Pnevmoniya xalq arasında “ağciyər iltihabı” kimi tanınan bu xəstəlik, tənəffüs yollarının ən ciddi və təhlükəli infeksiyalarından biridir. Pnevmoniya həm uşaqlarda, həm də böyüklərdə rast gəlinə bilər və əsasən bakteriya, virus və ya daha nadir hallarda göbələklərin təsiri nəticəsində yaranır. Bu xəstəlik ağciyərlərin alveollarını zədələyir, orada iltihab və maye toplanmasına səbəb olur, nəticədə insanın normal nəfəs alması çətinləşir. Müasir dövrdə tibbin inkişafına baxmayaraq, pnevmoniya hələ də yüksək ölüm riski və ciddi fəsadlar yarada biləcək xəstəliklərdən hesab olunur.

Pnevmoniya nədir?

Pnevmoniya ağciyərlərin iltihabıdır və adətən bakteriya, virus və ya nadir hallarda göbələk infeksiyalarının nəticəsində yaranır. Bu iltihab ağciyərlərin alveol adlanan kiçik hava kisəciklərində maye və ya irin toplanmasına səbəb olur ki, nəticədə nəfəs alma çətinləşir və oksigen mübadiləsi pozulur.

Pnevmoniyanın yaranma səbəbləri

Ən çox pnevmoniyaya səbəb olan amillər Streptococcus pneumoniae bakteriyası, qrip və digər respirator viruslardır. Bəzən göbələk və ya müxtəlif mikroorqanizmlər də pnevmoniyaya yol aça bilər. İmmuniteti zəif olan şəxslərdə, xroniki xəstəliyi olanlarda və ya yaşlılarda bu xəstəliyin yaranma riski artır.

Pnevmoniyanın növləri

Pnevmoniya müxtəlif növlərdə olur: bakterial pnevmoniya, viral pnevmoniya, göbələk mənşəli pnevmoniya və aspirasiya pnevmoniyası. Hər bir növün yaranma səbəbi və klinik gedişi fərqli ola bilər.

Risk faktorları

Pnevmoniya üçün əsas risk faktorları aşağıdakılardır: zəif immun sisteminə malik olmaq, yaş (uşaqlar və yaşlılar), xroniki ağciyər və ya ürək xəstəlikləri, siqaret çəkmə, spirtli içkiyə aludəçilik, və xəstəxanada uzun müddət qalmaq.

Pnevmoniyanın əlamətləri

Pnevmoniyanın əsas əlamətləri yüksək hərarət, titrətmə, öskürək (bəzən bəlğəmli), nəfəs darlığı, sinə ağrısı, halsızlıq və bəzən də baş ağrısı və iştahasızlıqdır. Ağır hallarda nəfəs çatışmazlığı və şüurun bulanıqlığı baş verə bilər.

Diaqnostika üsulları

Pnevmoniyanın diaqnostikası üçün fiziki müayinə, döş qəfəsinin rentgenoqrafiyası, qan analizləri və bəzən bəlğəmin mikrobioloji analizi aparılır. Həkim, həmçinin, xəstənin şikayətlərinə və risk faktorlarına əsaslanaraq əlavə testlər tələb edə bilər.

Pnevmoniyanın müalicəsi

Müalicə pnevmoniyanın səbəbindən asılıdır. Bakterial pnevmoniya antibiotiklərlə, viral pnevmoniya isə antiviral preparatlarla müalicə olunur. Yataq rejimi, bol maye qəbulu və simptomatik müalicə də vacibdir. Ağır hallarda xəstəxanada müalicə tələb oluna bilər.

Pnevmoniyanın profilaktikası

Profilaktik tədbirlərə peyvəndləmə (pnevmoniya və qrip əleyhinə), əllərin tez-tez yuyulması, siqaret çəkmənin tərgidilməsi və immunitetin gücləndirilməsi daxildir. Xüsusilə risk qrupunda olan şəxslərdə profilaktika çox vacibdir.

Uşaqlarda pnevmoniya

Uşaqlarda pnevmoniya daha sürətlə inkişaf edə bilər və bəzən əlamətləri qeyri-spesifik olur. Uşaqlarda yüksək hərarət, sürətli nəfəsalma, yuxululuq və tez-tez öskürək müşahidə oluna bilər. Erkən diaqnoz və müalicə uşaqlar üçün həyati əhəmiyyət daşıyır.

Yaşlılarda pnevmoniya

Yaşlı insanlarda pnevmoniya tez-tez atipik əlamətlərlə özünü göstərə bilər: bəzən yalnız halsızlıq, iştahasızlıq və ya şüur bulanıqlığı müşahidə olunur. Yaşlılarda immun sisteminin zəif olması xəstəliyin ağır keçməsinə səbəb olur və tez-tez xəstəxana şəraitində müalicə tələb olunur.

Mümkün ağırlaşmalar

Pnevmoniyanın ağırlaşmaları arasında sepsis, ağciyərlərdə abses, plevrit və tənəffüs çatışmazlığı kimi vəziyyətlər mövcuddur. Xüsusilə yaşlı və xroniki xəstəlikləri olan insanlarda bu ağırlaşmalar həyati təhlükə yarada bilər.

Sağalma dövrü və reabilitasiya

Pnevmoniyadan sonra bədənin tam sağalması üçün vaxt tələb olunur. Bu dövrdə fiziki yüklənmədən uzaq durmaq, düzgün qidalanmaq və həkimin tövsiyələrinə əməl etmək vacibdir. Reabilitasiya dövründə tənəffüs gimnastikası və yüngül fiziki fəaliyyət bərpa prosesini sürətləndirə bilər.

Pnevmoniya vaxtında diaqnoz və müalicə tələb edən, ciddi sağlamlıq riski yaradan xəstəliklər sırasındadır. Əlamətlərə diqqət yetirmək, həkimə vaxtında müraciət etmək və profilaktik tədbirlərə riayət etmək pnevmoniyanın ağırlaşmasının qarşısını ala bilər. İmmunitetin gücləndirilməsi, peyvəndləmə və düzgün gigiyena qaydalarına əməl etmək isə bu xəstəliyin qarşısının alınmasında mühüm rol oynayır. Unutmaq olmaz ki, pnevmoniya riskini və onun fəsadlarını minimuma endirmək üçün hər kəs sağlamlıq mövzusunda maarifli və diqqətli olmalıdır.