Operativ Qərargah : Vəzifələri , Qərarları

Müasir dövrdə dünya ölkələrinin qarşılaşdığı böhranlar, təbii fəlakətlər, ictimai təhlükəsizlik riskləri və xüsusən pandemiyalar dövlətlərin idarəetmə sistemində çevik, səmərəli və tez qərar qəbul edən qurumlara ehtiyac yaratmışdır. Azərbaycan Respublikasında da bu ehtiyacı qarşılamaq və cəmiyyətin sağlamlığını, təhlükəsizliyini qorumaq məqsədilə Operativ Qərargah strukturu formalaşdırılmışdır. Son illərdə, xüsusilə COVID-19 pandemiyası dövründə Operativ Qərargahın fəaliyyəti gündəmin əsas mövzularından birinə çevrildi və dövlət-vətəndaş münasibətlərində şəffaflığın, çevikliyin və informasiya təminatının nümunəsi oldu.

Operativ Qərargah nədir?

Operativ Qərargah – fövqəladə vəziyyətlər, ictimai təhlükəsizlik, sağlamlıq böhranları, təbii fəlakətlər, epidemiya və digər təhdidlər zamanı dövlətin xüsusi qərar qəbul edən, icra və koordinasiya orqanıdır. Qısa müddətdə qərar qəbul etmək, dövlətin müxtəlif sahədə fəaliyyət göstərən qurumlarını birləşdirmək və vətəndaşları operativ, dəqiq məlumatlandırmaq üçün yaradılır.

Ənənəvi dövlət strukturlarından fərqli olaraq, Operativ Qərargah daim mövcud olmur; o, situativ və ehtiyaca uyğun yaradılır və fəaliyyətini başa vurduqdan sonra ləğv edilir və ya yeni tərkiblə yenilənir. Bu qurumun əsas xüsusiyyəti onun çevik, birləşdirici və təxirəsalınmaz qərarvermə imkanlarıdır.

Operativ Qərargahın yaradılma məqsədi və əsas vəzifələri

Operativ Qərargahlar dövlət başçısının, Nazirlər Kabinetinin və ya fövqəladə vəziyyətlə məşğul olan dövlət orqanlarının qərarı ilə yaradılır. Qərargahın məqsədi:

• Milli təhlükəsizliyə, ictimai sağlamlığa, iqtisadiyyata və cəmiyyətə təhdid törədən hallar zamanı vahid idarəetməni təmin etmək;
• Dövlət orqanları və qurumlarının fəaliyyətini koordinasiya etmək;
• Sürətli informasiya mübadiləsini və qərar qəbulunu təşkil etmək;
• Vətəndaşları düzgün və rəsmi məlumat ilə təmin etmək;
• Fövqəladə tədbirlərin, məhdudiyyətlərin və ya yeni qaydaların tətbiqini həyata keçirmək;
• Yaranmış vəziyyətdə resursların düzgün bölüşdürülməsi və fövqəladə xidmətlərin təşkilini icra etmək;
• Dövlətin müxtəlif sahələrinin imkanlarını birləşdirərək vəziyyətin aradan qaldırılması üçün optimal həllərtapmaq.

Operativ Qərargahın strukturu və tərkibi

Azərbaycan Respublikasında Operativ Qərargahın tərkibi situasiyadan asılı olaraq dəyişə bilər, lakin əsasən aşağıdakı dövlət qurumlarının yüksək vəzifəli nümayəndələrindən ibarət olur:

• Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Administrasiyası,
• Nazirlər Kabineti,
• Səhiyyə Nazirliyi,
• Daxili İşlər Nazirliyi,
• Fövqəladə Hallar Nazirliyi,
• Müdafiə Nazirliyi,
• Dövlət Sərhəd Xidməti,
• Dövlət Təhlükəsizlik Xidməti,
• Ədliyyə Nazirliyi,
• Maliyyə Nazirliyi,
• İqtisadiyyat Nazirliyi,
• Dövlət Gömrük Komitəsi,
• Dövlət Miqrasiya Xidməti,
• Dövlət Statistika Komitəsi,
• digər əlaqəli qurumlar və mütəxəssislər.

Qərargaha adətən dövlət rəhbərliyinin təyin etdiyi səlahiyyətli şəxs (bəzən bir neçə şəxs) rəhbərlik edir və qərarlar birbaşa bu strukturun qərarları ilə qəbul olunur. Operativ Qərargah öz fəaliyyəti zamanı müxtəlif işçi qruplar, elmi məsləhət şuraları və məsləhətçi heyət də formalaşdıra bilər.

Operativ Qərargahın fəaliyyət prinsipləri

Operativ Qərargahın iş prinsipləri aşağıdakılardan ibarətdir:

Çeviklik və operativlik: Qısa müddətdə yeni və dəqiq qərarların qəbul edilməsi, dəyişən situasiyaya uyğun çevik planların hazırlanması.

Əlaqəlilik və koordinasiya: Dövlətin bütün vacib qurumlarını və resurslarını bir araya gətirmək, müxtəlif sahələr üzrə qərarların icrasını nəzarətdə saxlamaq.

Şəffaflıq və ictimaiyyətin məlumatlandırılması: Vətəndaşların vəziyyətdən tam xəbərdar olması üçün rəsmi, şəffaf və etibarlı informasiya vermək, yalan və dezinformasiyanın qarşısını almaq.

İntizam və məsuliyyət: Hər bir qurum və vəzifəli şəxs öz səlahiyyəti çərçivəsində intizamlı fəaliyyət göstərməli, qərarların icrasına tam məsuliyyət daşımalıdır.

Sübutlara əsaslanmaq: Qərarlar yalnız elmi əsaslara, statistikaya, reallığa və beynəlxalq təcrübəyə əsaslanmalıdır.

Operativ Qərargahın hüquqi və normativ bazası

Operativ Qərargahlar Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, Fövqəladə Hallar haqqında, Yoluxucu Xəstəliklərə Qarşı Mübarizə haqqında, Mülki Müdafiə və digər müvafiq qanunları, Nazirlər Kabinetinin qərar və sərəncamları, Prezident fərmanları ilə tənzimlənir. Qərargahın fəaliyyəti dövlət sirri, insan hüquqları, şəxsi məlumatların qorunması kimi prinsiplər və beynəlxalq hüquq normaları əsasında aparılır.

Operativ Qərargah və COVID-19 pandemiyası: Azərbaycan təcrübəsi

Azərbaycanın yaxın tarixində Operativ Qərargahın ən intensiv və uzunmüddətli fəaliyyəti məhz COVID-19 pandemiyası dövründə baş verib. 2020-ci ilin martında Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti yanında Operativ Qərargah yaradıldı və ölkədə pandemiyaya qarşı bütün tədbirlərin koordinasiyası bu quruma həvalə edildi.

Qərargahın bu dövrdə əsas funksiyaları belə idi:

• COVID-19 xəstəliyinin yayılması, simptomları və qorunma tədbirləri barədə əhalini rəsmi və dəqiq məlumatlandırmaq;
• Məhdudiyyət rejimləri, xüsusi karantin tədbirlərinin tətbiqi və yumşaldılması barədə qərarlar vermək;
• İctimai nəqliyyat, təhsil, ictimai iaşə, ticarət, dövlət xidmətləri üzrə məhdudiyyətləri müəyyən etmək və onların icrasına nəzarət etmək;
• Xəstəxanaların, laboratoriyaların, dərman təchizatının, vaksinasiya prosesinin və epidemioloji monitorinqin təşkili;
• Yerli və beynəlxalq statistik məlumatları analiz edərək gələcək riskləri qabaqlamaq və planlamaq;
• Beynəlxalq təşkilatlar və digər ölkələrlə informasiya və təcrübə mübadiləsi aparmaq.

COVID-19 dövründə Operativ Qərargah hər gün və ya həftəlik brifinqlər keçirərək, vətəndaşları gündəlik vəziyyətlə, yeni qərarlarla, rəqəmlərlə və təhlükəsizlik tədbirləri ilə bağlı məlumatlandırırdı.

Operativ Qərargahın informasiya siyasəti və ictimaiyyətə təsiri

Operativ Qərargahın əsas uğurlarından biri ictimaiyyətin məlumatlandırılması istiqamətində apardığı fəaliyyətdir. Pandemiya dövründə rəsmi veb-saytlar, televiziya kanalları, sosial şəbəkələr və SMS vasitəsilə milyonlarla vətəndaşa məlumat çatdırıldı. Hər bir yeni qərar, statistika, məhdudiyyət və dəyişikliklər birbaşa Operativ Qərargahın sözçüləri və rəsmi kanallar vasitəsilə cəmiyyətə açıqlanırdı.

Bu proses həm cəmiyyətdə dezinformasiyanın, şayiələrin qarşısını almaq, həm də insanların psixoloji durumunu nəzarətdə saxlamaq üçün vacib rol oynadı. Operativ Qərargahın şəffaflığı və dəqiq kommunikasiya strategiyası cəmiyyətin dövlətə inamını möhkəmləndirdi.

Operativ Qərargahın qərarları və həyata keçirilən tədbirlər

Operativ Qərargahın verdiyi qərarlar və tətbiq etdiyi tədbirlər aşağıdakı əsas istiqamətləri əhatə edir:

• Fövqəladə hallar, pandemiya və digər təhlükələr zamanı xüsusi hüquqi rejimin – karantin, fövqəladə vəziyyət, xüsusi əməliyyat rejimi – tətbiqi;
• İctimai yerlərin, nəqliyyatın, təhsil müəssisələrinin fəaliyyətinin məhdudlaşdırılması və ya bərpası barədə qərarlar;
• Sərhəd-keçid məntəqələrinin və hava limanlarının fəaliyyətinin tənzimlənməsi;
• Epidemioloji monitorinq və testləşdirmə proqramlarının təşkili;
• Ərzaq, dərman və tibbi ləvazimatların idxalı, paylanması və istehlakı üzrə xüsusi planlar;
• Vaksinasiya proqramları, peyvənd strategiyası və yeni virus ştammlarına qarşı tədbirlər;
• Dövlət orqanları və vətəndaşlar üçün təlimatlar, tövsiyələr və hüquqi açıqlamalar.

Bütün bu qərarlar aidiyyəti üzrə dərhal icra edilir, rəsmi saytlarda, mediada və ictimai platformalarda dərc olunur.

Operativ Qərargahın nailiyyətləri və uğurlu təcrübələri

Azərbaycan Respublikasının Operativ Qərargahı son illərdə bir neçə əsas uğura imza atıb:

• Pandemiya zamanı məhdudiyyətlərin tez və səmərəli tətbiqi, insanların sağlamlığının qorunması;
• Tibbi infrastruktura əlavə resursların cəlb edilməsi və yeni xəstəxanaların istifadəyə verilməsi;
• Əhalinin peyvəndlənmə səviyyəsinin artırılması, vaksinasiya prosesinin sürətləndirilməsi;
• Xüsusi sosial layihələrin (yardım proqramları, sosial paketlər və s.) həyata keçirilməsi;
• Dezinformasiyaya qarşı kəskin kommunikasiya siyasətinin tətbiqi;
• Qısa müddətdə informasiya resurslarının gücləndirilməsi və interaktiv kommunikasiya kanallarının açılması.

Operativ Qərargahın qarşılaşdığı çətinliklər və tənqidlər

Bütün uğurlara baxmayaraq, Operativ Qərargah fəaliyyətində bir sıra obyektiv çətinliklərlə də üzləşib:

• İctimaiyyətdə bəzi qərarların anlaşılmaması və bəzən gecikmiş informasiya;
• Sərt məhdudiyyətlərə qarşı sosial narazılıq və psixoloji gərginlik;
• Yalnız mərkəzi qərarlarla kifayətlənmək, bəzən yerli səviyyədə koordinasiya çatışmazlığı;
• Bəzi ərazilərdə resurs çatışmazlığı və operativ tədbirlərin həyata keçirilməsində gecikmələr;
• Əhali arasında səhv məlumatların yayılması, “fake news” və şayiələrin geniş vüsət alması.

Bu problemlər dövlət-vətəndaş dialoqunu və idarəetmənin çevikliyini artırmaq üçün Operativ Qərargahın fəaliyyətini daim təkmilləşdirməyə vadar edir.

Hüquqi baza və beynəlxalq təcrübədə Operativ Qərargahlar

Azərbaycan Respublikasında Operativ Qərargahların fəaliyyəti beynəlxalq standartlara və Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı, BMT və digər qurumların fövqəladə hallara reaksiya tövsiyələrinə uyğundur. Ən müasir təcrübələr ölkəmizdə tətbiq edilir və digər dövlətlərlə sıx əməkdaşlıq davam etdirilir.

Operativ Qərargahın gələcək rolu və inkişaf perspektivləri

Hazırda Azərbaycan Respublikasında Operativ Qərargah cəmiyyətin təhlükəsizliyinin, ictimai sağlamlığının və dövlətin çevik idarəetməsinin vacib alətinə çevrilib. Gələcəkdə də bu strukturun:

• Elektron idarəetmə və “smart” həllərin tətbiqi;
• Yerli səviyyədə daha çevik qərarvermə mexanizmlərinin qurulması;
• İctimai rəyə və geri bildirimə əsaslanan qərarların hazırlanması;
• Resursların daha effektiv bölüşdürülməsi;
• İnformasiyanın avtomatlaşdırılmış və rəqəmsal kanallarla yayılması istiqamətində inkişafı gözlənilir.

Pandemiya və digər böhran təcrübəsi göstərdi ki, dövlət və cəmiyyət üçün belə bir struktur daim zəruridir.

Operativ Qərargah Azərbaycan Respublikasında ictimai təhlükəsizliyin, əhalinin sağlamlığının, dövlət idarəetməsinin çevik və effektiv fəaliyyətinin mühüm təminatçılarından biridir. Böhran şəraitində çevik qərarvermə, dövlət qurumlarının koordinasiyası, əhalinin düzgün və şəffaf məlumatlandırılması, resursların düzgün idarə olunması məhz Operativ Qərargahın fəaliyyəti ilə bağlıdır. Pandemiya, təbii fəlakət, fövqəladə vəziyyət və digər təhlükələr zamanı Operativ Qərargah özünü vacib dövlət institutu kimi təsdiqləmiş və gələcəkdə də bu rolu gücləndirəcək.

Ən Çox Verilən Suallar