Dünyada inşa olunmuş ən böyük və ən güclü hidrotexniki qurğu Çinin Hubey əyalətində, Yantszı çayı üzərində yerləşən “Üç Dərə SES” – Three Gorges Dam-dır. Bu nəhəng su-elektrik stansiyası energetika, mühəndislik, ekologiya və sosial sferada misilsiz nəticələrə səbəb olub. Üç Dərə SES öz gücü və ölçüsü ilə dünyada birinci yeri tutur və hazırda həm enerji istehsalı, həm də sel təhlükəsindən qorunma baxımından strateji obyekt sayılır. Onun tikintisi və istismarı Çinin iqtisadi inkişafında dönüş nöqtəsi olmuş, minlərlə insanın həyatına və bütöv regionun ekosisteminə təsir göstərmişdir.
Yer və coğrafi mövqe
Üç Dərə SES Çinin Hubey əyalətinin İçan şəhər dairəsində, Yantszı çayının Sandoupin məntəqəsi yaxınlığında yerləşir. Yantszı çayı Asiyanın ən uzun çayıdır və SES-in yerləşdiyi məkan Çin üçün yüksək iqtisadi və ekoloji önəm daşıyır. Bəndin tikintisi üçün seçilmiş ərazi həm su ehtiyatlarının idarəsi, həm də çayın nəqliyyat və kənd təsərrüfatı imkanlarını artırmaq məqsədilə mühüm hesab olunub.
Layihənin yaranma tarixi
Üç Dərə SES layihəsinin kökləri ötən əsrin əvvəllərinə getsə də, onun real icrası 1994-cü ildə başlanıb və 2012-ci ildə tam başa çatdırılıb. Tikintiyə minlərlə mühəndis, texniki işçi və alim cəlb olunub. Layihə dövlətin strateji proqramı olaraq həyata keçirilib və Çinin texnoloji, iqtisadi, sosial imkanlarının nümayişinə çevrilib.
Mühəndislik və texniki xüsusiyyətlər
SES-in əsas hissəsi qravitasiya tipli nəhəng beton bənddir. Bəndin uzunluğu 2335 metr, hündürlüyü 185 metrdir. Su anbarı tutumu 39,3 milyard kubmetrdir. Bəndin arxasında su səviyyəsi 175 metrə qədər qaldırıla bilir. Stansiyanın energetik gücü 22 500 meqavatdır və ildə orta hesabla 100 milyard kilovat-saatdan artıq elektrik enerjisi hasil edir. Burada 32 əsas hidroagregat və əlavə generator blokları quraşdırılıb. Bəndin üzərində beşpilləli gəmi keçidi və gəmi lift sistemi mövcuddur.
Sosial və iqtisadi təsirlər
Stansiyanın tikintisi üçün 1,3 milyon insan köçürülüb, yeni məskunlaşma yerləri yaradılıb. Bu miqyaslı köçürülmə Çin tarixində ən böyük sosial proqramlardan biri sayılır. SES regionda suvarma, içməli su təminatı, kənd təsərrüfatı və sənayenin inkişafında həlledici rol oynayır. İllik enerji istehsalı Çin iqtisadiyyatının, xüsusən də sənaye bölgələrinin dayanıqlı enerji təminatına zəmanət verir.
Ekoloji təsirlər və mübahisələr
SES-in inşası bir çox ekoloji dəyişikliyə səbəb olub. Su altında qalan torpaqlar, məhv olmuş flora və fauna, mikroiqlimin dəyişməsi, nadir canlıların itməsi kimi nəticələr tədqiqat və müzakirə mövzusudur. Eyni zamanda, bənd aşağısında yaşayan milyonlarla insan sel təhlükəsindən qorunur, ekoloji fəlakətlərin qarşısı alınır.
Beynəlxalq əhəmiyyəti və rekordlar
Üç Dərə SES dünya hidroenergetikasında birinci yeri tutur. Onun gücü və tutumu yalnız Braziliyanın “İtaypu” SES-i ilə müqayisə oluna bilər, lakin Üç Dərə SES enerji hasilatında liderdir. Layihənin uğuru dünya mühəndisliyinin və kollektiv insan əzminin nümunəsidir.
Naviqasiya və nəqliyyat imkanları
Bənddə yerləşən gəmi liftləri və pilləli gəmi keçidləri sayəsində Yantszı çayında gəmilərin hərəkəti fasiləsiz təmin olunur. Bu, regionun logistikasına və ticarətə böyük təkan verir, Çinin daxili su yollarında daşınma imkanlarını artırır.
Enerji təhlükəsizliyi və iqlim dəyişikliyi
Üç Dərə SES bərpaolunan enerji istehsalı ilə Çində karbon emissiyalarının azalmasına, ekoloji tarazlığın qorunmasına ciddi təsir göstərir. Stansiya alternativ və dayanıqlı enerji siyasətinin əsas rəmzlərindən biridir və hər il on milyonlarla ton karbonun atmosferə atılmasının qarşısını alır.
Gələcək çağırışlar və yeniliklər
Böyük mühəndis qurğusu kimi Üç Dərə SES-in istismarı və idarəsi üçün davamlı monitorinq, yeni texnologiyaların tətbiqi və risklərin qiymətləndirilməsi aparılır. Su ehtiyatlarının idarəsi, bəndin təhlükəsizliyi və ekoloji tarazlıq daim diqqət mərkəzində saxlanılır.
Üç Dərə SES yalnız Çinin deyil, dünyanın ən böyük hidrotexniki və mühəndis nailiyyətlərindən biridir. Onun tikintisi ölkənin iqtisadi inkişafında, sosial həyatında və enerji siyasətində mühüm rol oynamışdır. Çətinliklərə və ekoloji narahatlıqlara baxmayaraq, bu nəhəng qurğu XX və XXI əsrin texniki zəfəri kimi tarixə düşüb.
Ən Çox Verilən Suallar
Çinin Hubey əyalətində, Yantszı çayı üzərində, İçan şəhər dairəsinin Sandoupin qəsəbəsi yaxınlığında yerləşir.
Gücünə və ölçüsünə görə hazırda dünyanın ən böyük su-elektrik stansiyası və hidrotexniki qurğusudur.
Ümumi qoyuluş gücü 22 500 MVt-dan çoxdur, ildə orta hesabla 100 milyard kilovat-saat elektrik enerjisi istehsal edilir.
Təxminən 1,3 milyon insan bu layihə çərçivəsində ərazidən başqa bölgələrə köçürülüb.
185 metr hündürlükdə, 2,3 km uzunluqda qravitasiya tipli beton bənd, beş pilləli gəmi keçid sistemi və dünyanın ən böyük su anbarlarından biri bu kompleksin əsas xüsusiyyətlərindəndir.
Enerji istehsalı, Yantszı çayında daşqınların qarşısının alınması, suvarma və içməli su ehtiyatlarının artırılması, naviqasiya imkanlarının genişləndirilməsi.
Bəzi flora və fauna növlərinin məhv olması, ekosistemin dəyişməsi, torpaqların su altında qalması və əhali köçü kimi problemlər yaranıb.
Bu SES dünya energetika tarixində və mühəndisliyində ən böyük və nümunəvi layihə kimi tanınır.
Bərpaolunan enerji payının artması, karbon emissiyalarının azalması və ölkənin enerji təhlükəsizliyinin güclənməsi ilə nəticələnir.
Ən böyük gücə və miqyasa malik beton bənd, gəmi lift sistemi və innovativ enerji idarəetməsi ilə fərqlənir.
