SağlamlıqSəhiyyəTibbXəstəliklər

Lyamblya : Əlamətləri, Müalicəsi

Azərbaycan əhalisinin sağlamlığı ilə bağlı narahatlıqlar arasında xüsusilə son illərdə “lyamblya” sözünü tez-tez eşidirik. Bəzən valideynlər uşaqda arıqlama, halsızlıq, iştahsızlıq kimi problemlər gördükdə, dərhal “görəsən, lyamblya qurdu var?” sualını verirlər. Hətta böyüklərdə də bənzər əlamətlərin səbəbi olaraq bu mikroorqanizm şübhə doğurur. Amma çox insan “lyamblya”nın nə olduğunu, haradan gəldiyini, necə yoluxduğunu və orqanizmə necə təsir etdiyini tam bilmir. Əslində, lyamblya həm tibbi, həm də gündəlik həyatımızda diqqətəlayiq bir anlayışdır.

Lyamblya Sözünün Mənası

“Lyamblya” sözü elmi dilə “Giardia lamblia” və ya “Giardia intestinalis” kimi daxil olub. Bu termin parazitoloji elmdə xüsusi bir növ ibtidai canlı, yəni parazit olaraq tanınır. Lyamblya qurdunun elmi adı ilk dəfə 1859-cu ildə Alfred Giard və Vilyam Lyambl tərəfindən tapılıb. Onun üçün də latınca “Giardia lamblia” adlanır. Azərbaycan dilində isə bu orqanizmin adı “lyamblya” şəklində daha çox işlədilir və xalq arasında “lyamblya qurdu”, “bağırsaq qurdu” və ya “parazit” kimi tanınır.

Reklam

turkiyede tehsil

Leksik izahda isə “lyamblya” – insan və bəzi heyvanların bağırsaqlarında yaşayan, birhüceyrəli parazit mikroorqanizmdir. Onun orqanizmdə yerləşməsi, çoxalması və həyat fəaliyyəti müxtəlif sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər.

Lyamblya Qurdunun Ümumi Xarakteristikası

Lyamblya qurdu – birhüceyrəli, mikroskopik ölçülü parazitdir. Onun əsas yaşayış yeri insan bağırsaqlarıdır. Xüsusilə nazik bağırsaqda çoxalır. İnsan və bəzi heyvanlarda yoluxucu xəstəlik olan giardiozun (və ya lyamblyozun) törədicisidir. Qurudakı, suda və qidada olan lyamblya kistləri insan orqanizminə düşdükdə, burada aktivləşir və çoxalır.

Lyamblya qurdu mikroskop altında armudabənzər formada olur və iki nüvəyə malikdir. Çox sürətlə hərəkət edə bilən bu mikroorqanizm orqanizmdə bir neçə gün və ya hətta aylar ərzində yaşaya bilər.

Reklam

turkiyede tehsil

Lyamblya Qurdu ilə Yoluxma Yolları

Lyamblya qurdu əsasən su və qida vasitəsilə insana keçir. Səliqəsiz yuyulmuş tərəvəz və meyvələr, çirkli su, xüsusilə açıq su mənbələri, yoluxmuş şəxslərin əlləri və ya ev heyvanları vasitəsilə insan orqanizminə daxil olur.

Ən çox yoluxma riski olan qruplar:

  • Uşaq bağçalarına və məktəblərə gedən uşaqlar
  • Çirkli su içən və ya gigiyena qaydalarına riayət etməyən şəxslər
  • Heyvanlarla tez-tez təmasda olanlar
  • İmmun sistemi zəif olan şəxslər

Bir insan lyamblya kistlərini udduqda, onlar bağırsaqlarda aktiv hala gəlir və çoxalır. Yoluxma zamanı ailə üzvlərinin də tez-tez bir-birinə keçirməsi mümkündür.

Lyamblya Qurdu Əlamətləri və Simptomları

Lyamblya qurdu ilə yoluxan insanlarda bəzən heç bir simptom olmayabilir. Amma çox hallarda aşağıdakı əlamətlər müşahidə edilir:

  • İştahsızlıq
  • Arıqlama
  • Sürekli qarın ağrısı və ya göynəməsi
  • Qaz və köp
  • Sulu və ya selikli ishal
  • Zəiflik, halsızlıq, tez yorulma
  • Dəri problemləri və səpkilər
  • Uşaqlarda inkişafdan geri qalma
  • Bağırsaq narahatlığı, tez-tez nəcisin dəyişməsi
  • Bəzən ürəkbulanma və qusma

Uşaqlarda isə ən diqqətçəkən simptomlardan biri sürətlə çəki itirmək və dərinin solğunlaşmasıdır. Lyamblya qurdu bağırsağın divarına yapışaraq, oradakı faydalı maddələri sorur və nəticədə orqanizm lazım olan vitamin və mineralları ala bilmir.

Lyamblya Qurdu Analizi: Diaqnostika Yolları

Lyamblya qurdundan şübhələndikdə ilk növbədə analizlər vasitəsilə diaqnoz qoyulur. Ən əsas diaqnostika üsulları bunlardır:

  1. Nəcisin analizi: Lyamblya kistləri nəcisdə mikroskopik analizlə aşkar edilir. Bəzən bir dəfə yox, bir neçə gün ara ilə təkrar analiz tələb olunur.
  2. Seroloji analizlər: Qanda lyamblya qarşı anticisimlərin (igg və igm) səviyyəsi yoxlanılır. Bu analizlər daha həssasdır və xəstəliyin hansı mərhələsində olmağınızı müəyyən edə bilir.
  3. DNT testləri: Müasir laboratoriyalarda lyamblyanın DNT-si müəyyən edilə bilər.
  4. Duodenal aspirat və ya bağırsaq biopsiyası: Nadir hallarda, daha dərindən yoxlanma lazım gəldikdə aparılır.

Lyamblya İGG və İGM Analizləri

Lyamblya IGG və IGM terminləri immun sistemimizin bu paraziti tanıyıb ona qarşı mübarizə aparan anticisimləridir.

  • Lyamblya IGG – bu anticisimlər orqanizmdə lyamblya qurdu ilə uzun müddət təmasdan sonra yaranır və adətən keçmiş və ya xroniki infeksiyanı göstərir. Yəni IGG pozitivdirsə, demək, ya hazırda, ya da əvvəl yoluxma olub.
  • Lyamblya IGM – bu anticisimlər isə xəstəliyin ilk mərhələsində, yəni təzə yoluxmada yaranır. IGM pozitivdirsə, yoluxma yeni baş verib və orqanizmin aktiv mübarizə apardığını göstərir.

Bu analizlərin birgə yoxlanılması həkimə xəstənin hansı mərhələdə olduğunu dəqiq təyin etməyə kömək edir və doğru müalicə planı seçilir.

Lyamblya Qurdunun Müalicə Yolları və Dərmanlar

Lyamblya qurdu diaqnozu qoyulduqda, həkim göstərişi ilə xüsusi dərman müalicəsinə başlanılır. Ən çox təyin olunan preparatlar:

  • Metronidazol
  • Tinidazol
  • Albendazol
  • Ornidazol
  • Furazolidon

Dərmanlar adətən 5-10 gün davamlı qəbul edilir. Müalicənin effektiv olması üçün ailə üzvləri, xüsusilə uşaqların da yoxlanılması və lazım gələrsə müalicə alması məsləhətdir. Qida rasionunda gigiyenaya riayət etmək, suyu qaynadıb içmək, meyvə və tərəvəzi yaxşı yumaq da vacibdir.

Bəzən həkim, müalicə ilə yanaşı, bağırsaq florasının bərpası üçün probiotiklər, vitaminlər və immuniteti gücləndirən vasitələr də məsləhət görür.

Lyamblya Qurdundan Qorunma Yolları

Lyamblya qurdundan qorunmaq üçün ən effektiv üsullar:

  • Şəxsi gigiyenaya riayət etmək (xüsusilə yeməkdən əvvəl və tualetdən sonra əlləri yaxşı yumaq)
  • Çirkli su içməmək, yalnız qaynadılmış və ya təmizlənmiş sudan istifadə etmək
  • Meyvə və tərəvəzi diqqətlə yumaq
  • Uşaqlara gigiyena qaydalarını öyrətmək
  • İctimai yerlərdə və məktəblərdə sanitar qaydalara riayət etmək

Lyamblya Qurdunun Uşaqlarda və Böyüklərdə Xüsusiyyətləri

Uşaqlar lyamblya qurdu ilə daha tez yoluxurlar. Uşaq orqanizmi hələ tam müdafiə sisteminə malik olmadığından parazit onlarda sürətlə artır. Uşaqlarda gecə qurd sancısı, dəridə qaşıntı, diqqət pozuntusu, ümumi inkişafdan qalma kimi hallar ola bilər.

Böyüklərdə isə əsasən xroniki yorğunluq, həzm problemləri, zəiflik və dəri problemləri ilə rastlaşılır.

Lyamblya Qurdu və Digər Bağırsaq Parazitləri

Lyamblya qurdu bağırsaqda yaşayan yeganə parazit deyil. Askarid, qılqurd (enterobioz), trixinella kimi digər parazitlər də insan sağlamlığı üçün təhlükəlidir. Amma lyamblya qurdu xüsusilə su və qida vasitəsilə yoluxduğu üçün ən çox yayılan parazitlərdən hesab olunur.

Lyamblya Qurdu Yayılma Statistikası və Maraqlı Faktlar

Dünyada lyamblyoz xəstəliyi çox yayılıb. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına görə, hər il təxminən 280 milyon insan bu parazitə yoluxur. Azyaşlı uşaqlar, təmiz su problemi olan ölkələrdə və sanitar gigiyena qaydalarına riayət edilməyən bölgələrdə daha çox yayılıb.

Lyamblya Qurdu Haqda Yanlış Fikirlər və Doğru Məlumatlar

Bəzən insanlar lyamblya qurdu ilə bağlı müxtəlif yanlış fikirlərə inanır. Məsələn, “lyamblya dərmanla heç sağalmır”, “hər uşaqda olmalıdır” və ya “qurd dərmanları zərərlidir” kimi yanaşmalar səhvdir. Müasir tibbi metodlarla bu xəstəlik tam sağaldıla bilər və düzgün müalicə ilə ciddi fəsadlar olmur.

Lyamblya sözü və lyamblya qurdu barədə məlumat sahibi olmaq hər bir insan üçün vacibdir. Bu parazit orqanizmə ciddi fəsadlar verə bilər, amma düzgün diaqnoz və vaxtında müalicə ilə problem aradan qalxır. Əsas odur ki, gigiyena qaydalarına ciddi əməl edilsin, şübhə olduqda isə həkimə müraciət edilsin. Sağlam və güvənli həyat tərzi üçün lyamblya qurdu barədə məlumatlı olmaq və qoruyucu tədbirlərə əməl etmək lazımdır.

Ən Çox Verilən Suallar

1. Lyamblya qurdu nədir və orqanizmdə necə yaşayır?

Lyamblya qurdu insanın və bəzi heyvanların bağırsaqlarında yaşayan mikroskopik parazitdir. Orqanizmə su, qida və çirkli əllərlə daxil olur, bağırsaqda çoxalaraq müxtəlif sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər.

2. Lyamblya qurdu əlamətləri nələrdir?

Əsas əlamətlər: ishal, qarın ağrısı, iştahsızlıq, arıqlama, zəiflik, uşaqlarda inkişafdan geri qalma, dəri problemləri və s.

3. Lyamblya IGG və IGM analizləri nə üçün aparılır?

IGG və IGM analizləri orqanizmin lyamblya parazitinə qarşı reaksiyasını, xəstəliyin yeni və ya köhnə mərhələdə olmasını göstərir.

4. Lyamblya qurdu necə yoluxur?

Çirkli su, pis yuyulmuş meyvə-tərəvəz, gigiyenasızlıq, yoluxmuş insan və ya heyvanlarla təmas nəticəsində yoluxur.

5. Lyamblya qurdu üçün hansı analizlər lazımdır?

Ən əsas analizlər: nəcisin mikroskopik müayinəsi və qanda lyamblya üçün IGG, IGM seroloji testləridir.

6. Lyamblya qurdu üçün ən effektiv dərmanlar hansılardır?

Metronidazol, tinidazol, albendazol və ornidazol ən çox istifadə olunan dərmanlardır. Həkim təyinatı olmadan dərman qəbul etmək olmaz.

7. Lyamblya qurdu uşaqlarda hansı problemlərə səbəb olur?

Uşaqlarda arıqlama, inkişafdan geri qalma, iştahsızlıq, tez yorulma və diqqət pozğunluğuna səbəb ola bilər.

8. Lyamblya qurdu tam sağaldıla bilərmi?

Bəli, düzgün diaqnoz və müalicə ilə lyamblya qurdu tam sağaldıla bilər.

9. Lyamblya qurdundan necə qorunmaq olar?

Əlləri təmiz saxlamaq, çirkli su içməmək, meyvə-tərəvəzi yaxşı yumaq və şəxsi gigiyenaya diqqət etmək vacibdir.

10. Lyamblya ilə digər bağırsaq parazitləri arasında fərq nədir?

Lyamblya qurdu mikroskopik ibtidai parazitdir, digər qurdlardan (askarid, qılqurd və s.) fərqli olaraq, əsasən su və qida vasitəsilə yayılır və daha çox bağırsağın üst hissəsində yerləşir.

Bir cavab yazın

Sizin e-poçt ünvanınız dərc edilməyəcəkdir. Gərəkli sahələr * ilə işarələnmişdir

Back to top button