Ekzema nədir və necə yaranır?

Ekzema – dərinin iltihablı, qaşınan, qızarmış və qurumuş vəziyyətə düşməsi ilə xarakterizə olunan bir xroniki dəri xəstəliyidir. Bu xəstəlik müxtəlif formalarda olur və bəzən allergik reaksiyalar, genetik faktorlar və ya ətraf mühit təsirləri ilə əlaqəli olur.

Ekzemanın yaranma səbəbləri

Ekzemanın yaranma səbəbləri tam dəqiq bilinməsə də, əsas faktorlar bunlardır:

1. Genetik faktorlar – Əgər ailədə ekzema, astma və ya allergiya tarixi varsa, bu xəstəliyə tutulma ehtimalı artır.
2. İmmunitet sistemi – Zəif və ya həddindən artıq aktivləşmiş immun sistemi dəriyə təsir edərək ekzema simptomlarını yarada bilər.
3. Allergenlər – Toz, polen, heyvan tükləri, bəzi qidalar (süd, yumurta, fındıq, dəniz məhsulları) ekzema simptomlarını tətikləyə bilər.
4. Kimyəvi maddələr və kosmetik vasitələr – Sabunlar, yuyucu vasitələr, ətirlər və bəzi kosmetik məhsullar dərini qıcıqlandıra bilər.
5. Hava şəraiti – Həm quru, soyuq hava, həm də həddindən artıq isti və rütubətli şərait ekzemanı gücləndirə bilər.
6. Stress və emosional gərginlik – Stres və psixoloji amillər ekzemanın şiddətini artıra bilər.
7. Dəriyə düzgün qulluq edilməməsi – Həddindən artıq tez-tez yuyunmaq, isti su ilə çimmək və ya nəmləndirici kremlərdən istifadə etməmək dərini qurudaraq ekzemanı daha da pisləşdirə bilər.

Ekzemanın simptomları

• Qaşınma – Ən əsas simptomdur və bəzən şiddətli ola bilər.
• Qızartı və iltihab – Dəri səthində qızartılar və şişkinlik əmələ gələ bilər.
• Quruluq və çatlar – Dəri quruyur, qabıq bağlayır və çatlayır.
• Su toplama və sızma – Bəzi hallarda dəridə maye ilə dolu kiçik qabarcıqlar əmələ gələ bilər.
• Dəri qalınlaşması – Xroniki hallarda qaşıntı və sürtünmə səbəbindən dəri qalınlaşa bilər.

Ekzemanın növləri

1. Atopik dermatit – Ən yayılmış ekzema növüdür, əsasən uşaqlarda başlayır və allergik reaksiyalarla bağlıdır.
2. Kontakt dermatit – Dəri müəyyən maddələrlə (məsələn, nikel, lateks, kimyəvi maddələr) təmasda olduqda yaranır.
3. Seboreik dermatit – Baş dərisində və üzdə olur, əsasən kəpək və yağlı dəri ilə xarakterizə edilir.
4. Disgidrotik ekzema – Əllərdə və ayaqlarda qabarcıqların yaranması ilə müşayiət olunur.
5. Nörotik ekzema – Sinir və stress səbəbindən yaranır, qaşınma və qaşıntı nəticəsində yaranan yaralarla müşayiət olunur.

Müalicə və profilaktika yolları

• Nəmləndirici kremlərdən istifadə etmək – Dərinin qurumasının qarşısını almaq üçün gündəlik olaraq nəmləndirici kremlər çəkmək vacibdir.
• Qaşınmanın qarşısını almaq – Qaşıntını azaltmaq üçün antihistamin dərmanlar istifadə oluna bilər.
• Steroid kremlər və məlhəmlər – Şiddətli ekzema hallarında həkim tərəfindən kortikosteroid kremlər təyin edilə bilər.
• Allergik faktorları müəyyənləşdirmək – Həkim məsləhəti ilə allergiya testləri edərək ekzemanı tətikləyən amillərdən qaçmaq mümkündür.
• Stresi idarə etmək – Meditasiya, yoga və digər rahatlaşdırıcı texnikalar stressin ekzema üzərindəki təsirini azalda bilər.
• Sərin su ilə çimmək və yumşaq sabunlardan istifadə etmək – İsti su dərini daha da quruda bilər, ona görə də ilıq və ya sərin su ilə yuyunmaq tövsiyə olunur.

Ekzema tam müalicə olunmasa da, düzgün qulluq və nəzarətlə simptomları azaltmaq və xəstəliyin təkrarlanmasının qarşısını almaq mümkündü