2025-ci ildə belə, Azərbaycan ədəbiyyatının ən böyük simalarından biri olan Cəlil Məmmədquluzadənin adı hələ də aktuallığını qoruyur. Onun qələmi, cəmiyyətə tənqidi baxışı və yazılarında səsləndirdiyi sosial mesajlar bu gün də gücünü saxlayır. “Molla Nəsrəddin” jurnalının yaradıcısı və milli oyanışın ideoloqlarından biri kimi o, ədəbiyyat tariximizdə təkcə yazıçı deyil, həm də maarifçi, ictimai xadim və xalqın səsi olmuşdur.
Qısa Bioqrafiya
| Doğum tarixi | 10 fevral 1869 |
|---|---|
| Doğum yeri | Naxçıvan şəhəri |
| Vəfat tarixi | 4 yanvar 1932 |
| Vəfat yeri | Bakı, Azərbaycan SSR |
| İxtisası | Yazıçı, jurnalist, maarifçi |
| Ən məşhur əsəri | “Poçt qutusu”, “Ölülər”, “Usta Zeynal” |
Həyat Yolu və Maarifçilik Fəaliyyəti
Cəlil Məmmədquluzadə ilk təhsilini mollaxanada alıb. Daha sonra Tiflis Müəllimlər Seminariyasında oxuyub və müəllim peşəsinə yiyələnib. Ədəbi yaradıcılığa 1894-cü ildə “Danabaş kəndinin əhvalatları” ilə başlayıb.
Lakin onu Azərbaycan tarixində xüsusi yerə çıxaran əsas hadisə “Molla Nəsrəddin” jurnalını 1906-cı ildə Tiflisdə təsis etməsi oldu. Bu jurnal təkcə satirik ədəbiyyat deyil, həm də maarifçilik, qadın hüquqları, sosial ədalətsizlik, gerilik və din adı altında savadsızlığın ifşası ilə məşğul olurdu.
Jurnal öz dövründə ədəbiyyatda “tənqidi realizm” istiqamətinin inkişafına böyük təkan verdi. Məmmədquluzadə yazılarında xalqın səsini ucaltmağa çalışır, onların problemlərini öz dili ilə gündəmə gətirirdi.
Əsərlərində Sosial Mesajlar
Cəlil Məmmədquluzadənin əsərlərində əsas mövzu cəmiyyətdəki ədalətsizliklər, savadsızlıq, qadın haqları, dinin sui-istifadəsi və millətçilik məsələləridir. Ən məşhur əsərlərindən biri olan “Ölülər” pyesi, xalqın ölü kimi susdurulmuş, idarə edilən hala gətirilməsinə qarşı etirazdır.
Aşağıdakı cədvəldə bəzi əsas əsərləri və mövzuları göstərilib:
| Əsərin adı | Mövzu və Mesaj |
|---|---|
| “Poçt qutusu” | Cəhalət və qorxu içində yaşayan cəmiyyət |
| “Usta Zeynal” | Dini fanatizm və qadın hüquqları |
| “Ölülər” | Xalqın susdurulması və dirçəliş arzusu |
| “Anamın kitabı” | Qadının ailədəki rolu və milli maarifçilik |
2025-ci ildə Cəlil Məmmədquluzadə necə yad edilir?
Bu gün onun adıyla müxtəlif tədbirlər, ədəbi mükafatlar, məktəblər və hətta küçələr adlandırılır. 2025-ci ildə Bakı şəhərində Cəlil Məmmədquluzadənin ədəbiyyata verdiyi töhfələrlə bağlı müasir interaktiv sərgi təşkil olunmuşdur. Bu sərgi vasitəsilə ziyarətçilər onun əsərlərini oxuya, jurnal buraxılışlarına baxa və səsli-nümayişli təqdimatlar izləyə bilirlər.
İnsanların Tez-tez Verilən Sualları
Onun əsas dəyəri xalqı oyatmaq, cəhalətə qarşı mübarizə aparmaq və azərbaycanlıların milli özünüdərkinə təkan vermək olmuşdur. O, yazıları ilə xalqın düşüncəsini dəyişməyə çalışan nadir yazıçılardandır.
Bu jurnal təkcə Azərbaycan üçün deyil, bütün müsəlman Şərqində maarifçi hərəkatın rəmzinə çevrilmişdi. Tənqidi və karikaturalarla cəmiyyətin qaranlıq tərəflərini gün üzünə çıxarırdı.
“Ölülər” əsəri bu gün də öz aktuallığını qoruyur, çünki hələ də cəmiyyətdə susan, düşünməyən, hər şeylə barışan insanlar var. Bu pyes oxucuya “dirilmək” və düşünmək çağırışı edir.
Onun əlyazmaları, arxiv sənədləri və “Molla Nəsrəddin” jurnalının nüsxələri Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Əlyazmalar İnstitutunda saxlanılır.
Cəlil Məmmədquluzadə – bir dövrü dəyişən, bir xalqı düşünməyə vadar edən, sadə xalqın tərəfini tutan nəhəng yazıçı idi. 2025-ci ildə də onun fikirləri aktuallığını qoruyur. Gənclər, tədqiqatçılar və oxucular üçün o, yalnız ədəbiyyat adamı deyil, həm də maarifçi, yol göstərən və ruhlandıran şəxsiyyət olaraq qalır.
Əgər istəsən, bu məqaləni infoqrafik, təqdimat və ya PDF şəklinə sala bilərəm. Hazırsansa, davam edək?
