İnsan orqanizminin ən həssas və mürəkkəb orqanlarından biri gözlərdir. Gözlər yalnız dünyanı görmək, ətrafı hiss etmək üçün vacib deyil, eyni zamanda ümumi sağlamlığımızın güzgüsüdür. Müasir dövrdə həyat tərzi, texnologiyanın inkişafı və ətraf mühit faktorları göz sağlamlığının qorunmasına daha çox diqqət yetirilməsini zəruri edir. Bu səbəbdən oftalmoloq peşəsi yəni göz xəstəlikləri üzrə ixtisaslaşmış həkim cəmiyyətimizdə çox mühüm rol oynayır. Gözlərdə yaranan hər bir problem bəzən təkcə görməni deyil, ümumi sağlamlığı da təhlükə altına sala bilər.
Oftalmoloq kimdir?
Oftalmoloq göz və görmə orqanlarının, eyni zamanda bu orqanlarla əlaqəli digər strukturların xəstəliklərinin diaqnozu, müalicəsi və profilaktikası ilə məşğul olan ixtisaslaşmış həkimdir. Oftalmoloqlar yalnızca adi görmə problemləri deyil, həm də ağır göz xəstəlikləri, travmalar, irsi və qazanılmış pozuntularla da məşğul olurlar. Bu peşənin əsas vəzifəsi insanlara görmə sağlamlığını qorumaqda və bərpa etməkdə kömək göstərməkdir.
Oftalmoloq, gözün bütün hissələrini kornea, buynuz qişa, tor qişa, büllur, göz bəbəyi, görmə siniri və digər strukturları hərtərəfli yoxlayır və lazımi müalicə və ya əməliyyat tədbirləri görür. Eyni zamanda, onlar uşaqlarda və böyüklərdə görmə problemlərinin erkən aşkarlanması, müasir texnologiyalardan istifadə edərək diaqnoz və müalicənin aparılması, cərrahi müdaxilələr və profilaktik tədbirlərin həyata keçirilməsinə cavabdehdirlər.
Oftalmoloq haqqında
Oftalmoloqlar tibbi təhsilin ən uzun və məsuliyyətli sahələrindən birini təmsil edir. Bir oftalmoloq olmaq üçün universitetin müalicə işi ixtisasını bitirdikdən sonra ixtisaslaşdırılmış rezidentura və ya internatura proqramında uzunmüddətli təhsil almaq tələb olunur. Müasir oftalmologiya yeni texnologiyalarla daim təkmilləşir. Bu sahədə çalışan mütəxəssislər lazer cərrahiyyəsi, katarakta və qlaukoma əməliyyatları, tor qişa problemləri, uşaq oftalmologiyası, refraktiv cərrahiyyə və başqa istiqamətlərdə bilik və bacarıqlar əldə edirlər.
Oftalmoloqların əsas fəaliyyət sahələri bunlardır:
- Görmə yoxlaması və optik düzəliş (eynək, linza)
- Katarakta, qlaukoma, tor qişa problemləri, quruluq sindromu kimi xəstəliklərin diaqnostika və müalicəsi
- Göz travmaları və infeksiyalarının müalicəsi
- Uşaqlarda ambliopiya (tənbəl göz), şaşılıq, irsi xəstəliklərin diaqnostika və müalicəsi
- Göz cərrahiyyəsi və lazer əməliyyatları
- Gözün kosmetik problemlərinin aradan qaldırılması
Oftalmoloq həkim və onun fəaliyyəti
Oftalmoloq həkim insan görməsinin qorunmasında və bərpasında əsas rol oynayan ixtisas sahibidir. Müasir dünyada göz xəstəliklərinin sayı artmaqda davam edir. Kompüter, smartfon, televizor kimi cihazlardan həddən artıq istifadə gözlərə mənfi təsir edir, həmçinin ətraf mühitdəki toz, allergenlər, işıqlandırma və digər faktorlar da riskləri artırır. Belə hallarda mütəmadi olaraq oftalmoloq həkimə müraciət etmək məsləhət görülür.
Oftalmoloq həkim aşağıdakı funksiyaları yerinə yetirir:
- Gözün bütün quruluşlarını müayinədən keçirir
- Görmə zəifliyini və səbəblərini təyin edir
- Göz təzyiqini ölçür və qlaukoma kimi xəstəliklərin qarşısını alır
- Kompüter və digər cihazlarla bağlı yaranan yorğunluq və göz problemlərini həll edir
- Alergik, infeksion və irsi xəstəlikləri aşkarlayır və müalicə edir
- Göz əməliyyatları zamanı cərrahiyyə müdaxiləsi həyata keçirir
- Pasiyentlərə düzgün göz gigiyenası və qoruyucu tədbirlər barədə məsləhət verir
Oftalmoloq və göz xəstəlikləri
Göz xəstəlikləri müxtəlif yaş dövrlərində rast gəlinə bilər. Bəzi xəstəliklər doğuşdan və ya uşaqlıq dövründən müşahidə olunur, bəziləri isə yaş artdıqca meydana çıxır. Ən çox rast gəlinən göz xəstəlikləri arasında aşağıdakılar yer alır:
- Katarakta (büllurun bulanması)
- Qlaukoma (göz daxili təzyiqin artması)
- Tor qişa xəstəlikləri (retinopatiya, tor qişanın ayrılması və s.)
- Konjonktivit (göz selikli qişasının iltihabı)
- Uveit, keratit və digər iltihabi xəstəliklər
- Şaşılıq və ambliopiya (uşaqlarda görmə problemləri)
- Gözün quruluq sindromu və allergiyalar
Hər bir xəstəliyin diaqnostikası və müalicəsi fərqli yanaşma və yüksək ixtisas tələb edir. Bəzən xəstəliklər gizli formada inkişaf edir və yalnız oftalmoloq tərəfindən aparılan müayinədə aşkar edilir. Gözün daxili təzyiqi, refraksiya, tor qişa müayinəsi, optik koherens tomoqrafiya, ultrasəs, floressein angiografiya kimi müasir texnoloji vasitələrdən istifadə həkimin dəqiq diaqnoz qoymasına kömək edir.
İlk mərhələ: Müayinə və sorğu.
Pasiyent ilkin olaraq şikayətlərini bildirir, əvvəlki xəstəlikləri və ailə tarixçəsi öyrənilir. Gözlər və görmə orqanları diqqətlə yoxlanılır.
İkinci mərhələ: Diaqnostika və instrumental müayinə.
Gözün hər bir hissəsi (kornea, büllur, tor qişa, bəbək və s.) müxtəlif cihazlarla yoxlanılır. Göz təzyiqi, refraksiya, görmə kəskinliyi ölçülür, lazım gələrsə əlavə analiz və testlər aparılır.
Üçüncü mərhələ: Müalicə və tövsiyə.
Xəstəlik və ya pozuntu aşkarlanarsa, uyğun müalicə planı hazırlanır. Bu, dərman preparatları, fizioterapiya, lazer və ya cərrahi əməliyyat, eynək və kontakt linzaların təyin edilməsi və ya profilaktik tədbirlər ola bilər. Eyni zamanda xəstələrə göz sağlamlığını qorumaq üçün xüsusi məsləhətlər verilir.
Oftalmoloq tarixi
Oftalmologiyanın tarixi minilliklərə gedib çıxır. Göz xəstəliklərinin müalicəsi ilə məşğul olan ilk həkimlər qədim Misir, Yunanıstan və Hindistanda fəaliyyət göstəriblər. Qədim dövrlərdə göz üçün dərman bitkiləri, təbii vasitələr və primitiv cərrahi alətlər istifadə olunub. Orta əsrlərdə İslam dünyasında İbn Sina (Avicenna), Əbu Bəkr ər-Razi kimi alimlər göz xəstəliklərinin müalicəsi və cərrahiyyəsi haqqında dəyərli traktatlar yazıblar.
Müasir oftalmologiya XIX əsrdə Avropada formalaşıb. İlk oftalmoskop və digər optik cihazlar məhz bu dövrdə yaradılıb. XX və XXI əsrlərdə isə lazer texnologiyaları, optik koherens tomoqrafiya, mikro-cərrahi üsullar, genetik analizlər və digər müasir metodlar tətbiq olunur.
Oftalmoloq Azərbaycanda
Azərbaycanda oftalmoloq peşəsinə maraq həmişə yüksək olub. Hələ XX əsrin əvvəllərindən ölkəmizdə tanınmış göz həkimləri fəaliyyət göstərib və oftalmologiya sahəsində uğurlu nailiyyətlər əldə edilib. Məşhur akademik Zərifə Əliyevanın adı Azərbaycan oftalmologiyası ilə sıx bağlıdır. O, təkcə alim və həkim kimi deyil, həm də göz xəstəliklərinin diaqnostika və müalicəsində yenilikçi yanaşmaları ilə tanınıb.
Azərbaycanda bu gün dövlət və özəl xəstəxanalar, klinikalar, ixtisaslaşmış göz mərkəzləri fəaliyyət göstərir. Hər il yüzlərlə pasiyent müxtəlif göz problemləri ilə bağlı yerli və xarici mütəxəssislərə müraciət edir. Azərbaycan Oftalmoloqlar Cəmiyyəti, akademik Zərifə Əliyeva adına Milli Oftalmologiya Mərkəzi və digər qurumlar göz sağlamlığının qorunmasında əhəmiyyətli rol oynayır.
Azərbaycanda oftalmoloq xidmətləri və prosesi
Azərbaycanda oftalmoloq həkimlər tərəfindən göstərilən xidmətlər müxtəlifdir və müasir tibbin bütün imkanlarını əhatə edir:
- Uşaqlar və böyüklər üçün görmə yoxlanışı
- Kompüter, planşet və digər cihazlardan istifadənin yaratdığı problemlərin aradan qaldırılması
- Katarakta, qlaukoma və tor qişa əməliyyatları
- Laser koreksiya, PRK, LASIK və digər refraktiv əməliyyatlar
- Tənbəl göz, şaşılıq və irsi xəstəliklərin erkən diaqnostikası
- Gözün kosmetik əməliyyatları
- Kontakt linzaların və optik eynəklərin seçimi və uyğunlaşdırılması
- Göz infeksiyaları, allergiyalar və iltihabi xəstəliklərin müalicəsi
- Gözə travma zamanı təcili yardım
Göz sağlamlığı və profilaktika
Gözlərin sağlam olması üçün yalnız xəstəlik aşkarlandıqda deyil, mütəmadi olaraq profilaktik müayinələr də mühümdür. Yaxşı görmə təkcə oxumaq və yazmaq üçün deyil, həm də ümumi həyat keyfiyyəti üçün əsasdır. Hər bir insan ildə ən azı bir dəfə göz müayinəsindən keçməlidir. Xüsusilə kompüter və telefon istifadəçiləri, 40 yaşdan yuxarı şəxslər, şəkərli diabet və hipertoniya xəstələri, uşaqlar və risk qrupuna daxil olanlar daha diqqətli olmalıdırlar.
Oftalmoloqa müraciət etmək üçün əsas səbəblər
Aşağıdakı hallarda dərhal oftalmoloqa müraciət etmək tövsiyə olunur:
- Qəfil görmə zəifliyi və ya itməsi
- Göz ağrısı, qızartı və ya şişkinlik
- İşığa həssaslıq və ya gözdə “kölgə” hissi
- Gözyaşı axınının artması və ya az olması
- Gözün hərəkətində və ya ölçüsündə dəyişiklik
- Baş ağrısı ilə müşayiət olunan görmə pozuntuları
- Travma, kimyəvi yanıq və ya yad cismin gözdə olması
Oftalmoloq peşəsi tibb sahəsində xüsusi məsuliyyət, bilik və bacarıq tələb edir. Gözlərimizin sağlamlığı həyatımızın keyfiyyəti üçün əvəzsizdir. Oftalmoloqlar təkcə xəstəlikləri müalicə etmir, həm də insanların görmə imkanlarını qorumaq, gələcək nəsillərə sağlam gözlər bəxş etmək üçün daim çalışırlar. Göz problemləri yalnız şəxsi məsələ deyil, eyni zamanda ümumi ictimai sağlamlıq məsələsidir. Oftalmoloq həkimlərin əməyi və əhəmiyyəti daim yüksək qiymətləndirilməlidir.
Ən çox verilən suallar
Oftalmoloq göz və görmə orqanlarının xəstəlikləri, travmaları, infeksiyaları və struktur pozuntuları ilə məşğul olan həkimdir. O, həmçinin katarakta, qlaukoma, şaşılıq, tor qişa xəstəlikləri, uşaq göz xəstəlikləri, optik korreksiya (eynək, linza) kimi mövzularda ixtisaslaşır.
Görmə zəifliyi, göz ağrısı, qızartı, bulanıqlıq, işıqdan qorxma, gözyaşı axınının artması, yad cisim hissi, qəfil görmə itkisi kimi əlamətlər olduqda dərhal oftalmoloqa müraciət etmək lazımdır.
Oftalmoloq əvvəlcə pasiyentin şikayətlərini dinləyir, sonra görmə kəskinliyini yoxlayır, göz təzyiqini ölçür, gözün bütün hissələrini xüsusi cihazlarla müayinə edir. Əlavə analizlər və instrumental testlər də aparıla bilər.
Göz müayinəsi hər yaşda vacibdir. Xüsusilə uşaqlarda, 40 yaşdan yuxarı insanlarda, kompüter və telefon istifadəçilərində, diabet və hipertoniya xəstələrində daha tez-tez müayinələr tövsiyə olunur.
Göz əməliyyatları yalnız ixtisaslaşmış oftalmoloq-cərrahlar tərəfindən həyata keçirilir. Müasir dövrdə katarakta, qlaukoma, lazer korreksiyası, tor qişa əməliyyatları geniş yayılıb.
Oftalmoloq tam ixtisaslaşmış həkimdir və cərrahi əməliyyatlar aparır. Optometrist isə əsasən optik korreksiya (eynək, linza seçimi və təyini) ilə məşğul olur və cərrahi müdaxilə etmir.
Düzgün qidalanma, göz gigiyenasına riayət, günəş eynəklərindən istifadə, kompüter qarşısında fasilələrlə işləmək, risk qruplarının mütəmadi müayinəsi əsas tədbirlərdəndir.
Bəzi göz xəstəlikləri, məsələn, şaşılıq, bəzi tor qişa xəstəlikləri, qlaukoma irsi meylli olur. Ailə üzvlərində bu problemlər varsa, erkən yaşdan müayinə vacibdir.
Lazer texnologiyası, optik koherens tomoqrafiya, mikro-cərrahiyyə, intraokulyar linzalar, genetik analizlər və digər müasir metodlar Azərbaycanda da geniş tətbiq olunur.
Dövlət və özəl klinikalarda, ixtisaslaşmış göz mərkəzlərində qeydiyyatdan keçərək, əvvəlcədən və ya təcili olaraq, peşəkar oftalmoloq həkimin qəbuluna yazıla bilərsiniz.
