Formanın Fərqləri
MMC-ni digər təşkilati-hüquqi formalardan fərqləndirən əsas məqamlar bunlardır:
- Fərdi sahibkarlıqda sahibkar tam məsuliyyət daşıyır, MMC-də isə yalnız pay qədər.
- Səhmdar cəmiyyətdə səhmlər açıq və ya qapalı şəkildə satıla bilər, MMC-də isə paylar təsisçilər arasında bölüşdürülür və adətən açıq bazarda satılmır.
- MMC-də idarəetmə və qərar qəbulu daha çevikdir, səhmdar cəmiyyətlərdə isə daha çox toplantı və prosedura ehtiyac var.
Azərbaycanda MMC-nin Populyarlığı və Qanunvericilik
Son illər Azərbaycanda sahibkarlığın inkişafı, investisiyaların cəlb olunması və biznes mühitinin təkmilləşdirilməsi istiqamətində ciddi addımlar atılıb. MMC-lərin qeydiyyatı prosesi sadələşdirilib, bir pəncərə sistemi tətbiq olunub. Xarici investorlar da asanlıqla MMC yarada, ölkənin müxtəlif iqtisadi sahələrində sərbəst fəaliyyət göstərə bilirlər.
MMC-nin Fəaliyyət Sahələri
Azərbaycanda MMC istənilən biznes sahəsində, o cümlədən ticarət, xidmət, sənaye, logistika, informasiya texnologiyaları, kənd təsərrüfatı və digər istiqamətlərdə fəaliyyət göstərə bilər. MMC-lər startaplardan tutmuş böyük şirkətlərə qədər geniş spektrdə tətbiq olunur. Dövlət layihələrində, tenderlərdə iştirak üçün də MMC hüquqi forması tələb oluna bilər.
MMC-nin Ləğvi və Yenidən Qurulması
Biznes fəaliyyəti nəticə vermədikdə və ya təsisçilər arasında razılaşma olmadıqda, MMC ləğv oluna və ya yenidən təşkil edilə bilər. Ləğvetmə prosesi üçün müvafiq dövlət orqanlarına müraciət edilməli, bütün vergi və digər öhdəliklər yerinə yetirilməli, kreditorların hüquqları qorunmalıdır. Yenidən qurulma isə əsasən təsisçi tərkibində, kapitalda və ya fəaliyyət istiqamətində dəyişikliklərlə müşayiət olunur.
Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyət – Azərbaycanda sahibkarlıq üçün ən əlverişli, çevik və etibarlı hüquqi formadır. MMC yaratmaq istər fərdi, istərsə də kollektiv təşəbbüslə mümkündür və həm hüquqi, həm də vergi baxımından sahibkara maksimum rahatlıq verir. İstənilən biznes ideyanız varsa, hüquqi riskləri və bürokratik detalları minimuma endirmək üçün MMC forması sizin üçün optimal seçim ola bilər. Eyni zamanda, rəsmi prosedurları və vergi öhdəliklərini vaxtında və düzgün şəkildə yerinə yetirmək uğurlu biznesin əsasını təşkil edir.
Ən Çox Verilən Suallar
Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyət (MMC) sahibkarlıq fəaliyyəti üçün yaradılan hüquqi şəxsdir. Əsas üstünlüyü ondan ibarətdir ki, təsisçilər yalnız qoyduqları pay qədər məsuliyyət daşıyırlar. MMC çevik idarəetmə, hüquqi və maliyyə təhlükəsizliyi, eləcə də vergi rejimində seçim azadlığı təqdim edir.
MMC yaratmaq üçün təsis qərarı, nizamnamə, təsisçilərin şəxsiyyətini təsdiq edən sənədlər, hüquqi ünvan haqqında arayış və tələb olunan digər rəsmi sənədlər hazırlanıb təqdim olunmalıdır.
Qeydiyyat prosesi tam elektron şəkildə aparıldıqda, adətən bir neçə iş günü ərzində tamamlanır. Bütün sənədlər qaydasında olarsa, qeydiyyat daha tez yekunlaşa bilər.
Hazırda Azərbaycanda MMC yaratmaq üçün minimal kapital tələbi yoxdur. Lakin biznes sahəsinə və fəaliyyət məqsədinə görə müəyyən məbləğdə kapital müəyyən edilə bilər.
MMC fəaliyyətə başladıqdan sonra dövlət qarşısında vergi ödəyicisi kimi qeydiyyata alınır və gəlir, mənfəət və ya sadələşdirilmiş vergi rejimi üzrə öhdəlikləri yerinə yetirməlidir.
Bəli, xarici vətəndaşlar da Azərbaycanda MMC yarada və bütün hüquqlardan yerli vətəndaşlar kimi istifadə edə bilərlər. Onlar üçün əlavə xüsusi məhdudiyyət yoxdur.
MMC təsisçilərin qərarı ilə, məhkəmə və ya müvafiq dövlət orqanlarının qərarı ilə ləğv oluna bilər. Ləğvetmə üçün bütün vergi və digər öhdəliklər tam yerinə yetirilməlidir.
Ünvan dəyişikliyi olduqda bu barədə Vergilər Nazirliyinə rəsmi müraciət olunmalı və yeni ünvan sənədlərdə təsdiqlənməlidir.
Bəli, MMC-nin təsisçiləri və payçıları dəyişə bilər. Bunun üçün payların satışı və ya bağışlanması ilə bağlı rəsmi sənədlər hazırlanmalı, dəyişikliklər qeydiyyatda rəsmiləşdirilməlidir.
MMC-nin fəaliyyəti müvafiq dövlət orqanları tərəfindən nəzarətdə saxlanılır və qanunvericiliyin tələblərinə uyğunluq yoxlanılır. Vergi, əmək və digər dövlət nəzarəti davamlı şəkildə həyata keçirilir.
