Türkiyə təhsil sistemi Cümhuriyyətin ilk illərindən bəri sosial-iqtisadi modernləşmənin aparıcı dayağı hesab olunur. Respublikanın 1924-cü il Təhsil Qanunu vahid məktəb modelini təsdiq edərək dünyəvi və mərkəzləşdirilmiş idarəçilik yaratdı, sonrakı onilliklərdə isə bu çərçivə kənddən metropolə qədər bütün bölgələrdə təhsilin əlçatanlığını genişləndirdi. Milli Təhsil Nazirliyi məktəbəqədərdən ali təhsilə qədər pilləli struktur qurub, hər mərhələnin kurikulumunu tənzimləyən xüsusi baş idarələr formalaşdırıb. BMT-nin son hesabatında Türkiyənin savadlılıq göstəricisi 97 faiz həddini keçib ki, bu da orta gəlirli ölkələr üzrə ən sürətli artım tempidir. Təhsilə ayrılan dövlət büdcəsi 2002-ci ildə ümumi xərclərin 10 faizindən 2025-ci ildə 15,3 faizinə yüksəlib və bu dinamika həm məktəb infrastrukturuna, həm də müəllim hazırlığına mühüm sərmayə axını təmin edib. Yeddi bölgənin fərqli demoqrafik çətinliklərini nəzərə alaraq, nazirlik hər il 10 minə yaxın gənc müəllimi kənd məktəblərinə göndərir, beləliklə regionlararası bilik fərqi azalır. Eyni zamanda rəqəmsal transformasiya proqramı 18 milyon şagirdi əhatə edən EBA platforması ilə dərs məzmununu onlayn rejimdə əlçatan edib; pandemiya illərində bu infrastruktur dərs fasilələrini minimuma endirib. Ali təhsil pilləsində Yüksəköyrətim Kurulu Bologna prosesinə tam inteqrasiya yolu ilə Avropa kredit sistemini tətbiq edir və tələbə mobilliyini stimullaşdırır. Universitet-sənaye tərəfdaşlığı, texnoparklar və kooperativ təhsil modelləri məzunların əmək bazarına sürətli keçidini təmin edir. Türk, ingilis, alman və fransız dillərində paralel proqramlar qlobal karyera planlayan gənclərin seçim dairəsini genişləndirir. Dövlət bursları və vakıf fondlarının təqaüd paketləri maliyyə maneələrini azaldır, təhsil sistemini inklüziv edir.
Xaricdə təhsil suallaranızı bizə yaza bilərsiz.
Məktəbəqədər Dövrün Strukturu və Məqsədləri
Məktəbəqədər təhsil üç-beş yaş arası uşaqları əhatə edir və dövlət bağçaları, özəl uşaq bağçaları, həmçinin bələdiyyə baxça evləri vasitəsilə reallaşır. Kurikulum oyun əsaslı metodologiyaya söykənir, motor bacarıqları, dil inkişafi və sosial-emosional tənzimləmə yönümlü fəaliyyətlərlə dəstəklənir. Pedaqoq başına düşən uşaq sayı dövlət sektorunda ortalama on altı, özəl sektorda isə on iki nəfərdir.
Nazirlik son beş ildə “Üç Yaşda Məktəbə” kampaniyası ilə iştirak səviyyəsini 37 faizdən 67 faizə qaldırıb. Valideyn cəlbi proqramları ailə içi oxu mədəniyyəti, sağlam bəslənmə və pozitiv intizam mövzularında seminarlarla gücləndirilir. İcmalıq bölgələrdə səyyar ana uşaq mərkəzləri vasitəsilə erkən müdaxilə xidmətləri göstərilir.
İlköğretim: 4+4 Əsas Modeli
İbtidai mərhələ dörd il ibtidai, dörd il orta olmaqla səkkiz illik məcburi təhsildən ibarətdir. Riyaziyyat və ana dili fənnləri spiral kurikulumla tərtib edilərək kompleks mövzulara tədrici keçidi təmin edir, eyni zamanda yaşıl enerji, kibertəhlükəsizlik kimi mövzular inteqrativ modul şəklində daxil edilib.
Şagird qiymətləndirilməsi formativ və summativ üsulları birləşdirir; yarımildə portfoliolar, il sonunda mərkəzləşdirilmiş sınaq testləri tətbiq edilir. 2024-cü ildən etibarən süni intellekt analitikası ilə tədris materialı fərdiləşdirilir, müəllim elektron paneldə zəif mövzulara dair dərhal geribildirim alır.
Ortaöğretim: Akademik və Peşə Yönlü Şaxələnmə
Lisey mərhələsi dörd illikdir və şagirdlər akademik Anadolu liseyləri, elm liseyləri və peşə liseyləri kimi alternativlər arasından seçir. Elm liseylərində STEM kurslarının kredit payı 60 faizə çatır, peşə liseylərində isə dual sistemlə nəzəri dərslər müəssisə stajı ilə balanslaşdırılır.
Ümumi liseylərdə LGS nəticəsinə əsasən yerləşdirmə aparılır, peşə liseylərinə isə təqdimat portfoliosu və müsahibə komponenti əlavə olunur. İkinci xarici dil kimi rus, çin və ispan dilləri təklif edilir, bu da məzunların beynəlxalq ticarət və turizm sektorlarında rəqabət qabiliyyətini artırır.
Ali Təhsil: YÖK İdarəçiliyi və Bologna Prosesi
Yüksəköyrətim Kurulu 208 universitetin kurikulum akkreditasiyasını və akademik reytinq monitorinqini həyata keçirir. Bologna prosesinə tam üzvlük sayəsində bütün bakalavriat proqramları 240 ECTS, magistr 120 ECTS, doktorantura isə 240 ECTS kredit sisteminə malikdir.
Universitetlərin 45 faizində dərs dili tam və ya qismən ingilisdir; xarici tələbə sayı 350 minə yaxınlaşıb. Tədqiqat universitetləri statusu alan on ali məktəb dövlət fondlarından əlavə Ar-Ge payı alır və illik SCI-bazalı məqalə həcminin 40 faizini formalaşdırır.
Xaricdə təhsil suallaranızı bizə yaza bilərsiz.
Peşə Təhsili və Yaşam Boyu Öyrənmə
Mesleki Eğitim Merkezləri gənc işçi qüvvəsini sənayenin konkret ehtiyacına uyğun yetişdirir. Dual modellə şagird həftənin üç günü iş yerində ödənişli staj, iki günü nəzəri dərs alır və məzun olduqda mütəxəssis sertifikatı əldə edir.
Halk Eğitim Kursları isə hər yaş qrupu üçün dil, proqramlaşdırma, qrafik dizayn və kənd təsərrüfatı modullarını təqdim edir. Son statistika göstərir ki, illik 12 milyon yetkin və gənc bu kurslara qoşularaq əlavə ixtisas qazanır.
Rəqəmsal Transformasiya və EBA Platforması
EBA portalı 23 mindən çox video dərs, interaktiv test və müəllim resursları ilə tam ödənişsiz təqdim edilir. Giriş sayı gündəlik beş milyon sessiyanı aşarkən server infrastrukturu bulud texnologiyasına keçid edib, beləliklə fasiləsiz xidmət təmin olunur.
2023-cü ildə təqdim edilən EBA Asistan süni intellekt modulu şagirdin suallarını real vaxtda cavablandırır və fərdi dərs planı təklif edir. Müəllimlər üçün canlı dərs studiyaları qurularaq VR laboratoriya ssenariləri yaradılıb, xüsusən biologiya və kimya fənlərində praktik bacarıq çatışmazlığını kompensasiya edir.
Müəllim Hazırlığı və Peşəkar İnkişaf
Müəllim Akademiyası adı altında təşkil edilən 240 saatlıq sertifikasiya proqramı yeni müəllimlərin metodik bacarıqlarını standartlaşdırır. Təcrübəli müəllimlər isə “kariyer basamakları” sistemində ekspert və baş müəllim statusu qazanaraq maaşlarında 15-25 faiz artım əldə edirlər.
Pedaqoji təlimlər tədqiqat əsaslı refleksiya yazıları, dərs müşahidəsi və geribildirim sessiyaları ilə tamamlanır. Hər il 70 minə yaxın müəllim e-seminar və xarici staj proqramlarına göndərilir ki, bu da beynəlxalq təcrübə mübadiləsini gücləndirir.
Xaricdə təhsil suallaranızı bizə yaza bilərsiz.
Təqaüd, Ölçmə Sistemi və Sosial Dəstək
Köklü KYK kredit və burs mexanizmi aylıq yaşayış xərclərini, yataqxana haqqını və yemək subsidiyasını özündə birləşdirir. Universitet yeməkxanalarında şagirdə verilən subsidiya gündəlik kalori tələbatının 60 faizini qarşılayacaq menyunu təmin edir.
ÖSYM tərəfindən təşkil edilən mərkəzləşdirilmiş imtahanlar (YKS, KPSS, DGS) ölkə üzrə qiymətləndirmədə obyektivlik yaradır. Ailəsi gəlir səviyyəsi aşağı olan şagirdlər üçün pulsuz qaynar yemək, dərs ləvazimatı və geyim yardımı proqramları mövcuddur.
| Pillə | Yaş aralığı | Məcburi | Dərs dili | Kurikulum krediti |
|---|---|---|---|---|
| Məktəbəqədər | 3-5 | Yox | Türk | Oyun əsası |
| İbtidai | 6-9 | Bəli | Türk | 1440 saat |
| Orta | 10-13 | Bəli | Türk+Seçim | 1440 saat |
| Lisey | 14-17 | Bəli | Türk/İngilis | 240 kredit |
| Ali | 18+ | Yox | Türk/İngilis | 240-600 ECTS |
Türkiyə təhsil sistemi məktəbəqədər mərhələdən doktoranturaya qədər hər bir pillədə vahid strateji xətt üzrə inkişaf edərək sosial ədalət və iqtisadi dayanıqlığa töhfə verir. Dövlətin büdcə siyasəti təhsili prioritet sahə kimi müəyyənləşdirərək yeni məktəblər, rəqəmsal platformalar və müəllim inkişaf proqramları üçün kifayət qədər resurs ayırır. Mərkəzləşdirilmiş kurikulum modeli regionlararası keyfiyyət fərqini azaldır, eyni zamanda kurikulumun elastik modulları yerli ehtiyaclara uyğunlaşdırılır. Bologna prosesinə tam inteqrasiya diplomların Avropa miqyasında tanınmasını asanlaşdırır, tələbə mobilliyini sürətləndirir. Rəqəmsal transformasiya EBA platforması ilə praktiki nəticə verib, pandemiya şəraitində dərs itkilərini minimuma endirib və innovativ öyrənmə mədəniyyəti yaradıb. Peşə təhsili dual model sayəsində gəncləri istehsalatla erkən tanış edir, bu da işsizlik göstəricilərinə müsbət təsir göstərir. Ali təhsildə tədqiqat universitetləri statusu elmi məhsuldarlığı artırır, beynəlxalq reytinqlərdə yüksəlişə zəmin yaradır. Sosial dəstək mexanizmləri təhsili maliyyə baxımından əlçatan saxlayır və inklüzivliyi təmin edir. Müəllim hazırlığı sistemli sertifikasiya pillələri ilə tədris keyfiyyətini gücləndirir və peşəkar motivasiyanı qoruyur. Dil müxtəlifliyi və beynəlxalq proqramlar qlobal əmək bazarında rəqabət üstünlüyü yaradır. Bütün bu faktorlar sinergiya yaradaraq təhsilin cəmiyyətin hər qatında innovasiya, yaradıcılıq və davamlı inkişaf mədəniyyətini dəstəkləməsinə yol açır.
Xaricdə təhsil suallaranızı bizə yaza bilərsiz.
Ən Çox Verilən Suallar
Türkiyədə ibtidai təhsil dörd il ibtidai, dörd il orta olmaqla ümumilikdə səkkiz illikdir. Şagirdlər 6-cı sinfə qədər əsasən sürətli oxu, riyazi məntiq və həyat bilgisi mövzularını öyrənirlər. Orta mərhələdə fənn spektri genişlənir, təbiət elmləri və ikinci xarici dil əlavə olunur. Məktəbli forması və dərsliklər dövlət tərəfindən pulsuz təmin edilir.
Şagirdlər 8-ci sinifdə LGS adlı mərkəzləşdirilmiş imtahan verir. İmtahan nəticəsinə görə elm liseyi, Anadolu liseyi, sosial elmlər liseyi və peşə liseyi kimi alternativlər seçilir. İmtahanda riyaziyyat, türk dili, fənn bilgisi, din və ingilis dili bölmələri var. Bal və sıralama tandem modeli bölgüləri idarə edir.
Bologna prosesi bütün ali təhsil proqramlarının Avropa kredit sisteminə uyğun hazırlanması deməkdir. Tələbələr ECTS krediti ilə dərs yükünü hesablayır, diplom əlavəsi isə Avropa miqyasında tanınmanı asanlaşdırır. Semestrlərin yekununda tələbə iş saatı və öyrənmə nəticələri standart forma ilə sənədləşdirilir. Bu sistem Erasmus+ kimi mübadilə proqramlarını da sadələşdirir.
Peşə liseyləri dual sistem əsasında nəzəri dərslərlə yanaşı sənayedə ödənişli praktikaya imkan verir. Şagirdlər məzun olarkən həm orta məktəb diplomu, həm də ixtisas sertifikatı alırlar. İşəgötürənlərlə əmək müqaviləsi bağlandığından sosial sığorta təminatı da verilir. Bu model erkən karyera başlanğıcı və aşağı gənc işsizlik göstəricisi ilə əlaqələndirilir.
Dövlət universitetləri proqramdan asılı olaraq illik 2 000-10 000 türk lirəsi arasında təhsil haqqı alır. Tibb və pilotaj kimi yüksək xərcli proqramlar yuxarı həddə yerləşir, humanitar sahələr isə minimum rüsum tələb edir. Diplom görünürlüğünü artırmaq üçün kurs materialları, lab haqları adətən ödənişə daxildir. Yerli tələbələr KYK krediti və burslarla maddi dəstək ala bilirlər.
EBA portalı dövlət və özəl məktəbdə oxuyan bütün şagird və müəllimlər üçün pulsuzdur. İstifadə üçün e-Devlet şifrəsi və ya məktəb tərəfindən verilmiş giriş kodu kifayətdir. Platformada video dərs, test və interaktiv animasiya mövcuddur. Valideyn izləmə modulu uşağın dərs iştirakını və tapşırıqlarını göstərir.
Yeni müəllimlər 240 saatlıq pedaqoji hazırlıq və mentor müşahidəsi keçərək karyeraya başlayır. Beş illik təcrübədən sonra ekspert statusu, on ildən sonra baş müəllim statusu üçün imtahan və portfoliolar təqdim edilir. Hər pillə maaş artımı və tədris yükü güzəştləri təmin edir. Peşəkar inkişaf kreditləri beynəlxalq seminarlara qatılmağa imkan yaradır.
İngilis dilli proqramların genişlənməsi, təqaüd paketlərinin rəqabətçi olması və yaşayış xərclərinin Avropa ortalamasından aşağı olması xarici tələbəni cəlb edir. Türkiyə coğrafi baxımdan Asiya və Avropanı birləşdirən mərkəz olduğundan tranzit imkanları da üstündür. Diploma Supplement diplomun Avropada tanınmasını asanlaşdırır. Dövlət tələbə kontenjanını strateji ixtisaslara görə artırır.
Halk Eğitim Kursları pulsuz və ya nominal ödənişli dil, İKT, tikiş, yaxın qonşu ölkə dilləri, riyaziyyat hazırlığı kimi 3 000-dən artıq modul təqdim edir. Kurslar axşam saatları və onlayn formatda təşkil olunur ki, işləyən böyüklər də iştirak edə bilsin. İştirakçı kursun sonunda sertifikat alır və bu, məşğulluq agentliyi bazasında qeydiyyata düşür. Hər il 12 milyon nəfərdən çox yetkin bu proqramlara qoşulur.
Yeni kurikulumda ikinci xarici dil seçməli fənn kimi təklif edilir və şagird ingilis dili ilə yanaşı rus, alman, fransız və ya çin dillərindən birini seçə bilər. İkinci dilin dörd illik yükləmə həcmi 320 saatdır. Xanım və bəy şagirdlərin 70 faizi ingilis-rus, 20 faizi ingilis-alman kombinasiya seçir. İkinci dil bacarığı universitet qəbulunda və Erasmus+ sıralamasında əlavə üstünlük qazandırır.
